San Andreas Fayı: Gerilim Artıyor, Büyük Deprem Yaklaşıyor mu?

Kaliforniya'da yaşayanlar için San Andreas Fayı'ndan daha tanıdık bir şey olamaz. Bu dev fay hattı, eyaletin tam ortasından geçerek adeta ikiye böler. Son yüzyılda bu fay hattında büyük bir deprem olmaması, sakinleri rahatlatıyor gibi görünse de, bilim adamları endişeli. Neden mi?

Fay Hattı Kilitlendi, Gerilim Artıyor

San Andreas Fayı'nı devasa bir yay gibi hayal edin. Dünya kabuğunun iki büyük plakası bu yay boyunca birbirine karşı itiyor. Normalde bu plakalar yumuşak bir şekilde kayarak stresi kademeli olarak serbest bırakır. Fakat bazen, tıpkı paslanmış bir yay gibi, fay hattı kilitlenir ve stres birikmeye başlar.

Kilitlenme Derinliği Değişiyor, Tehlike de

Fay hattının ne kadar derinlikte kilitlendiği, stresin ne kadar hızlı biriktiğini belirler. Örneğin, Los Angeles yakınlarındaki Mojave fay hattı segmenti 17 kilometre derinlikte kilitlenmiş durumda. Buna karşın, ABD-Meksika sınırına yakın Imperial fay hattı segmenti sadece 6 kilometre derinlikte kilitlenmiş. Kilitlenme ne kadar sığ olursa, stres birikimi de o kadar hızlı olur.

Büyük Deprem Ne Zaman?

Bilim adamları, büyük bir depremin ne zaman ve nerede meydana geleceğini kesin olarak tahmin edemezler. Fakat, stres birikimi ve geçmiş depremler hakkında bilgi sahibi olarak deprem riskinin yüksek olduğu bölgeleri belirleyebilirler.

Resim Ne Anlatıyor?

Resim, 2011 yılı için San Andreas Fayı boyunca biriken stresi gösteriyor. Kırmızı alanlar en fazla strese sahip bölgeleri temsil ediyor. "SF Yarımadası (1906)", "Mojave (1857)" ve "Coachella (~1690)" etiketleri ise son büyük depremin gerçekleştiği yılı ve bölgeyi gösteriyor. Görüldüğü gibi, stres daha yakın zamanda büyük deprem yaşamış bölgelerde (örneğin San Francisco) daha düşük, en son deprem yüzyıllar önce gerçekleşmiş bölgelerde (örneğin Coachella) ise daha yüksek.

Sonuç

San Andreas Fayı'nda büyük bir deprem riski her zaman var. Bilim adamları bu riski en aza indirmek için gece gündüz çalışıyor. Geçmiş depremleri inceleyerek, stres birikimini takip ederek ve fay hattının kilitlenme derinliğini araştırarak deprem tehlike modellerini geliştiriyorlar. Bu modeller, depreme karşı hazırlıklı olmamızı ve olası bir felakete karşı önlem almamızı sağlıyor.

Unutmayalım: Büyük deprem ne zaman ve nerede olursa olsun, hazırlıklı olmak hayat kurtarır.

Şekil 1: San Andreas Fay Hattı Stres Modeli

Şekil Açıklama:

• Bu şekil, San Andreas Fay Hattı boyunca biriken stresi gösteren bir modelin 2 boyutlu kesitidir.
• Renkler, fayın hangi kısımlarının kırılmaya daha yakın olduğunu gösterir.
  • Koyu renk = Daha fazla stres
  • Açık renk = Daha az stres
• Yazılar, fayın bazı kısımlarını ve orada en son ne zaman büyük bir kırılma yaşandığını gösterir.
  • Örneğin, "SF Yarımadası (1906)" 1906 yılında San Francisco depreminin olduğu fay segmentini işaret ediyor.
• Stresin birikim düzeyi fayın kilitlenme derinliğine de bağlıdır.
  • Kilitlenme derinliği, fayın yeraltının hangi derinliğine kadar sıkışıp hareket etmediğini gösteren bir değerdir.
• Resmin üst kısmında bu modelin tamamının 3 boyutlu görüntüsü vardı.

Referans:

Earthscope Program. (2018, November 1). Locked, Loaded and Looming? [Blog yazısı]. Earthscope. Locked, Loaded and Looming? | Earthscope (earthscope-program-2003-2018.org)