Dünyadaki Büyük Depremlerin Dağılımı ve Türkiye'nin Durumu

Dünya Çapında 6 ve Üzeri Büyüklüğündeki Depremlerin
Derinliğe Göre Dağılımı (5.000 Deprem)(1) Anasayfa / X

Dünya genelinde depremlerin dağılımı, tektonik levha sınırları boyunca yoğunlaşmaktadır. Bu yoğunlaşma, levhaların hareketleri sonucu oluşan gerilimlerin ani boşalmasıyla depremlerin oluştuğunu göstermektedir (Klein, 1984; Scholz, 1990).

---

Pasifik Ateş Çemberi

Pasifik Ateş Çemberi, Pasifik Okyanusu'nu çevreleyen ve dünyanın en aktif tektonik levha sınırlarını içeren bir bölgedir. Bu bölge, hem derin hem de sığ depremlerin sıkça görüldüğü bir yerdir.

Özellikle:

• Güney Amerika'nın batı kıyıları
• Japonya
• Endonezya
• Yeni Zelanda

Bu bölgeler, büyük depremlerin sıkça yaşandığı yerlerdir (Tregoning & Lambeck, 2004; Lay & Kanamori, 2011).

---

Türkiye ve Çevresi

Türkiye, Arap, Avrasya ve Afrika levhalarının kesişim noktasında yer alır. Bu nedenle, bölge karmaşık bir tektonik yapıya sahiptir ve sık sık depremlerle karşılaşılmaktadır (Sengör, 1987; Bozkurt, 2001).

Türkiye'nin çevresindeki deprem açısından riskli bölgeler:

• İran
• Kafkaslar
• Akdeniz

Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Türkiye'nin en aktif fay hatlarından biridir ve bu hat boyunca tarih boyunca birçok büyük deprem meydana gelmiştir (Barka, 1996).

---

Derinlik ve Büyüklük İlişkisi

Depremlerin derinliklerine göre renklendirilmiş haritalar, ilginç bir deseni ortaya çıkarır:

• Derin depremler (500 km'den fazla):

  • Genellikle okyanus levhalarının kıta levhalarının altına daldığı (batma zonları) bölgelerde görülür.
  • Yüzeyde daha geniş bir alanda hissedilir, ancak sığ depremler kadar şiddetli olmayabilir (Fukao, 1973).

• Sığ depremler:

  • Genellikle kıtasal levhaların çarpışması veya yan yana kayması sonucu oluşur.
  • Daha dar bir alanda daha şiddetli sarsıntılara neden olabilir (Kanamori, 1977).

---

Dikkat Çeken Diğer Bölgeler

Himalayalar ve Atlas Okyanusu'nun ortasındaki sırt, yoğun deprem aktivitesinin görüldüğü diğer bölgelerdir:

• Himalayalar:

  • Hindistan ve Avrasya levhalarının çarpışması sonucu oluşmuş bir dağ zinciridir ve bu çarpışma hala devam etmektedir (Molnar & Tapponnier, 1975).

• Atlas Okyanusu sırtı:

  • Levhaların birbirinden ayrıldığı ve yeni okyanus tabanının oluştuğu bir bölgedir (Vine & Matthews, 1963).

---

Sonuç

Bu bilgiler, depremlerin rastgele dağılmadığını, tektonik levha sınırları boyunca yoğunlaştığını ve derinliklerinin farklı tektonik süreçlerle ilişkili olduğunu açıkça göstermektedir.

Türkiye gibi karmaşık tektonik yapıya sahip bölgelerde yaşayanlar için bu bilgiler, deprem riskinin yüksek olduğunu ve depreme hazırlıklı olmanın önemini bir kez daha hatırlatmaktadır.

---

Referanslar

• Barka, A. A. (1996). Slip distribution along the North Anatolian Fault associated with the large earthquakes of the period 1939 to 1967. Bulletin of the Seismological Society of America, 86(5), 1238-1254.
• Bozkurt, E. (2001). Neotectonics of Turkey—a synthesis. Geodinamica Acta, 14(1-3), 3-30.
• Fukao, Y. (1973). Thrust faulting at a lithospheric plate boundary: The Portugal earthquake of 1969. Earth and Planetary Science Letters, 18(2), 205-216.
• Kanamori, H. (1977). The energy release in great earthquakes. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 82(20), 2981-2987.
• Klein, F. W. (1984). Earthquakes: A primer. Reviews of Geophysics, 22(2), 147-165.
• Lay, T., & Kanamori, H. (2011). An asperity model for large earthquake sequences and the distribution of seismic moment release. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 116(B12), B12301.
• Molnar, P., & Tapponnier, P. (1975). Cenozoic tectonics of Asia: Effects of a continental collision. Science, 189(4201), 419-426.
• Scholz, C. H. (1990). The mechanics of earthquakes and faulting. Cambridge University Press.
• Sengör, A. M. C. (1987). Tectonics of the Tethysides: orogenic collage development in a collisional setting. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 15, 213-244.
• Tregoning, P., & Lambeck, K. (2004). Plate motion in the Pacific–Australian plate boundary zone. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 109(B12), B12409.
• Vine, F. J., & Matthews, D. H. (1963). Magnetic anomalies over oceanic ridges. Nature, 199(4897), 947-949.