Deprem 101 I Ali Osman ÖNCEL

 

Profesör Danışmanlık: Deprem büyüklüğünü temsil eden en güvenilir deprem Magnitüdü nedir? Nasıl ve kimler tarafından bellirlenir? Elimde bir soru var arkadaşımız bu sorunun cevabını verecek bakalım nasıl verir?

Caner Tan: Deprem büyüklüğünü temsil eden en güvenli deprem magnitüdü olarak aslında farklı büyüklükteki depremlere göre farklı türden hesaplamalar kullanılması gerekmekte. Ülkemizde ise AFAD ile Kandilli burada AFAD Ml kullanırken, Kandilli ise Mw kullanmakta. Bunun için en güvenilir olarak onu kabul etmekte. Dünya’da ise genelde Mw kullanılmakta. Kandilli Rasathanesi’nin farklı yöntem kullanma sebebi ise belirli bir yöntem belirli bir büyüklük aralığında ve belirli bir uzaklıktaki depremler için geçerli iken daha büyük ve daha uzak depremler için daha farklı yöntemler kullanılması esas alınır. Hatta bu farklı yöntemler aynı depremler için uygulansa farklı sonuçlar elde edileceği malumdur. Ancak en güvenli olanı o büyüklük ve o uzaklık için en uygun olan yöntemin verdiği sonuçtur. Ülkemizde ve Dünya’da da en çok kullanılan yöntem Mw olarak dikkate almaktadır. Burada da grafikte de sönümlenme aralığını gördüğünüz üzere depremin büyüklüğüne göre farklı pik noktaları var. Bu magnitüd değerlerinin. Oluşacak depremin büyüklüğü ve uzaklığına göre bu aralıklar seçilerek ona göre yöntemin belirlenmesi gerekmektedir teşekkür ederim.

Profesör Danışmanlık: Şimdi depremin büyüklüğü bir defa kaynağından çıkan enerjiyi veriyor. Şimdi bizler tabi ki tek deprem dalgası kullanırsak, yani cisim dalgası kullanalım bütün depremlerin büyüklüklerini buna göre hesaplayalım dersek, görüldüğü gibi cisim dalgasının bir sınırı var. Mb ile gösteriyor bunun sınırı demek ki 8.5 gibi gösterir. 8.5 dan sonra nokta nokta koymuş. Demek ki 8.5 dan sonraki depremleri biz ne yapacağız? Aslında enerjinin karşılığı olarak bulamayacağız. Demek ki her bir dalganın bir sınırı var yani depremin kaynağındaki enerjiyi açıklama sınırı var. Demek ki her dalga depremlerin enerjisini açıklamak için yeterli değil. Tabi yüzeyi dalgası magnitüdü hariç olarak. Görüldüğü gibi Ml olarak gösterilen lokal magnitüd ise 7.5 den sonra plato yapıyor. Onun bir sınırı var. Demek ki bu dalgaların sınırlarına göre bizler ne yapacağız bu eksikleri ve yetersizlikleri bilerek bunların bilgilerini dönüştüreceğiz ve gerçekten hedefimiz bir ‘moment magnitüd kataloğu’ oluşturmak olduğu için bunların çözümünü yapacağız. Tabi nasıl ve kimler tarafından belirlenir? Genellikle Mw tahminleri işte büyük depremler için araştırmacılar tarafından yapılır. Genelde USGS veriyor. Her bir depremden sonra bir iki saat sonra USGS Moment Magnitüd Mw değerini veriyor daha sonra USGS de çalışan sismologlar detaylı çözümlerini veriyor. Demek ki Mw değerlerini USGS den alıyoruz. Ama EMSC dediğimiz genellikle cisim dalgası magnitüd’lerini veriyor. Genellikle bu Doğu Akdeniz'deki ülkeler bütün verilerini oraya yolluyor. Ve tabii ki 300 km ile 700 km arasındaki istasyonları sahip olduğu için, bu merkez de cisim dalgası magnitüdünü veriyor. Ml ve Mb de tabi ki bölgesel istasyonları olduğu için bunlar da bölgesel deprem merkezi tarafından verilmekte. Genelde Kandilli ve AFAD tarafından veriliyor. Fakat bilmemiz gereken şey Türkiye'deki deprem büyüklüklerini vermek ve açıklamakla yükümlü ve sorumlu olan kurum AFAD’ tır. O nedenle AFAD verilerinin bir bağlayıcılığı var. Tabi ki Kandilli de aynı zamanda Doğu Akdeniz Tsunami Erken Uyarı Merkezi olarak, bu bölgedeki deprem büyüklük tahminlerini vermektedir. O nedenle bunun dışında bu tür depremlerle ilgili büyücü tahmini yapan merkezler işte Postdam var ve diğer merkezlerde bu çözümleri otomatik yapan algoritmalarla yapmakta. Hem kırılma mekaniğini yapmakta hem de bunların büyük tahmini vermektedir. Evet bunlar demek ki bizlerin bilmesi gereken deprem büyüklüğünün temsilinde kullanılan dalgaların aslında bir Plato değeri olduğu, ve o Plato değerinden sonraki kısımların güvenilmez olduğu bilgisidir. Ve bu kurumları bizim çok iyi bilmemiz lazım. Bir bölgesel ya da şehir odaklı çalışma yaptığımızda, bu merkezlerdeki bu verileri derleyerek toparlayarak elimizde tam işlenmiş tamamlanmış bir verisidir ulaştırmaya çalışmamız lazım. Yani görüldüğü gibi yalnız Kandilli ‘den alırsanız büyüklük değerleri ML olacağı veya MB olacağı için bunlar belirli bir büyüklükten sonra depremin enerjisini tam olarak yansıtmayacağı için bunlar da alınacak verilerle yapılacak deprem tehlike çalışmalarında yetersizlikler ortaya çıkabilecektir. Benim bu bu soru ile yorumu bundan ibarettir.