Marmara'da Yaşanan Depremin Ardındaki Gerçekler

Bugün sizlere son depremler ve deprem gerçeği üzerine değerli bir söyleşi sunuyorum. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa'da öğretim üyesi olarak görev yapan Profesör Doktor Ali Osman Öncel'in katılımıyla gerçekleşen bu röportaj, depremlerin sadece tesadüf olmadığını, coğrafyamızın tektonik gerilme sisteminin aktif durumunu ve deprem riskini detaylı bir şekilde ele alıyor. Dün akşam Marmara'da meydana gelen ve İstanbul'da da hissedilen 3.8 büyüklüğündeki depremin ardından bu konunun ne kadar önemli olduğunu bir kez daha görüyoruz.

Giriş: Bu önemli söyleşi, izleyicilere son depremlerin anlamını anlamak için bir fırsat sunuyor. Depremlerin sadece küçük olmadığı, orta büyüklükteki depremlerin bile yoğun nüfuslu bölgelerde ciddi endişe yarattığını öğreniyoruz.

Depremler ve Uyarı Sinyalleri: İstanbul ve Marmara çevresindeki korkunun, büyük depremler öncesi bir uyarı anlamına geldiğini keşfedin. Avrupa Deprem Ajansı'nın uyarıcı bir aplikasyonu üzerinden vatandaşların depremleri hissetmesi ve rapor etmesi, önemli bir ihbar ve duyum kaynağı haline geliyor.

Öncü Depremler ve Anormal Davranışlar: Prof. Dr. Ali Osman Öncel, öncü deprem kavramını açıklıyor ve Türkiye'deki geçmişteki öncü depremlere dair bilgileri paylaşıyor. Özellikle 1995 Dinar depremi öncesinde yaşananlar, deprem öncesi uyarı sinyalleri konusunda bilgilendirici olabilir.

Kuzey Anadolu Fay Hattı ve Riskli Alanlar: Marmara bölgesini 20 farklı parçaya ayırarak inceleyen Prof. Dr. Ali Osman Öncel, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın öncesi ve sonrasındaki anomali olayları üzerinde duruyor. Bu, bölgenin karmaşıklığını ve riskli alanları belirleme sürecini anlamamıza yardımcı oluyor.

Büyük Depremleri Engelleyen Dirençli Yapılar: İzmit depreminin ardından oluşan Çınarcık Çukurluğu örneği üzerinden, büyük depremleri durduran dirençli yapıların rolünü öğreniyoruz. Ancak, bu dirençli yapıların da bir sona ereceğini ve kırılma noktalarının olabileceğini unutmamak önemlidir.

Güncel Deprem Risk Haritası ve Önemli Bilgiler: Söyleşinin devamında, güncel deprem risk haritasının önemi vurgulanıyor. Prof. Dr. Ali Osman Öncel, 6/2 Maraş depremi sonrasında elde edilen verilerle 11 ildeki duyarlı yerleri belirlemenin ve bu noktalara müdahalelerin ne kadar kritik olduğunu paylaşıyor.

Risk Yönetimi ve Önlemler: Depremlerin etkilerini minimize etmek adına yapılması gerekenler konuşuluyor. Riskli alanlardaki yapıların güçlendirilmesi, vatandaşların güvenli bölgelere taşınması ve önceden alınacak önlemlerin ekonomik ve insanî olarak büyük bir fayda sağlayabileceği vurgulanıyor.

Sonuç: Prof. Dr. Ali Osman Öncel'in değerli katkılarıyla gerçekleşen bu söyleşi, depremlerle ilgili bilgi sahibi olmak ve önlem almak adına önemli bir kaynak niteliğindedir. Sizleri bu önemli söyleşiye davet ediyor, depremlerle ilgili farkındalığınızı artırmaya çağırıyorum.

Unutmayın, bilgi paylaştıkça çoğalır.

Sağlıklı günler dilerim.

Deprem gerçeğini konuşacağız. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi öğretim üyesi Profesör Doktor Ali Osman Öncel, bizimle. Sayın Önce, hoş geldiniz, yayınımıza hoş bulduk. Çiğdem Hanım, geçmiş olsun, diyelim. İzleyicilere şimdi bu son depremler ne anlam ifade ediyor? Bunu değerlendirerek başlarsak.

En son depremler, aslında bulunduğumuz coğrafyada meydana gelen depremlerin bir tesadüf olmadığını, bu bölgede var olan tektonik gerilme sisteminin aktif durumunu güncelliğini koruduğunu gösteriyor. Bu açıdan da depremler küçük olmasın, orta büyüklükte olsalar da bu depremleri hisseden yoğun bir nüfusun bulunması endişe yaratıyor.

Ve korkunun İstanbul ve Marmara çevresinde yaygın olması aslında büyük depremler öncesi bir uyarı anlamına geliyor. Bu depremler sonrasında, bu büyüklükteki depremlerde bir yıkım meydana gelmese de, insanlar bu depremleri hissediyor ve hissettikten sonra bu depremi rapor ediyorlar.

Önümde, bu depremle ilgili bir rapor duruyor. Avrupa Deprem Ajansı tarafından uyu yakalaması olan bir aplikasyon olan bu uygulama, vatandaşların 'Ben bu depremi hissettim' demesi ve bu depremin Marmara'daki nüfus dağılımının yoğun olduğu yerlerde yoğun olduğu yerlerden vatandaş kuşlar tarafından önemli bir ihbar ve duyum oluşturuyor.

Yakalama olan aplikasyon olan bu uygulama üzerinden vatandaşlar, 'Ben bu depremi hissettim' diyor ve bu deprem Marmara'daki nüfus dağılımının yoğun olduğu yerlerde yoğun olduğu yerlerden vatandaş kuşlar tarafından önemli bir ihbar ve duyum.

Tabii ki, ülkemizde bu aplikasyon ulusal anlamda kullanılsa, bu veriler Avrupa Deprem Ajansı tarafından kaydedilen verileri en az 10 katına çıkaracaktır ve depremler açısından gelecekteki yıkımın büyük olacağı yerleri, şehrin risk ve afet durumu zayıf olan yerlerini tespit etmek, önemli bir veri tabanı olarak şehri depreme hazırlamakla yükümlü karar vericilere katkı sağlayacaktır.

Evet, şimdi öncü deprem ifadesini kullanmak doğru mu? Bu depremler için Marmara'daki gerilim birikiyor mu? Böyle bir yorum yapılabilir mi?

Öncel ve ark., 1998.
Dinar depremleri

Evet, Marmara'da öncü deprem tabirini kullanmak mümkün değil. Tabii ki, öncü deprem, Türkiye'de ne zaman bir öncü deprem bekledik? Şimdi, 1995'in 1/10 tarihinde bir Dinar depremi meydana geldi. Evet, Dinar depremi öncesinde yer sağlanan sarsıntılar gün mertebesine artı artar. Ne oldu? Bu deprem öncesinde vatandaşları uyardı. Tabii ki, o zamanki depremle ilgili olarak televizyona çıkan yetkili uzmanlar, bunlar olağan depremlerdir dedi ki, olağan olmadığını ne yaptık? Görmüş olduk ve vatandaşların aslında bu depremleri ciddiye alması gerçekten ya.

Sallana sallana gelen büyük bir deprem öncesi bu öncü deprem dalgasını dikkate almasıyla o depremde büyük bir kayıp meydana gelmedi. Şimdi bu depreme baktığımız zaman, bu depremi öncü diyemiyoruz ancak uyarıcı bir deprem diyoruz. Çünkü öncü olması için tabii ki büyük bir deprem öncesinde olması için bu deprem sonrasında bir ana deprem meydana gelmesi lazım. Bir büyük deprem meydana gelmesi lazım.

Ancak büyük deprem öncesinde bir artış, küçük deprem sayısı bir artış meydana gelme durumu oluyor ve sonrasında da belli mi? Semtteki bir azalma meydana gelmiş olması gerekiyor. Bu aralık belli midir, değişkenlik gösterir mi? Bölgeye göre, riske göre.

Şimdi önemli olan durum, tabii ki bu deprem bir Kuzey Anadolu fay hattı depremi. Kuzey Anadolu fay hattı depremi öncesinde prekürsör olayları dediğimiz yani öncü anomali dediğimiz, deprem oluşumunda anormal davranışlar ve oluşumlar meydana geliyor. Özellikle 1999 İzmit depreminden önce biz İzmit depreminin meydana gelmiş olduğu kırık sorununu inceledik.

Öncel ve Wilson (2006)
Marmara Sismik Zonları

Buçuk sene öncesinden itibaren oradaki depremlerin sayısal olarak arttığını, küçüklük olarak arttığını ve bu 99 depreminden önce de bu durumu uluslararası yayınlarda paylaştık. O nedenle tabii ki bu bölgelerin incelenmesi gerekiyor. Ben Marmara bölgesini 20 parçaya ayırarak inceledim. Her bir parça birbirinden farklı özellik taşıyor. O nedenle her bir parça ile ilgili bir çalışma grubunun kurulması gerekiyor ve bu çalışma grubu, Marmara Denizi'nde büyük deprem üretebilecek alanları incelemesi takip etmesi gerekiyor.

Ancak bu şekilde bizler, o bölgede öncü deprem davranışı ya da öncesinde meydana gelen anormal deprem etkinliğindeki davranışlarındaki bir sıçrama ya da bir değişme olup olmadığını takip edebiliriz. Çünkü Marmara oldukça kompleks. Dediğim gibi 20 farklı bölgeye ayırarak Marmara bölgesini inceledim, ama genel olarak Marmara bölgesinde 4 tane büyük alan tespit ettik. Büyük deprem üretecek 4 tane büyük alan, bu alanlardan bir tanesi dün meydana gelen 4. büyüklüğündeki depreme yakın, işte buna Çınarcık Çukurluğu deniyor.

Evet, ve İzmit depreminden sonra beklenen işte sıra Marmara'da sıra İstanbul'daki depremde denen bu büyük depremi durduran bir yüksek dirençli bir yapının olduğu yerde meydana gelen bir depremdir. Tabii ki bu dirençli yapı, özellikle hem büyük deprem üretmez özelliği var, hem de büyük depremlerin işte Marmara içerisinde ilerlemesini durdurucu bir etkisi var. 99 yıldan günümüze kadar hem bu fren etkisini, bu direnç etkisini gösteriyor. Fakat bunun da tabii ki bir sonu olacaktır. Bir kırılma ile, evet buradaki dirençli yapı aslında bir büyük depreme dönerek kendini açığa çıkaracak depremleri dikkate almak ve her an hazır olmak gerekiyor. Aslında her zaman bunu söylüyor.

Uzmanlar, şimdi güncel deprem risk haritasına baktığımızda nasıl bir yorum yaparsınız? Sadece Marmara özelinde değil de Türkiye genelinde.

Şimdi güncel deprem risk haritası tabii ki en güncel deprem risk haritası deprem risk durumuyla en doğru bilgileri bizler, vatandaşlar tarafından alabiliriz. İşte bu durum nedir? 6/2 Maraş depreminden sonra 11 il etkilendi. 11 ilde etkilenme noktası gerçekten depreme karşı duyarlı yer ve yapıların olduğu noktaları biz vatandaşlardan en doğru şekilde alabiliriz. En güncel şekilde alabiliriz.

Ve bu şekilde de bu duyarlı noktalara müdahaleler yapılabilir. Gerçekten depreme karşı yerin jeofizik direncinde azalma ya da yapının depreme karşı e projeye uygun yapılmamış ya da güncel deprem yönetmeliğine göre uygun yapılmamış eski yapı olması durumuna bağlı olarak bu yapılar ve yerlerde yerlere müdahale edilebilir ve riski yüksek. Bu alanlardaki vatandaşların.

Riski düşük alanlara taşınması büyük deprem öncesi sağlanabilir ve risk yönetim bu şekilde yapılabilir. Yani demek istediğim Maraş depremi sonrası nasıl bir zi? Yeni yerleşim alanları seçtik. Yeni yerleşim alanlarında yeni binalar, işte köy evleri yaptık. Bunu büyük deprem öncesi yaparsak ve deprem mi?

İnsanlarımızı yaşamış olduğu mekanları insanlarımızla birlikte yılmaz insanlarımız kurtarılmış olur. Aslında büyük deprem öncesinde yapılması gerektiğini. Maraş depremi sonrası yapılanlara bakarak öğrenebiliriz. Benzer durum İstanbul'da büyük deprem öncesi gelmeden yapmamız gerekiyor. Risk düşük alanları, vatandaşlarımızın taşınması için oralarda ne?

İstanbul için biliniyor. Farklı iller içerisinde de bu alan tespiti, riskli yapı, riskli alanları çalışmalarının çok hızlı bir şekilde vatandaş ile birlikte vatandaş enerjisini depremin enerji alan vatandaşların bize ulaştırmış olduğu bilgileri önümüze koyarak çok hızlı bir şekilde yapabiliriz. Deprem sonrası yapılan yapılaşma ve yer değiştirme.

Depremin ne tehlikesini riske dönüştürme potansiyeli düşük olanlara olan alanları vatandaşları taşıma işlemini bizler büyük deprem öncesi yapabilirsek ki büyük deprem işte Marmara civarında bekleniyor. Bunu biz ne yapabiliriz? Maliyet olarak hem 8 kat maliyet sekizde bir maliyet indirebiliriz, hem de vatandaşlarımızın ölmesine, yaralanmasına, sakatlanmasına engel olacak bir şekilde büyük deprem öncesi risk yönetimi.

Amaçlı bu çalışmaları yaparsak, ben ülkemiz ekonomik olarak deprem sonrası depremin etkilerinden kurtulur. Hem insanlarımız ölmekten kurtulur, hem de şehirlerimizin geleceği garanti altına alınabilir. Peki, teşekkür ederiz. Yayınımıza katkısından dolayı sağ olun, teşekkür ederim. Efendim iyi günler, saygılar. Profesör Doktor Ali Osman Öncel, bizimleydi, deprem gerçeğini konuştuk.