TRT Radyo Haber Yayını: Deprem Gerçeği ve Korunma Yolları (6 Şubat 2025)
Deprem Gerçeği Hayatımızın Merkezinde
Sunucu: Değerli dinleyenler, ülkemizin en önemli gerçeği deprem ve bu gerçek, jeolojik konumumuz nedeniyle hayatımızın merkezinde. Ancak, bu gerçeği kabul etmemize rağmen yaşamlarımızı ona göre şekillendiremiyoruz. Nedenlerini konuşmak üzere İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Sismoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Osman Öncel bizimle. Sayın Öncel, hoş geldiniz.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Hoş bulduk efendim, iyi günler dilerim.
Deprem Öncesi Hazırlık: Yıkımı Önlemenin Anahtarı
Sunucu: 6 Şubat depreminin ikinci yılındayız ve bu süreçte yeniden ayağa kalkmaya çalışıyoruz. Deprem sonrası yapılanlar takdire şayan, yeni binalar ve yeni şehirler inşa ediliyor. Ancak, bu çalışmaları büyük deprem öncesinde yapabilsek, depremde yıkılacak binaları ve kaybedilecek hayatları koruyabilsek çok daha iyi olmaz mı?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Kesinlikle! Yapılacaklar, büyük depremden sonra değil, büyük depremden önce olmalı. Şehirlerin yenilenerek geleceğe hazırlanması hem insan kayıplarını önler hem de ekonomiyi dar boğaza sokmaz.
Deprem Riskine Karşı En Etkili Korunma Yöntemleri
Sunucu: Ülkemizde fay hatları, riskli bölgeler ve şehirler belli. Ancak binaların güvenliği konusunda halkın algısını güçlendiremiyoruz. Deprem sonrası dayanışmamız güçlü ama asıl mesele hiç düşmemek! Peki, deprem riskine karşı en etkili korunma yöntemleri nelerdir?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel:
Binaların Risk Durumu İncelenmeli:
- Zemin ve bina güvenliği mutlaka değerlendirilmelidir.
- Yapısal analizler yapılmalı, zayıf binalar tespit edilmelidir.
Bina Kimlik Kartı Zorunlu Olmalı:
- Her vatandaşın kimlik kartı olduğu gibi, her binanın da kimlik kartı olmalı.
- Bina kimlik kartında;
- Yapım yılı, yapı denetimini yapan şirketin adı, mimarı, mühendisi gibi bilgiler yer almalı.
- Beylikdüzü’nde karekod sistemiyle benzer bir uygulama var.
- Şu anda en büyük sorun, binaların kimliksiz olması!
- Kimin yaptığı, hangi mühendislik firmasının denetlediği bilinmiyor.
- Vatandaşlar, binaların risk durumunu bilmiyor, güvenli olup olmadığını ayırt edemiyor.
Depreme Dayanıksız Binaların Satışı ve Kiralanması Yasaklanmalı:
- Bina kimlik kartlarında “depreme dayanıksız” ibaresi varsa,
- Bu binaların satılması ve kiralanması yasaklanmalı.
- Riskli binaların dönüşümü teşvik edilmeli.
- Devletin verdiği teşvikler (örneğin “Yarısı Benden” projesi) desteklenmeli.
- Ancak, vatandaşların kalan maliyeti karşılaması için ek finansal destekler sağlanmalı.
Sunucu: Çok önemli bir noktaya değindiniz. Binaların güvenli olup olmadığını herkesin bilmesi gerekiyor. Ancak, bu bilinç ve zorunluluk yaygınlaştırılmazsa, aynı hataları yapmaya devam ederiz.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Kesinlikle! Depremi bekleyen değil, ona karşı hazırlıklı olan bir toplum olmalıyız. Bunun için bilimsel verilerle hareket etmeli, binalarımızı güvenli hale getirmeliyiz.
Depreme Dayanıklı Yapı Malzemeleri
Sunucu: Depreme dayanıklı yapılar için özellikle kullanılması gereken malzemeler var mı?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: 6 Şubat 2023 depremlerinde ayakta kalan yapılara baktığımızda öne çıkanlardan biri şehir hastaneleridir. Şehir hastaneleri, 2012 yılından itibaren Sağlık Bakanlığı tarafından sismik izolatörlü olarak yapılması kararı alınan yapılardır. Bu sayede 6 Şubat 2023'te yaşanan ve dokuz saat arayla meydana gelen iki büyük depreme rağmen bu hastaneler ayakta kaldı.
Amerika'dan gelen bilim insanları, bu hastanelerde kullanılan yerli ve milli sismik izolatörleri inceleyerek, bu sistemin evlerimizde, işyerlerimizde ve üniversitelerimizde de uygulanması gerektiğini belirtti. Sismik izolatörler aslında Mimar Sinan'a kadar uzanan bir yapı sistemidir. Bu mimari anlayışın modern dönemde tekrar uygulanması önemlidir.
Olası Marmara Depremi ve Alınması Gereken Tedbirler
Sunucu: Depremin gerçekliği, bilhassa olası bir Marmara ve İstanbul depremi özelinde neler söylersiniz? Kaygıyı ve korkuyu anlamak ve yönetmek adına ne gibi adımlar atılmalı?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Kahramanmaraş depremi, Kahramanmaraş fayı üzerinde yer alan bir şehirde meydana geldi. Ancak olası bir İstanbul depremi yoktur; olası bir Marmara depreminde etkilenebilecek bir İstanbul vardır. Fay hattı, Marmara Denizi'nin içerisinden geçtiği için İstanbul'a 15 kilometrelik bir mesafe kazandırmakta ve bu da depremin etkisini az da olsa azaltmaktadır.
Ancak, Marmara'da meydana gelen her deprem, İstanbul ve diğer Marmara bölgesi şehirlerini etkileyebilir. Bu nedenle alınması gereken tedbirler oldukça önemlidir. Nüfus yoğunluğu fazla olan alanlarda yoğunluğun azaltılması ve sanayinin başka alanlara taşınması üzerine tartışmalar yapılmaktadır.
Deprem Master Planı ve Yapıların Yeniden Gözden Geçirilmesi
İstanbul için 1999 depreminden sonra Japonya desteğiyle zemin direnci haritası hazırlanmış ve şehirde depremin maksimum kuvvetinin hangi bölgelerde daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Hatta bu analizlere dayanan deprem master planları, uluslararası ödüller almıştır. Bu nedenle, İstanbul'un yeniden bu planlara uygun olarak inşaa edilmesi gerekmektedir.
Zemin direnci düşük alanlardaki binalar ya güçlendirilmelidir ya da bu bölgelerde yaşayan insanlar daha güvenli alanlara taşınmalıdır.
Zemin Dayanım Haritaları ve Kat Yüksekliği Problemi
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: 1999 depreminden sonra İstanbul büyüdü, Avcılar, Büyükçekmece, Silivri gibi yerler Tekirdağ'a kadar genişledi. Ancak buralarda sismik direnç haritaları güncellenmedi. Bu eksikliklerin tamamlanması gerekmektedir.
Bireysel olarak belediyeye dilekçe yazarak 'Kat yüksekliğini belirleyen haritanız var mı?' diye sordum. Belediye beni davet etti ve anlattım. Kat yüksekliği intolerans haritası, zeminin ne kadar yüksek kata izin verdiğini belirler. Fazla kat çıkıldığında yapı rezonansa girer ve depremde yıkılma riski artar. Bu durum, 1985 Mexico City depreminde bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Beylikdüzü Belediyesi, böyle bir haritanın olmadığını ve bütçeye eklenebileceğini söyledi, ancak halen bir geri dönüş almadım.
Vatandaşlara Tavsiyeler
Sunucu: Vatandaşlara ne tavsiye edersiniz?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: En önemli tavsiye, bilinçli olmaktır. Yaşadığınız bölgedeki zemin yapısını, bina güvenliğini ve belediyenin sunduğu bilgileri sorgulamak gerekir. Deprem gerçeğini kabul edip ona göre harekete geçmeliyiz.
Sunucu: Katılımınız için çok teşekkür ederiz.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Ben teşekkür ederim, iyi günler.
Sunucu: Kolaylıklar dilerim.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Sağolun.
Bu programda, deprem riskine karşı en etkili korunma yöntemleri, kullanılması gereken malzemeler, yerel yönetimlerin ve vatandaşın sorumluluklarını ele aldık.
No comments:
Post a Comment