Deprem Güvenli Yapılaşma Standartlarının Uluslararası Uyarlaması

Bir Jeofizik profesörü olarak Türkiye'de Saha Sismolojisi dersini ilk açan ve yıllarca Deprem Güvenli Yapılaşma Standartlarını geliştirmek için çalışan bir akademisyenim. TMMOB Jeofizik Mühendisleri 12. Dönem İstanbul Şube Başkanlığı görevimi yürütürken bu konuya önem verdim. Ayrıca Türkiye Standartlar Enstitüsü'nü ziyaret ettim ve bir sivil toplum kuruluşunun dergisinde 'Standartlı Mühendislik' hakkında bir yazı yazdım. Ancak tüm bu çabalarıma rağmen, katkı sağlayıp sağlamadığımı tam olarak bilemiyorum.

Beklenen İstanbul depremi öncesi birçok yeni inşa edilen gayrimenkul projesini ziyaret ettim ve depreme karşı daha güvenli yapılar inşa etmek için Jeofizik Raporları talep ettim. Ancak dünya genelinde kabul edilen mühendislik standartlarına uygun bir rapor bulamadım. Gayrimenkul satış yöneticileri ve müteahhitler, "Belediye onay verdi!" diyerek taleplerimi sıklıkla reddettiler.

Aslında sorun, Jeofizik Mühendisleri ve bu talepleri yerine getirmeye istekli Jeofizik Mühendislerinde değil. Sorun, dünyanın en büyük deprem riski altında olan İstanbul gibi yerel yönetimlerde, uluslararası mühendislik standartlarını talep etmeyen veya bu standartları anlayacak bilgiye sahip olmayan deneyimli Jeofizik Mühendislerini istihdam etmeyen yerel yönetimlerde.

Ne olursa olsun, büyük bir deprem sonrası tüm yıkım ve kayıpların baş sorumlusu yerel yöneticiler olacaktır. Birçok Jeofizik Mühendisliği bölümünün olduğu bir ülkede, uluslararası standartlara uygun Jeofizik Mühendisliği için gereken şartnameleri hazırlamayan bu yönetimler sorumludur.

Katar'da, Amerika'da, Japonya'da ve Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi İnşaat Jeofiziği standartları aynıdır. Bu standartlar şunları gerektirir:

1. Yetkin Mühendisler: En az 20 yıl saha deneyimine sahip uzman mühendisler.
2. Yetkin Ekipman: En az 48 kanallı Jeofizik ekipmanı.
3. Yetkin Kalibrasyon: Tüm sensörlerin güncel kalibrasyon test belgelerini isteme.
4. Yetkin Yöntemler: Sismik kırılma için uzun 240 metrelik bir profil ve MASW çalışmaları için kısa 120 metrelik bir profil gereksinimi.
5. Yetkin Enerji: En az 800 Joule enerji üreten bir kaynak kullanımı.
6. Yetkin Jeofonlar: Sismik kırılma için 8Hz, Sismik MASW için 4.5 Hz jeofon gerekliliği.
7. Yetkin Çözünürlük: Jeofonlar arası en fazla 5 metre açıklık gerekliliği Sismik kırılma için, Sismik MASW için ise en fazla 2.5 metre açıklık gerekliliği.
8. Yetkin Vuruş Sayısı: En az 11 vuruş gerekliliği Sismik MASW için.
9. Kuyu İçi 3 Jeofonlu Sismik: Yüzey sismolojisi ile karşılaştırmalar yapmak ve yüzeyden tahmin edilen sismik hız sapmalarını düzeltmek amacıyla.
10. Deneme Çalışması: Profil boyunca bir günlük deneme çalışması yapılması ve sonuçların kurum içi mühendis onayından geçtikten sonra "Profil Boyunca Sismoloji" çalışmalarına başlama gerekliliği

NOT: 4 Kasım 2019 tarihli yazı yeniden düzenlendi.