Iran ve Marmara Depremleri: Bilimsel Bellek
Prof. Dr. Ali Osman Öncel, Istanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, September 02, 2025
İran ve çevresindeki son deprem aktivitelerini gözlemleyin. Bu harita, bölgedeki sismik hareketliliği gerçek zamanlı olarak gösterir ve deprem bilimi açısından önemli bir başlangıç noktasıdır.
Şekil 1: İran ve çevresindeki son 5 yıldaki deprem aktivitelerini gösteren IRIS haritası. Haritaya eriş
Mw 7.1 büyüklüğündeki bu deprem, İran’ın Qazvin bölgesinde meydana geldi ve 12.225 kişi hayatını kaybetti, 2.776 kişi yaralandı, 21.310 ev hasar gördü. 91 köy tamamen yok oldu ve yaklaşık 100 km uzunluğunda yüzey kırığı gözlemlendi. Deprem, Zagros çarpışma zonu ile ilişkilendirildi ve sığ derinlikte (<15 km) gerçekleşti. Berberian (1976) ve Ambraseys (1974), bu depremin ters faylanma mekanizmasına sahip olduğunu ve bölgesel tektonik gerilimle uyumlu olduğunu bildirmiştir. Depremin etkileri, zayıf yapı stokunun yıkıcı sonuçlarını ortaya koydu.
Düşünce Alanı
Büyük ölçekli depremlerin yerel yapı stokuna etkileri nasıl modellenir? Hangi yenilikçi mühendislik teknikleri, Zagros gibi çarpışma zonlarında sismik riskleri azaltabilir? Toplumun hazırlık düzeyi, bu tür felaketlerde nasıl optimize edilir ve uzun vadeli iyileşme stratejileri neler olmalıdır? Sismik riskleri azaltmak için yerel halkın eğitimi nasıl bir rol oynayabilir?
Bu tarihte İran’ın kuzeydoğusunda Dasht-e Bayaz (Mw 7.3) ve Ferdows (Mw 6.4) depremleri meydana geldi. Yaklaşık 11.000 kişi hayatını kaybetti. USGS kataloglarında bu olaylar ayrı ayrı listelenmiş, ancak bazı tarihsel kaynaklarda birleşik olarak rapor edilmiştir. Olası nedenler arasında UTC zaman farkı, analog sismogramların dijitalleştirilmemesi ve Soğuk Savaş dönemi veri paylaşım kısıtlamaları yer alır. Berberian (1977), bu depremlerin doğu İran’daki aktif fay sistemleriyle ilişkili olduğunu ve ters faylanma ile karakterize edildiğini belirtmiştir. Bölgedeki seyrek nüfus, kurtarma çalışmalarını zorlaştırdı.
Düşünce Alanı
Tarihsel deprem verilerindeki eksiklikler, modern sismik risk analizlerini nasıl etkiler? Doğu İran gibi seyrek nüfuslu bölgelerde afet yönetimi için hangi yenilikçi teknolojiler kullanılabilir? Veri boşluklarını kapatmak için hangi disiplinler arası yaklaşımlar geliştirilmelidir? Seyrek nüfuslu bölgelerde acil durum planlaması nasıl iyileştirilebilir?
Yorum Yap
Facebook’ta PaylaşProf. Nicholas Ambraseys’in 2002 tarihli çalışması, Marmara çevresindeki bazı tarihsel depremlerin gerçekte yaşanmadığını ortaya koydu. Bu sahte depremler, tarihsel belgelerdeki abartılar veya yanlış yorumlamalar nedeniyle kaydedilmiştir. Ambraseys, sismik veriler ve arkeolojik bulguların eksikliğini vurgulayarak bu olayların sahte olduğunu kanıtlamıştır.
Sahte Deprem Örnekleri (Ambraseys, 2002)
| Tarih | Bölge | Durum | Açıklama |
|---|---|---|---|
| 1063 | Panio | Sahte | Belgelerde geçiyor, fiziksel iz yok |
| 1065 | İznik | Sahte | Sismik veriyle örtüşmüyor |
| 1296 | Bithynia | Sahte | Arkeolojik iz bulunamadı |
| 1343 | Ganos | Sahte | Belgelerde abartılı anlatım |
| 1354 | Hexamili | Sahte | Sismik boşlukla çelişiyor |
| 1489 | Saros? | Sahte | Yerel anlatı dışında veri yok |
| 1625 | Saros | Sahte | Fiziksel izler eksik |
| 1659 | Saros | Sahte | Sismik iz yok |
| 1672 | Biga | Sahte | Tarihsel tutarsızlık |
| 1737 | Biga | Sahte | Tek kaynaklı, doğrulanmamış |
| 1752 | Edirne | Sahte | Sismik veriyle örtüşmüyor |
Düşünce Alanı
Sahte depremlerin tarihsel kayıtlara nasıl dahil olduğu ve bu yanlış bilgilerin sismik risk değerlendirmelerine etkisi nedir? Hangi disiplinler arası yöntemler, bu tür hataları düzeltmek ve güvenilir veri tabanları oluşturmak için kullanılabilir? Sahte depremlerin psikolojik etkileri toplum üzerinde nasıl ölçülebilir?
Yorum Yap
Facebook’ta PaylaşAbartılmış deprem: Gerçek bir olayın büyüklüğü veya etkisi tarihsel anlatılarda olduğundan büyük gösterilir. Sahte deprem: Hiç yaşanmamış bir olayın tarihsel belgelerde varmış gibi sunulmasıdır. Bu ayrım, sismik risk yönetimi ve tarihsel veri doğruluğu açısından kritiktir.
Düşünce Alanı
Abartılmış ve sahte depremler arasındaki ayrım, sismik risk yönetimi politikalarını nasıl etkiler? Hangi yenilikçi veri doğrulama yöntemleri, tarihsel kayıtların güvenilirliğini artırabilir ve afet planlamasını nasıl dönüştürebilir? Toplumun bu ayrımı anlaması için eğitim stratejileri nasıl geliştirilebilir?
Yorum Yap
Facebook’ta Paylaşİran depremleri gözümüzün önünde olsun: Aşağıdaki haritalar, geçmiş ve güncel deprem aktivitelerini görselleştirir.
Şekil 2: USGS’nin Buyin-Zahra depremi için haritası. Haritaya eriş
Şekil 3: Buyin-Zahra depreminin yoğunluk ve sismik etki haritası. Haritaya eriş
Düşünce Alanı
İnteraktif haritalar, deprem risk analizlerini nasıl geliştirebilir? Hangi yenilikçi veri görselleştirme teknikleri, toplumların sismik hazırlık stratejilerini dönüştürebilir ve afet sonrası kurtarma süreçlerini nasıl optimize edebilir? Harita verilerini halka nasıl daha etkili sunabilirsiniz?
Yorum Yap
Facebook’ta PaylaşAşağıdaki videolar, İran depremleri ve sismotektonik özellikleri hakkında bilgi sunar.
Çarpışma zonlarının sismotektoniği üzerine analiz (Kaynak: EarthScope Consortium). Kanalı ziyaret et
Prof. Dr. Ali Osman Öncel’in İran depremleri analizi (Kaynak: Ali Osman Öncel YouTube kanalı). Kanalı ziyaret et
Deprem magnitüdleri üzerine açıklama (Kaynak: IRIS Earthquake Science). Kanalı ziyaret et
[](https://www.iris.edu/hq/timeless/story/iris_animations_webinars_and_videos)Kullanılan kaynaklar:
[1] Ambraseys, N. N. (1974). Historical Seismicity of North-Central Iran. Geological Survey of Iran, Report No. 29, 47-95.
[2] Berberian, M. (1976). Contribution to the Seismotectonics of Iran, Part II. Geological Survey of Iran, Report No. 39.
[3] Ambraseys, N. N. (2002). The seismic activity of the Marmara Sea Region over the last 2000 years. Bulletin of the Seismological Society of America, 92(1), 1–18. Yayına eriş
[4] U.S. Geological Survey. (n.d.). Event page: Buyin-Zahra earthquake (1962). USGS
[5] IRIS Seismic Monitor. (n.d.). Interactive map of recent seismic activity. IRIS
Observe recent seismic activity in and around Iran. This map displays seismic movements in real-time, serving as a critical starting point for earthquake science.
Figure 1: IRIS map showing Iran and surrounding seismic activity over the past 5 years. Access the map
This Mw 7.1 earthquake struck Iran’s Qazvin region, resulting in 12,225 deaths, 2,776 injuries, and damage to 21,310 homes. 91 villages were completely destroyed, with a surface rupture extending approximately 100 km. The event was linked to the Zagros collision zone and occurred at a shallow depth (<15 km). Berberian (1976) and Ambraseys (1974) reported that it exhibited reverse faulting, consistent with regional tectonic stress. The devastation highlighted the vulnerability of local building structures.
Think Zone
How can the impacts of large-scale earthquakes on local infrastructure be modeled? What innovative engineering techniques can mitigate seismic risks in Zagros-like collision zones? How can community preparedness be optimized for such disasters, and what are effective long-term recovery strategies? How can local education play a role in reducing seismic risks?
Submit a Comment
Share on FacebookThe Dasht-e Bayaz (Mw 7.3) and Ferdows (Mw 6.4) earthquakes struck northeastern Iran, causing approximately 11,000 deaths. These events are listed separately in USGS catalogs but were sometimes reported together in historical records due to UTC time differences, non-digitized analog seismograms, or Cold War-era data restrictions. Berberian (1977) noted that these quakes were associated with active fault systems in eastern Iran and characterized by reverse faulting. Sparse population density complicated rescue efforts.
Think Zone
How do gaps in historical earthquake data affect modern seismic risk analysis? What innovative technologies can enhance disaster management in sparsely populated regions like eastern Iran? What interdisciplinary approaches can address data deficiencies effectively? How can emergency planning be improved in sparsely populated areas?
Submit a Comment
Share on FacebookProf. Nicholas Ambraseys’ 2002 study revealed that certain historical earthquakes in the Marmara region never occurred. These fictitious events were recorded due to exaggerations or misinterpretations in historical documents. Ambraseys highlighted the absence of seismic data and archaeological evidence to confirm these events.
Fictitious Earthquake Examples (Ambraseys, 2002)
| Date | Region | Status | Description |
|---|---|---|---|
| 1063 | Panio | Fictitious | Mentioned in documents, no physical evidence |
| 1065 | İznik | Fictitious | Inconsistent with seismic data |
| 1296 | Bithynia | Fictitious | No archaeological evidence |
| 1343 | Ganos | Fictitious | Exaggerated accounts in documents |
| 1354 | Hexamili | Fictitious | Contradicts seismic gap |
| 1489 | Saros? | Fictitious | No data beyond local narratives |
| 1625 | Saros | Fictitious | Lacking physical evidence |
| 1659 | Saros | Fictitious | No seismic evidence |
| 1672 | Biga | Fictitious | Historical inconsistencies |
| 1737 | Biga | Fictitious | Single source, unverified |
| 1752 | Edirne | Fictitious | Inconsistent with seismic data |
Think Zone
How do fictitious earthquakes infiltrate historical records, and what are their impacts on seismic risk assessments? What interdisciplinary methods can correct such errors and build reliable databases? How can the psychological effects of fictitious earthquakes on society be measured?
Submit a Comment
Share on FacebookExaggerated earthquake: A real event with overstated magnitude or impact in historical records. Fictitious earthquake: An event that never occurred but is presented as real in historical documents. This distinction is critical for seismic risk management and historical data accuracy.
Think Zone
How does distinguishing between exaggerated and fictitious earthquakes influence seismic risk management policies? What innovative data validation methods can enhance the reliability of historical records and transform disaster planning? How can educational strategies be developed to help society understand this distinction?
Submit a Comment
Share on FacebookLet Iran’s earthquakes be before our eyes: The maps below visualize historical and recent seismic activity.
Figure 2: USGS map for the Buyin-Zahra earthquake. Access the map
Figure 3: Buyin-Zahra earthquake intensity and seismic impact map. Access the map
Think Zone
How can interactive maps enhance earthquake risk analysis? What innovative data visualization techniques can transform community seismic preparedness strategies and optimize post-disaster recovery processes? How can map data be presented more effectively to the public?
Submit a Comment
Share on FacebookWatch the following videos for insights on Iran earthquakes and seismotectonics.
Analysis of seismotectonics in collision zones (Source: EarthScope Consortium). Visit channel
Prof. Dr. Ali Osman Öncel’s analysis of Iran earthquakes (Source: Ali Osman Öncel YouTube channel). Visit channel
Explanation of earthquake magnitudes (Source: IRIS Earthquake Science). Visit channel
[](https://www.iris.edu/hq/timeless/story/iris_animations_webinars_and_videos)The following sources were used in this report:
[1] Ambraseys, N. N. (1974). Historical Seismicity of North-Central Iran. Geological Survey of Iran, Report No. 29, 47-95.
[2] Berberian, M. (1976). Contribution to the Seismotectonics of Iran, Part II. Geological Survey of Iran, Report No. 39.
[3] Ambraseys, N. N. (2002). The seismic activity of the Marmara Sea Region over the last 2000 years. Bulletin of the Seismological Society of America, 92(1), 1–18. Access publication
[4] U.S. Geological Survey. (n.d.). Event page: Buyin-Zahra earthquake (1962). USGS
[5] IRIS Seismic Monitor. (n.d.). Interactive map of recent seismic activity. IRIS
Yorum Yap
Facebook’ta Paylaş