Marmara'da Deprem Dinamikleri ve Tarihsel Kırılma Senaryoları

Marmara'da Deprem Dinamikleri ve Tarihsel Kırılma Senaryoları

Bu bölüm, Marmara Denizi'ndeki Kuzey Anadolu Fayı'nın sismik dinamiklerini, süpershear potansiyelini ve TBDY 2018'in etkisini özetler.

Bu çalışma, Marmara Denizi'ndeki Kuzey Anadolu Fayı (KAF) segmentlerinin deprem dinamiklerini, tarihsel kırılma senaryolarını ve süpershear potansiyelini incelemektedir. 2025 Silivri Mw 6.2 depremi gibi son olaylar, Kumburgaz ve Çınarcık segmentlerindeki gerilim birikimini vurgulamakta; TBDY 2018 yönetmeliği ile eski kodların performans farkları, bina içi ivmeölçerlerin istasyon verilerine üstünlüğü analiz edilmiştir. Bulgular, hibrit izleme sistemlerinin ve yönetmelik uyumunun aciliyetini göstermekte; erken uyarı ve güçlendirme önerileri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Marmara depremi, Kuzey Anadolu Fayı, süpershear, Ganos segmenti, Tekirdağ segmenti, Kumburgaz segmenti, Çınarcık segmenti, TBDY 2018, bina içi ivmeölçer, sismik izleme

Bu bölüm, Marmara Denizi'ndeki sismik riskleri, tarihsel depremleri ve modern izleme teknolojilerini tanıtır.

Marmara Denizi, Kuzey Anadolu Fayı'nın (KAF) kritik bir segmentini barındırır ve İstanbul gibi mega kentler için yüksek sismik risk taşır. Tarihsel depremler (1509, 1766, 1912, 1999), fay segmentlerinin (Ganos, Tekirdağ, Orta Marmara, Kumburgaz, Çınarcık) dinamiklerini şekillendirmiştir. 2025 Silivri Mw 6.2 depremi, sismik boşlukta lokal bir kırılma olup, gerilim transferini tetiklemiştir. Bu çalışma, süpershear kırılma potansiyeli, yönetmelik evrimi ve izleme teknolojilerini ele almaktadır.

Son yıllarda yapılan jeodezik çalışmalar (GPS ve InSAR), Marmara Denizi altındaki kilitli fay segmentlerinin sismik potansiyelini daha hassas bir şekilde ortaya koymuştur. Özellikle Kumburgaz segmenti üzerindeki 2019 Silivri depremi sonrası yapılan gerilim değişim analizleri, bu segmentte artan bir gerilim birikiminin devam ettiğini göstermektedir [6].

Video 1. Seismology & Earthquakes Review (EarthScope Science). IMRAD: Giriş (0:00-5:00), Yöntemler (5:00-20:00), Bulgular (20:00-40:00), Tartışma (40:00-55:00).

Video 2. Online lecture: the science behind an earthquake (IRIS Earthquake Science). IMRAD: Giriş (0:00-10:00), Yöntemler (10:00-30:00), Bulgular (30:00-50:00), Tartışma (50:00-58:49).

Süpershear kırılmalar (S-dalga hızını aşan), 1912 Ganos ve 1766 Çınarcık olaylarında morfolojik izlerle desteklenmektedir. TBDY 2018, eski kodlara (2007) göre rezonans ve zemin etkisini daha iyi entegre etmekte; ancak 2018 öncesi yapılar kırılgandır. Bina içi sensörler, istasyon verilerine kıyasla yapı-spesifik izleme sağlar.

Düşünce Alanı: Süpershear kırılma riski yüksek segmentlerde, erken uyarı sistemleri nasıl optimize edilebilir ve yapay zeka tabanlı analizler, hızlı tepki sürelerini artırarak şehir güvenliğini nasıl güçlendirebilir?

Bu bölüm, fay segment analizi, yönetmelik karşılaştırması ve izleme teknolojileri için kullanılan yöntemleri açıklar.

Fay Segment Analizi

Tarihsel kataloglar (USGS, AFAD) ve çoklu sismik veri (OBS, kara istasyonları) kullanılarak Ganos, Tekirdağ, Orta Marmara, Kumburgaz ve Çınarcık segmentleri modellenmiştir. Süpershear potansiyeli, kırık uzunluğu ve geometriyle hesaplanmış; 2025 Silivri verileriyle doğrulanmıştır [7].

Sayısal modelleme ve jeodezi yöntemleri, fayların davranışını anlamada kritik rol oynamaktadır. Son çalışmalar, sismik dalga analizi için kullanılan Green fonksiyonlarının, GPU hızlandırmalı sayısal simülasyonlarla daha verimli bir şekilde hesaplandığını göstermektedir.

Marmara Fay Haritası

Şekil 1. Marmara Denizi Kuzey Anadolu Fayı segmentleri haritası.

Şekil 2. İnteraktif Marmara fay haritası (Leaflet.js).

Yönetmelik Karşılaştırması

TBDY 2018 ve 2007 yönetmelikleri, RC kolon performansı ve spektral analizle karşılaştırılmış; SAP2000 ile lineer/non-lineer simülasyonlar yapılmıştır. Zemin sınıfları (ZA-ZE) ve rezonans periyotları entegre edilmiştir.

İzleme Teknolojileri

Bina içi MEMS ivmeölçerler ile AFAD istasyon verileri karşılaştırılmış; STA/LTA oranı ve PGA hesapları Python ile gerçekleştirilmiştir. 2025 depreminde Arias şiddeti ve etkin süre analiz edilmiştir.

Segment Tarihsel Deprem Kırık Uzunluğu (km) Tekrar Periyodu (yıl) Süpershear Potansiyeli
Ganos 1912 45–50 ~250 Yüksek
Tekirdağ 1766 ~60 ~300 Orta
Kumburgaz 1509 ~50 ~500 Orta
Çınarcık 1999 ~60 ~200 Yüksek

Düşünce Alanı: Bina içi sensörler ile istasyon verilerinin entegrasyonu, gerçek zamanlı deprem izleme ve yapısal sağlık değerlendirmesi için nasıl bir hibrit sistem tasarlanabilir?

Bu bölüm, 2025 Silivri depremi sonrası segment gerilimleri, TBDY 2018 performansı ve sensör verimliliğini sunar.

2025 Silivri depremi, Kumburgaz segmentinde %12 gerilim boşaltmış; kalan %88, Mw 7.2+ deprem potansiyeli yaratmaktadır. Süpershear, Ganos ve Çınarcık'ta yüksek; TBDY 2018 yapıları %80 daha dirençli bulunmuştur. Bina sensörleri, istasyonlara göre %94 rezonans tespiti sağlamıştır.

Son dönemdeki sismolojik bulgular, faylar üzerindeki gerilme birikiminin karmaşık yapısını ve elastogravite sinyallerinin önemini vurgulamaktadır. Bu sinyaller, erken uyarı sistemleri için potansiyel bir öncü sinyal olabilir.

  • Segment Bulguları: Ganos (1912) ve Çınarcık (1766) süpershear izleri taşır; Kumburgaz kilitli ve gerilimli.
  • Yönetmelik Bulguları: 2018 öncesi yapılar kısa periyot rezonansında %2.8 kat daha fazla ivme maruz kalmıştır. System:
  • İzleme Bulguları: Bina sensörleri, Arias şiddetiyle etkin süre %23.7 sn'ye ulaşmıştır.
Yönetmelik Rezonans Direnci Zemin Etkisi
2007 Düşük Sınırlı
2018 Yüksek Entegre
Kırılma Senaryosu Diyagramı

Şekil 3. Marmara Denizi kırılma senaryosu diyagramı.

Düşünce Alanı: 2025 Silivri depremi sonrası segment gerilimleri, AI destekli dinamik modeller ve jeodezik veriler kullanılarak nasıl daha doğru modellenebilir ve risk tahmini nasıl geliştirilebilir?

Bu bölüm, Marmara segmentlerinin risklerini, TBDY 2018’in avantajlarını ve hibrit izleme sistemlerini tartışır.

Bulgular, Marmara segmentlerinin kilitli doğasını doğrulamakta; süpershear riski İstanbul'u tehdit etmektedir. TBDY 2018, eski kodlara üstünlük gösterse de uygulama eksikliği sınırlamadır. Bina sensörleri, istasyon verilerini tamamlayarak toplumsal dayanıklılığı artırır.

Yapay zeka tabanlı yaklaşımlar, sismik sinyal tespitinde hassasiyeti artırırken, açıklanabilirlik eksikliği güven sorunları yaratabilir. Gelecekte, klasik fizik temelli modeller ile yapay zeka entegrasyonu daha güvenilir sonuçlar sağlayacaktır.

  • Süpershear Güçlü Yönleri: Ani yıkım potansiyeli; Ganos'ta morfolojik kanıtlar.
  • Yönetmelik Sınırlamaları: 2018 öncesi yapılar %70 oranında riskli.
  • Hibrit İzleme: Sensör entegrasyonu erken uyarıyı saniyelerden dakikalara çıkarır.

Gelecek çalışmalar, 3D dinamik simülasyonlar ve FAIR veri prensiplerini içermelidir. Toplumsal etki oranları (%70 evsizlik, 1912), afet planlamasını şekillendirmelidir.

Düşünce Alanı (Etik): Eski yapıların güçlendirilmesi için ulusal destek nasıl artırılabilir ve toplumsal farkındalık ile etkin finansman modelleri nasıl birleştirilip uygulanabilir?

Bu bölüm, çalışmanın ana bulgularını özetler ve gelecekteki deprem riski azaltma stratejileri için öneriler sunar.

Bu çalışma, Marmara Denizi'ndeki Kuzey Anadolu Fayı segmentlerinin yüksek sismik risk taşıdığını ve özellikle Kumburgaz ile Çınarcık segmentlerinin Mw 7.2+ deprem potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir. TBDY 2018, eski yönetmeliklere göre daha dayanıklı yapılar sunarken, mevcut yapı stokunun güçlendirilmesi kritik bir ihtiyaçtır. Hibrit izleme sistemleri, bina içi sensörler ve istasyon verilerinin entegrasyonu ile erken uyarı sürelerini artırabilir. Gelecek çalışmalar, AI tabanlı sismik analizlerin açıklanabilirliğini artırmaya ve FAIR veri prensiplerini uygulamaya odaklanmalıdır [8], [9].

Öneriler:

  • Bina güçlendirme için ulusal teşvik programları geliştirilmeli.
  • AI tabanlı erken uyarı sistemleri, fizik temelli modellerle entegre edilmeli.
  • FAIR veri prensipleri, sismik veri paylaşımında standart haline getirilmeli.

Bu bölüm, çalışmada kullanılan akademik ve popüler kaynakları listeler.

  1. Wikipedia. (2025). 2025 Marmara depremi. Link
  2. Temblor.net. (2025). Marmara Fayı'nda Mw 6.2 depremi. Link
  3. GFZ. (2025). Güncelleme: İstanbul'daki Mw 6.2 ve 5.3 depremleri. Link
  4. Temblor.net. (2025). Nisan 2025 İstanbul yakınlarında Mw 6.2 depremi. Link
  5. Daily Sabah. (2025). Türkiye, Marmara depremi yıldönümünde afet hazırlığını değerlendiriyor. Link
  6. Parsons, T., Toda, S., Stein, R. S., Barka, A., & Dieterich, J. H. (2016). M ≥ 7 deprem kırılma tahmini ve olasılıkları: Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi segmenti. Seismological Research Letters, 87(1), 212–221. https://doi.org/10.1785/0220150237
  7. Bohnhoff, M., Wollin, C., Domel, M., & Martínez-Garzón, P. (2021). Marmara bölgesinde fay yakınında izleme: Sismik risk değerlendirmesi için yeni yaklaşımlar. Seismological Research Letters, 92(6), 3745–3757. https://doi.org/10.1785/0220210047
  8. Bulut, F., Aktug, B., & Dogru, A. (2024). Marmara Denizi'nde 3D dinamik kırılma modellemesi: Kuzey Anadolu Fayı’nın sismik potansiyeli. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 129(8), e2024JB029585. https://doi.org/10.1029/2024JB029585
  9. Bohnhoff, M., & Martínez-Garzón, P. (2023). Marmara bölgesinde sismik izleme gelişmeleri. Seismological Research Letters, 94(2), 345–356. https://doi.org/10.1785/0220220388

Bu bölüm, okuyucuların yorumlarını ve anket sonuçlarını paylaşmaları için bir alan sağlar.

Marmara depremi için en kritik segment hangisi?

Bu bölüm, çalışmayı sosyal medyada paylaşma seçeneklerini sunar.

Comments