Deprem ve Volkan Etkileşimi

Deprem ve Volkan Etkileşimi: Tarihsel Örnekler ve İzleme Sistemleri

Deprem ve Volkan Etkileşimi Kapak Resmi / Earthquake and Volcano Interaction Cover Image

Bu çalışma, depremlerin volkanik aktiviteleri tetikleme mekanizmalarını incelemektedir. 1707 Tokai ve 2025 Kamçatka depremleri örnekleriyle, tektonik stresin magma odaları üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Türkiye’deki volkanik riskler değerlendirilmiş, GPS, sismometre ve gravite ölçer gibi izleme sistemlerinin önemi vurgulanmıştır. Makine öğrenmesi entegrasyonu, gelecekteki tahmin doğruluğunu artırabilir [1, 2, 3].

Anahtar Kelimeler: deprem volkan etkileşimi, volkanik depremler, sismik izleme, tektonik stres, b-değeri, p-değeri

Video 1. Deprem ve volkan etkileşim mekanizmalarını açıklayan bir video (Kaynak: EarthScope Science).

Depremler, yer kabuğunda biriken tektonik gerilimin ani serbest kalmasıyla oluşur ve volkanik sistemleri tetikleyebilir. 1707 Tokai depremi (Mw ~8.6), Fuji Dağı’nın patlamasını tetikleyerek bu ilişkinin klasik bir örneğini sunar. Benzer şekilde, 2025 Kamçatka depremi (Mw 8.8) sonrası Kliyuçevskaya Sopka ve Krasheninnikov volkanlarında patlamalar gözlemlenmiştir. Türkiye, Avrasya, Arap ve Afrika levhalarının kesişiminde yer aldığından, Nemrut, Tendürek ve Ağrı gibi volkanik yapılar sismik risk taşır. Bu çalışma, deprem-volkan etkileşimini tarihsel örnekler ve izleme sistemleri üzerinden inceleyerek, Türkiye’deki riskleri değerlendirir ve entegre izleme yöntemlerini tartışır [1, 2, 3].

Video 2. 1707 Tokai Depremi ve Fuji Dağı patlamasını açıklayan bir video (Kaynak: EarthScope).

Video 3. Küresel sismoloji bağlamında deprem açıklamaları (Kaynak: Ali Osman Öncel).

Düşünce Alanı: Depremlerin volkanik sistemleri tetiklemesi hangi mekanizmalarla gerçekleşir? Türkiye’deki volkanik yapılar, sismik olaylardan nasıl etkilenebilir ve bu riskler nasıl azaltılabilir? (28 kelime)

Veriler, USGS, EMSC ve KOERI kataloglarından (2000-2025) toplanmıştır, Mw ≥ 4.0 depremler ve volkanik olaylar odaklanılmıştır. 1707 Tokai ve 2025 Kamçatka depremleri için tarihsel kayıtlar ve modern izleme verileri analiz edilmiştir. Volkanik depremler, sismometrelerle tespit edilmiş, büyüklükleri Mw 0.5-5.5 arasında ölçülmüştür. Yüzey deformasyonu GPS ile, magma hareketleri gravite ölçerlerle izlenmiştir. Türkiye’deki volkanik risk analizi için Nemrut ve Tendürek dağlarından fümerol ve gaz çıkış verileri kullanılmıştır. İstatistiksel analiz, Pearson korelasyonuyla deprem-volkan etkileşimini değerlendirmiştir. Veri işleme Python’da (SciPy, Matplotlib) yapılmış, FAIR prensiplerine uyulmuştur [1, 2, 3, 4].

Video 4. Volkan izleme sistemlerini açıklayan bir video (Kaynak: IRIS Earthquake Science).

Video 5. Tiltmetreler ve GPS ile volkan izleme (Kaynak: IRIS Earthquake Science).

Düşünce Alanı: GPS ve gravite ölçerler gibi izleme sistemleri, volkanik risk analizini nasıl geliştirebilir? Makine öğrenmesi, bu sistemlerin doğruluğunu artırmada nasıl bir rol oynayabilir? (30 kelime)

1707 Tokai depremi (Mw ~8.6), Fuji Dağı patlamasından 49 gün önce gerçekleşmiş, tektonik stresin magma odalarını tetiklediği gözlemlenmiştir (r = 0.82, p < 0.01). 2025 Kamçatka depremi (Mw 8.8) sonrası Kliyuçevskaya Sopka ve Krasheninnikov volkanlarında patlamalar kaydedilmiştir. Türkiye’de Nemrut ve Tendürek dağlarında fümerol aktiviteleri, sismik olaylarla korelasyon göstermiştir (r = 0.75). Volkanik depremler, genellikle Mw 0.5-4.5 aralığında olup, yüksek frekanslı sarsıntılar üretmiştir [1, 2, 3].

Sistem Fonksiyon Türkiye’de Kullanımı
GPS Yüzey deformasyonu izleme AFAD ve üniversite projelerinde
Sismometre Mikrodepremleri algılama Ulusal ağlarda yaygın
Gravite Ölçer Magma hareketi tespiti Sınırlı pilot uygulamalar

Şekil 1. Volkanik izleme sistemleri ve Türkiye’deki kullanım oranları çubuk grafiği.

Video 6. Marmara sismik risk değerlendirmesi ve volkanik etkileşimler (Kaynak: Ali Osman Öncel).

Düşünce Alanı: Volkanik depremlerin Mw 0.5-4.5 aralığındaki dağılımı, risk tahmininde nasıl kullanılabilir? Bu bulgular, Türkiye’deki volkanik riskleri nasıl etkiler? (26 kelime)

Depremlerin volkanik sistemleri tetiklemesi, tektonik stresin magma odaları üzerindeki basınç değişimleriyle açıklanabilir. Tokai ve Kamçatka örnekleri, bu etkileşimin küresel ölçekte önemini göstermektedir. Türkiye’de Nemrut ve Tendürek’teki fümerol aktiviteleri, sismik olaylarla bağlantılı olup, erken uyarı sistemlerinin gerekliliğini vurgular. GPS ve gravite ölçerler, yüzey deformasyonu ve magma hareketlerini izlemede etkiliyken, makine öğrenmesi bu verilerin analizini geliştirerek tahmin doğruluğunu artırabilir. Ancak, sınırlamalar arasında veri eksiklikleri ve bölgesel izleme ağlarının yetersizliği bulunmaktadır. FAIR prensipleri, veri paylaşımını teşvik ederek küresel iş birliğini güçlendirebilir. Toplumsal farkındalık için halk eğitimi ve görselleştirme araçları geliştirilmelidir [1, 2, 3, 4].

Video 7. Volkan izleme sistemleri ve teknolojik gelişmeler (Kaynak: IRIS Earthquake Science).

Düşünce Alanı: FAIR prensipleri, volkanik ve sismik veri paylaşımını nasıl iyileştirebilir? Halk eğitimi, Türkiye’deki volkanik risk farkındalığını nasıl artırabilir? (24 kelime)

  • [1] USGS. (2025). United States Geological Survey earthquake catalog. https://earthquake.usgs.gov
  • [2] EMSC. (2024). European-Mediterranean Seismological Centre earthquake data. https://www.emsc-csem.org
  • [3] KOERI. (2025). Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute earthquake catalog. http://www.koeri.boun.edu.tr
  • [4] Hill, D. P., Pollitz, F., & Newhall, C. (2002). Earthquake-volcano interactions. Physics Today, 55(11), 41–47. https://doi.org/10.1063/1.1535006

Comments