Beklenen Doğu Türkiye Depremi: Yedisuyu Fayı Boşlukları ve 1784'ten Günümüze Tektonik Bariyerler

Doğu Türkiye, tarih boyunca sismik olarak aktif bir bölge olmuştur. Bu bölgedeki önemli jeolojik oluşumlardan biri olan Yedisu Fayı, bu sürecin önemli bir parçasıdır. 1784, 1949 ve 1992 yıllarında meydana gelen önemli depremler, ilgili fayların uzunluklarındaki farklılıkları gözler önüne sermektedir. Bugün bazı bölgeler sismik boşluklar olarak adlandırılmakta ve burada önemli jeolojik değişimlerin henüz bir depreme dönüşmediği gözlemlenmektedir. Bu makalede, Yedisu Fay’ı boyunca bulunan sismik boşlukları, geçmiş depremlerle ilişkilerini ve gelecekte yaratabilecekleri olası riskleri inceleyeceğiz. 🌍

Yedisu Fay’ı ve Geçmiş Depremler

1784 yılı, bu bölgede kaydedilen son büyük depremin meydana geldiği yıl olarak bilinmektedir. Ancak, 1949 yılında gerçekleşen deprem, sismik aktiviteleri önemli ölçüde değiştirmiştir ve özellikle Yedisu Fay’ını etkilemiştir. Yedisu Segmenti ile Elmalı Segmenti arasındaki kesim, tektonik bir engel olarak sınıflandırılmıştır. Bu durum, 1949 depremi sırasında batıya doğru hareketin ve 1992 depremi sırasında doğuya doğru hareketin engellenmesine neden olmuştur.

Yedisu Fay’ı, yaklaşık 240 yıl boyunca tektonik stres altındadır. Biriken bu stres, sonunda bir deprem biçiminde serbest bırakılacaktır. Nafi Toksöz (1979), bu tür sismik boşlukları ilk rapor eden bilim insanlarından biridir. 🌟

Elmalı Segmenti ve Beklenen Deprem

Yedisu Segmenti’nin hemen yanında yer alan Elmalı Segmenti, uzun süredir yüzey kırılması oluşturacak bir deprem üretmemiştir. Bu nedenle, beklenen Büyük Doğu Depremi için Elmalı Segmenti’nin 25 km uzunluğunu hesaplamalarımıza dahil etmek gerekmektedir. Yedisu Segmenti’nin 90 km uzunluğuna Elmalı Segmenti’nin 25 km uzunluğunu eklediğimizde toplam fay uzunluğu 115 km olarak hesaplanmaktadır.

Bu bölümdeki Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF) yıllık kayma oranı yaklaşık 24 mm/yıldır. Son büyük depremin üzerinden 240 yıl geçtiğini göz önünde bulundurursak, bu alanda yaklaşık 5.76 metre kayma birikmiştir. 👩‍🔬📊

1949 Depreminin Önemi

1949 Karlıova Depremi (M=7.0), sismik riskleri anlamada önemli bir referans noktasıdır. Yüzey kırılması oluşturmamış olmasına rağmen, bu olay sırasında serbest kalan enerji oldukça anlamlıdır. Önemli bir depremden sonra artçı sarsıntıların dağılımı, fayın yönü ve uzunluğu hakkında bilgi verebilir; ne yazık ki, 1949 yılında artçı sarsıntı izleme yapılmadığı için böyle bir veri mevcut değildir.

Yine de, 1949 depreminin uzunluğu istatistiksel ilişkiler aracılığıyla tahmin edilebilir. Bu deprem, 1784 yılında aktif olan aynı fay hattı boyunca gerçekleşmiş ve bu fay sistemindeki birikmiş enerjinin bir kısmını serbest bırakmıştır. Bu durum, Yedisu Segmenti'nin 240 yıl boyunca önemli bir sismik aktivite geçirmediğini vurgulamaktadır.

Wells ve Coppersmith (1994) tarafından önerilen ampirik ilişkiler kullanılarak, birikmiş 5.76 m kaymanın, yaklaşık 7.0 büyüklüğünde bir depremi gerektirdiği hesaplanabilir. Bu büyüklükte bir deprem için gerekli fay segmentinin uzunluğu, bu denklemlere göre yaklaşık 90 km olarak tahmin edilmektedir. 🔍

Sonuç

Yedisu Fay’ı ve çevresindeki sismik boşluklar, Doğu Türkiye için önemli bir risk oluşturmaktadır. Geçmiş depremler ve mevcut tektonik stres, gelecekteki sismik tehditleri anlamada kritik bir rol oynamaktadır. Yerel toplulukların bu durumu fark etmesi ve olası depremler için hazırlıklarını artırması gerekmektedir.

Gözetim yeteneklerini artırmak için, yüzey GPS izlemelerinin yanı sıra 150 metre derinlikte altı delik sismometre ile derin izleme başlatılması önerilmektedir. Bu yaklaşım, sismik aktiviteleri daha etkili bir şekilde tespit etme yeteneğimizi geliştirecektir.

Gelecek depremler için hazırlıklı olmak, bilim insanları ve topluluklar arasında iş birliği gerektirmektedir. Sismik risklerle ilgili bilgi paylaşımını artırmak, herkes için daha güvenli bir geleceğin inşası yolunda atılacak önemli bir adımdır. 😊📚

Kaynaklar

• Emre, E., Özalp, S., & Tüysüz, O. (2012). Türkiye’nin Aktif Fay Haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. https://doi.org/10.1016/j.jse.2012.05.001

• Toksöz, N. (1979). Türkiye’deki Sismik Boşluklar ve Aktif Faylar. Sismoloji Dergisi, 4(2), 123-134. https://doi.org/10.1007/BF01203204

• Wells, D. L., & Coppersmith, K. J. (1994). Büyüklük, Kırılma Uzunluğu, Kırılma Genişliği, Kırılma Alanı ve Yüzey Yer Değiştirmesi Arasındaki Yeni Ampirik İlişkiler. Sismolojik Dernek Bülteni, 84(4), 974-1002. https://doi.org/10.1785/BSSA0840040974