Seismic Activity in the Aegean Sea: Understanding Recent Earthquake Clusters

İçeriğe Geç

Deprem Riski ve Büyükçekmece Konferansı

Deprem Riski ve Büyükçekmece Konferansı

Prof. Dr. Ali Osman Öncel

Son Güncelleme: 11 Eylül 2025, 16:22 (+03)

İzlemeye Başla

Doktor Ali Osman Öncel 1985 yılında girmiş olduğu İstanbul Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği bölümünden 1989 yılında mezun oldu. Deprem Araştırma Dairesinde tünel güzergahlarının sismik kırılma yöntemi ile zemin etüdünün yapılması üzerine çalışmalarda bulunarak bitirme projesini hazırladı, tamamladı. 1989 yılında yüksek lisans eğitimine başladı ve Kuzey Anadolu fay zonundaki depremlerin istatistiksel analizi başlıklı yüksek lisans çalışmasını 1992 yılında bitirdi. 1992 yılında İstanbul Üniversitesi'nde doktora çalışmalarına başladı. 1993 yılında Edinburg Üniversitesi Jeoloji ve Jeofizik bölümüne önerdiği doktora projesi kabul edildi. Doktora çalışmalarının bir kısmını misafir araştırmacı statüsünde Edinburg Üniversitesi'nde tamamladı. Daha sonra İstanbul Üniversitesi'nde doktora çalışmalarına devam ederek tamamlamış olduğu çalışması ile 1996 yılında Türkiye'deki doğrultu atımlı faylarının fraktal analizi başlıklı çalışması ile doktor unvanı aldı. Post doktora çalışmaları 1998-99 yılları arasında Japonya yer bilimleri servisinde Japonya'nın fay ve deprem dağılımlarının istatistiksel mekaniği ve Marmara bölgesindeki küçük depremlerin incelenmesi ve deprem tehlikesi üzerine. 2001-2003 yılları arasında da Kanada yer bilimleri servisinde Kanada'daki büyük depremlerin kolon gerilme modellemesi 2003-2004 yılları arasında Japon Yer Bilimleri Servisine bağlı aktif fayları araştırma merkezinde de Batı Anadolu'daki deprem dağılımları ve GPS'den belirlenen kabuk gerilmesi dağılımlarının istatistiksel mekanik açısından incelenmesi ve ilişkilendirilmesi konularında çalışmalarda bulundu. 2008-2010 yılları arasında Alberta Üniversitesi'nde Kuzey Alberta Grosmont Petrol Sahasının karakterizasyonu konusunda çalışmalarda bulundu. Ülkemizin en önemli mühendislik dalı jeofizik profesörü hocamıza hoş geldiniz, şeref verdiniz diyerek konuşmasını yapmak üzere davet.

Düşünme Alanı: Jeofizik eğitimi deprem araştırmalarında nasıl temel bir rol oynar? Ali Osman Öncel'in uluslararası deneyimleri, Türkiye'deki deprem risk yönetimini nasıl etkileyebilir? Fraktal analiz gibi yöntemler, fay sistemlerini öngörmede nasıl fayda sağlar ve yerel yönetimler bu bilgileri nasıl entegre edebilir? Bu akademik geçmiş, deprem hazırlıklarında pratik uygulamalara nasıl dönüştürülebilir?

İzlemeye Başla

Değerli Başkan, değerli misafirler hepinize hoş geldiniz diyorum. Bana bu fırsatı veren Doğa Emekçileri Derneği başkanımıza teşekkür ediyorum. İkinci kez bana bu fırsatı verdi. Demek ki konu o kadar önemli ve konuya o kadar çok önem veriyorlar ki bu konuşma daha geniş bir ortamda, daha geniş katılımlı bir zamanda, daha önemli bir tarih olan 13 Mart'ta yapılması gerekiyordu. O bilinçte olduklarından ve o bilinci gösterdiklerinden dolayı teşekkür ediyorum.

Düşünme Alanı: Doğa Emekçileri Derneği gibi STK'lar deprem farkındalığını nasıl artırır? Bu tür etkinlikler, yerel toplulukları deprem hazırlığına nasıl motive eder? Katılımı artırmak için hangi stratejiler kullanılabilir ve benzer dernekler, deprem eğitimini yaygınlaştırmada nasıl rol oynayabilir? Bu bilinç, politik kararları nasıl etkiler?

İzlemeye Başla

Türkiye'de 1000 yılın depremi 7.8 büyüklüğünde Erzincan depremi 26 Aralık günü oldu ve 50 yıl bir sürede bu deprem için bir zaman geçti ve gönül isterdi ki böyle bir büyük deprem dünyada 1000 yılın depremleri arasına giren böyle büyük bir depremden sonra ki bu depremde bir gecede 40.000 kişi hayatını kaybetti ve nüfusun büyük bir çoğunluğu da Erzincan kentini terk etti. Geçen sene 75. yılı deprem ve anma konferansını biz İstanbul Üniversitesi'nde yaptık. Erzincan Valisi ve Erzincan Belediye Başkanı oturum başkanı yaptık. Otursunlar ve dinlesinler diye. Çünkü öbür türlü açılış konuşması yapıyorlar ve gidiyorlar. Sayın valilerimize ve başkanlarımıza diyoruz ki açılış konuşması yapmayı değil sizler kapanış konuşması yapmaya gelin. Açılışı bizler yapalım. Sizler not alın. O notlar üzerinde sizler açıklama yapın. Biz ders ya da tekliflerinizi ya da önerilerinizi dikkate aldık. Demek ki bundan bundan sonra bunları yapacağız diye vaad edin. Taahhüt edin. Maalesef TMMOB 12. dönem şube başkanlığı yapmış bir kişi olarak İstanbul'da açılış konuşmalarından sonra bu devlet erkanının önemli işleri oluyor ve gidiyorlar ve terk ediyorlar. Bir terk edilmişliğe terk ediyorlar gelen konukları, gelen konuşmacıları ve bu nedenle değişim olmuyor. Türkiye'de deprem odaklı bir değişimin olmaması, değişimin liderliğini yapacak bu kişilerin açılıştan açılışa gelmeleri. Biz onları istiyoruz ki kapanışa geliniz. Kapatınız. Türkiye'nin deprem konusuyla sorunuyla ilgili yaralarını kapatınız. Sorunlarına çözümler ortaya çıkartınız. Maalesef bunları göremiyoruz. Tabii bununla ilgili bakanlık yetkilileri var mı? Bakanlık yetkililerinin içinde etkinlik komisyonları olamaz mı? Depremle ilgili olur, enerjiyle ilgili olur, kentsel dönüşümle olur. Bu tür konu organizasyonları düzenleyen STK'ların bu toplantılarını birer gözlemci gönderemezler mi? Notlar tutamazlar mı? Kendi ilgili bakanlıklarıyla ortaya çıkan öneriler, eleştirileri ilgili bakanlıkları iletemezler mi? İletirler. O zaman kim kazanır? Türkiye kazanır. Türkiye'de yaşayanlar kazanır. Maalesef STK'ları ben tebrik ediyorum. Ben bir STK'cıyım şu anda. Mimar Mühendisler Grubu genel başkan yardımcısıyım. Bütün bilim insanlarına biz kucak açıyoruz ama onları da kucaklayacak bakan yetkililerini, gözlemcilerini biz görmek istiyoruz. Maalesef göremedik. Göremediğimiz için onlar burada konuşanları ve konuşulanları görmedim, duymadım dedikleri için Türkiye'nin birikimi ve bilgisi maalesef Türkiye'nin dönüşümünde pek fazla kullanılmıyor. Evet, kısa bir girişten sonra 92 yılı 13 Mart Erzincan depremi oldu. 650 kişi 53 kişi bu depremde hayatını kaybetti. 3850 insanımız yaralandı ve 8.000 bina ya yıkıldı ya da hasar gördü. 92 depremi önemli bir deprem.

Düşünme Alanı: 1992 Erzincan Depremi'nin etkileri, yerel yönetimlerin rolünü nasıl vurgular? Vali ve belediye başkanlarının konferanslardaki katılımı, deprem politikalarını nasıl iyileştirebilir? STK'lar ve bakanlıklar arasındaki işbirliği, deprem hazırlığını nasıl güçlendirir ve bu tür etkinlikler, toplumsal değişimi nasıl tetikler? Bu dersler, günümüz risk yönetiminde nasıl uygulanabilir?

İzlemeye Başla

Çünkü 13 Mart'ta ben Erzincan'daydım. Hocamla beraber ilk defa bir deprem sonrasına gitmiştik. Erzincan'da bu depremi meydana getiren kırık zonu keşfedildi. Kırık sistemi tespit edildi. Bu kırık sisteminin adına Amerikalıların fayı dendi. Çünkü kar kışla tabii ki karla örtülü olan bir jeolojik yapı var. Onlar havadan helikopterle Amerikalı yer bilimi uzmanları fayın gidişini tespit ettiler ve orada biz onun adına Amerikalıların fayı koymuştuk. Bize tabii oradaki Acı Su'nun yukarısına çıkmış elimde dürbünle bir ikide kırık sistemi tespit etmiştik. Erzincan 50 yıl bekledi ders alamadı.

Düşünme Alanı: Erzincan kırık zonu keşfi, deprem sonrası incelemelerin önemini nasıl gösterir? Uluslararası uzmanların katkısı, yerel araştırmaları nasıl zenginleştirir? Bu deneyimler, fay sistemlerini izlemede hangi yeni yöntemleri önerir ve Türkiye'nin deprem hazırlığında nasıl rol oynar? Keşifler, risk yönetim stratejilerini nasıl dönüştürebilir?

İzlemeye Başla

99 İzmit depremi İstanbul'u etkiledi. Üstünden 16 yıl geçti. Bizler ne kadar ders aldık? Ders çıkardık. Tabii ki bunu her yıl bu tür depremleri anma günlerinde bizlerin ortaya koyması gerekiyor. Depremle ilgili konferansları her yere çağrıldığım zaman gidiyorum, anlatıyorum. Her zaman büyük bir onur duyuyorum. Emek verenlere teşekkür ediyorum. Tabii ki bu konuşmalar yapıldığı yerde önemli olan salonun dolması değil. Önemli olan salon bir kaydının olması. Kayıtçı olursa bütün dünyaya hitap edersiniz. O bakımdan ben STK'cı olarak haddim olmayarak STK yöneticilerine diyorum ki salon doldurmaya uğraşmayın. Üç boyutlu dört boyutlu kayıt alabiliyorsanız ve bunu dünyaya açabiliyorsanız ve Türkiye'nin hafızasına bir hafıza olarak buradaki bilgileri taşıyabiliyorsanız bence zaten görevinizi yapmışsınız demektir. Biliyorum salon doldurmak zahmetli bir iş. Çağırrsınız gelmezler. Ama en güzel şey bence dünyaya mesaj verecek şekilde donanımlı, teknolojik altyapılı bir sisteme geçmek.

Düşünme Alanı: 1999 İzmit Depremi'nden alınan dersler, İstanbul'un risk yönetimini nasıl şekillendirir? Konferans kayıtlarının önemi, bilgi paylaşımını nasıl artırır? STK'lar, deprem eğitimini küresel hale getirerek nasıl katkı sağlar ve bu, toplumsal hafızayı nasıl güçlendirir? Dersler, gelecekteki afetlere hazırlıkta nasıl değerlendirilmelidir?

İzlemeye Başla

Tabii bu salonlar akıllı salonlar olabilir. Buralardaki bu salonda yapılan her bir etkinlik kayd alınabilir. Biz buna ne diyoruz? Akıllı salon diyoruz. Akıllı salon. Bu salonun bir akıl eksikliği var. Bir de kayıtçısı yok. Yani STK'nın işi gücü olmaması lazım. Kayda mı alayım, fotoğraf mı alayım? Otomatikman basacaksın. Boyutlu, 4 boyutlu kaydını alacaksın. Çıkarken de sayın STK başkanım senin işin buraya getirmekti. Giderken de al yaptığın etkinlik budur diye vermesi lazım. Evet. Belediye başkanlarımızın böyle bir etkinlik ya da bir görev yapması kültür müdürlüklerinin bence yararlı olur. Bütün derslerimi, bütün konferanslarımı Öncel Akademi YouTube kanalında bulabilirsiniz. Her dersimi yüklüyorum. Çünkü ben duvarsız eğitimi savunuyorum. Duvarsız STK'cılığı savunuyorum. O bakımdan her şeyimi yüklüyorum. Buradan izleyebilirsiniz, ulaşabilirsiniz. Tabii zaman zaman yazı talep ettiklerinde bunları ne yapıyoruz? Yazıyoruz. İşte deprem risk yönetim modeli. Bizler bunu ne yapmışız? Senesi burada yazıyor. Yazmışız. Tabii ki buradan model almak isteyenler yararlanabilir. Türkiye'nin deprem sorununa bakışı ve bazı önerilerimiz ne olabilir? Bunları burada seslendirmişiz. Gene buradaki yazılı olan bilgilerimizi burada sesli halde duyuracağız.

Düşünme Alanı: Akıllı salonlar gibi teknolojik altyapılar, deprem eğitimini nasıl erişilebilir kılar? Kayıt sistemleri, STK etkinliklerini küresel hale getirerek bilgi paylaşımını nasıl artırır? Belediye ve kültür müdürlükleri, bu teknolojileri entegre ederek deprem farkındalığını nasıl güçlendirir ve duvarsız eğitim modeli, toplumsal hazırlığı nasıl dönüştürür?

İzlemeye Başla

Evet. 17 Ağustos 1999 depreminden sonra ilk yazımı yazmıştım. Marmara'da deprem. Yıllar sonra bu yazımı buldum. Baktım, önerilenler, ortada ama bu önerilenlerle ilgili yapılanlar ortada değil. İlginç. Yani bir tarafta öneri paketi var. O pakete uygun. Çözüm paketleri yok, uygulama paketleri yok. 16 yıl geçmiş. O zaman genç bir doktordum. Maalesef uygulayıcılar olması lazım. Yani fikirleri, bilgileri uygulayanlar olursa Türkiye depreme hazırlanır ama olmazsa afete hazırlanır. Depreme hazırlanmayı ben şöyle düşünüyorum. Deprem öncesi hazırlık, depremin öncesinde önemli bir hazırlık yapılması var. Bir de deprem anında ve sonra da yapılması lazım. Biz öncesi hazırlığa risk yönetimi diyoruz. Esnasında ve sonrasındaki hazırlığa da afet yönetimi diyoruz. Afet kültürü dersi vermiş olarak uzaktan eğitimde şunu söyleyebilirim. Kritik 72 saat var. İlk 2 saati %80'i hakkın rahmetine gidiyor. %20'sini de geri kalan 70 saatte kurtarmaya çalışıyoruz. Biz bunu öğretiyoruz. Yani biz diyoruz ki o %80'i deprem olmadan önce risk yönetimiyle kurtaralım. Onları daha sağlam alalım. Çünkü depremle ilgili yapılan istatistikler gösteriyor ki 100 binadan altısı göçüyor. Göçme riskli olan binalar var. O %6'yı bizler güçlendirme yapabilirsek, göçme riski olan binaları boşaltabilirsek ya da onların standartlarını yükseltebilirsek, oradaki insanları daha güvenli, emniyetli alanlara taşıyabilirsek aslında bir risk yönetimi olacak. Ama bu %6 neresi? Bu %6 göçme riskinin bir nedeni yere dayanıyor. İkinci nedeni yapıya dayanıyor. Yani yer yapı bozuk alanları bulmamız lazım. Risk yönetimi buna deniyor.

Düşünme Alanı: Deprem risk yönetimi ve erken uyarı sistemleri, kritik 72 saati nasıl etkiler? Afet yönetiminden farkı nedir ve göçme riskli binaları belirlemede nasıl rol oynar? Uygulanmayan öneriler, hazırlığı nasıl zayıflatır ve yerel yönetimler, bu sistemleri entegre ederek kayıpları nasıl azaltabilir? Bu stratejiler, toplumun direncini nasıl artırır?

İzlemeye Başla

Evet. Baktığımız zaman bu sayfalar devam ediyor. Bununla ilgili yüksek lisans tezlerimiz hepsi de açık ulaşabilirsiniz. Ve tüm dünyada Marmara'ya kadar depremleri çok iyi bilinen bir yer yok. Marmara fayının denizin içinde geçmesi. Erzincan bugün tabii ki Erzincan depremini andık. Erzincan depremi bir şehir depremi ama Marmara'daki depremler deniz depremi. Yani İstanbul'un içinden bir fay zonu geçmiyor. Bir kırık zonu geçmiyor. Bir Erzincan gibi değil. Erzincan ya da Erzincan'dan başlayan Karlıova meşhur oradan başlayan 1939'a başlayan o büyük kırılma hareketi 1999 İzmit'te durmuştur ve bu kırık zon üzerindeki tüm şehirler aslında meydana gelen depremler bir şehir depremi etkisi altında kalmıştır. Bizler 15 km uzak da olsak denizin içinden geçmesi İstanbul için büyük bir şanstır. Büyükçekmece için büyük bir şanstır. Çünkü içinden geçmiyor. Bunu da dikkate almamız gerekir. Diğer bir özellik de deniz içinden geçmesinin bir özelliği de son 1500 yılından itibaren Marmara denizindeki depremlere bakılmış. Buradaki depremler maksimum 7.2 büyüklüğünü geçmiyor denmiş. Ama az önce bahsettiğim gibi kara içinde meydana gelen İzmit ve Erzincan arasındaki meydana gelen depremler 7.8'e kadar çıkabiliyor. 7.4'e kadar çıkabiliyor. Bu da tabii ki ikinci bir bizim için dikkate almamız gereken olumlu bir yer. Tabii Marmara Denizi'nin tarihi bilmiyor. Çünkü burası medeniyetlerin yaşadığı bir yer. O nedenle deprem ne zaman olur demeye gerek yok. Bakın deprem her zaman olmuş. Şuradan saydığım zaman 1509 1766 yani 1 olmazsa 1 oluyor. Her tarafı sanki bir deprem denizi gibi yani. Öyle değil mi? Yani bir taraftan gecikse öbür taraftan şey yapabilir. Deprem meydana gelebilir. Burada kırmızı ile gösterilenler 7'den büyük depremler. Mavi ile gösterilen 6'dan büyük depremler. Yani altılısı da oluyor, yedilisi de oluyor, ikisi de oluyor. Küçüğü de oluyor, büyüğü de oluyor. Marmara Denizi'nde deprem oluyor. O bakımdan bizim ne yapmamız gerekir? Japonlar gibi yapmamız lazım. 1995 yılında Kobe depremi meydana geliyor. Kobe depreminde deprem erken uyarı sistemi, depremi önceden belirleme teknolojisini kullanan Japonlar. O tek o nedenle önemli. Aynı zamanda 11 Mart Japonya depremi de burada anıyoruz, hatırlıyoruz. Onlar tabii ki su baskınıyla insanlar hayatını kaybetti. Tsunami duvarını beklenen büyük deprem 8.2 diye tahmin etmişlerdi. Çünkü tarihte daha önce 9.2 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmediğini varsaydıkları için 9.2 büyüklüğündeki bir depreme de tsunami duvarın 50 metre olması gerektiği için tabii ki su baskını ne yapamadılar? Durduramadılar. Bir tsunami duvarı tsunami riski varsa bir yerde orada bir tsunami duvarı olması lazım. Büyükçekmece'de bir tsunami riski varsa o zaman bir tsunami duvar olması lazım. Japonya'dan almamız gereken ders ya da risk budur. Olacak mı olmayacak mı? Son 2000 yılda meydana gelen depremleri tsunami etkileri inceleniyor. Ambrı Ses 2 sene önce vefat etti. Paris Kolej öğretim üyesi. Evet. Önemli derecede olmasa dahi küçük derecede Marmara Denizi'ndeki işte o çukurlardan dolayı çukurların işte hareket etmesi, düşey hareket etmesinden dolayı ya da heylan ya da toprak kaymasından dolayı burada küçük de olsa tsunami meydana geldiği söyleniyor ama büyük tsunamiler büyük okyanuslarda meydana geliyor. Evet depremler o kadar belli ki artık ulaşabiliyorsunuz artık oynayabiliyorsunuz.

Düşünme Alanı: Büyükçekmece zemin etkileşimi, deprem riskini nasıl belirler? Deniz depremleriyle şehir depremleri arasındaki farklar, hazırlık stratejilerini nasıl etkiler? Tsunami duvarları gibi önlemler, yerel riskleri nasıl azaltır ve tarihi veriler, zemin etkileşimini öngörmede nasıl kullanılır? Bu etkileşim, bina standartlarını nasıl şekillendirir?

İzlemeye Başla

Avrupa'nın deprem katalogları açılmış ve görüyorsunuz solumda. Depremin tarih detayları sağımda da tarih yerleri ve dokunduğunuz zaman bu depremlerle ilgili çalışma yapan insanlar ve bunların makaleleri gözüküyor. Artık deprem bir gerçek olacak mı olmayacak mı diye konuşmanın bir anlamı yok. Ne zaman olacaktır diye sormanın bir anlamı yok. Dünya ne zaman diye sormuyor. Dünya nerede diye soruyor. Dünya etkisi zeminde ne olur diye soruyor. Buna biz deprem mühendisi diyoruz. Bir şey görüldüğü gibi az önce Ambrayes'ten bahsetmiştim. Son 2000 yıldaki Marmara depremlerini incelemiş kendisi. İlginçtir Türkiye'deki deprem bilimine en büyük katkıyı da bir İngiliz bilim adamı yapıyor. İyi ki yapmış. Yoksa o bilgiler ondan gelmezdi. Biz de bu kadar bilgiyi bilemezdik. Evet. Görüldüğü gibi 500 yıl önce meydana gelen işte küçük kıyamet denen bir deprem. 1509 İstanbul depremi. Niye küçük kıyamet? Bilemiyoruz niye küçük kıyamet. Herhalde büyük kayıplar da meydana getirmiş olduğu için. Tabii İstanbul o zaman çok küçük bir İstanbul'du. Yani bu kadar büyük bir İstanbul değil. O zamanki İstanbul nüfusu araştırmaya değer bir konu değil mi başkanım? Bunu inşallah bir arkadaşımız araştırır. İstanbul'un küçük kıyameti belki de hem sosyolojik açıdan hem mühendislik açısından bir yüksek lisans tezi de olabilir. Bilemiyorum nasıl veri çıkartılır ama Ambrayes İngiltere'den araştırmış. Türkiye'de 1509 küçük kıyameti araştıran yok. Kıyamet burada kopuyor. Araştıranlar İngiltere'de, Londra'da bilim insanlar oluyor. İlginçtir bizim Osmanlı arşivleri acaba açıldı şu anda belki daha detaylı, daha kapsamlı bilgi bulunabilir. Evet, Avrupa tüm verilerini açtı. Avrupa bütünleşik deprem kataloğu oluşturuldu. Bütün veriler artık açık. Avrupa'da görüyorsunuz depremler hem olduğu yerler hem olduğu tarihleri biz ulaşabiliyoruz. Deprem bilimi yapmak şu anda bahanemiz kalmadı. Ya deprem verileri eskiden kapalı diyorduk işte rahmetli şu Karaman'da kapalıydı. Ben de verileri gizli gizli almıştım. Balemir Uçar vardı hocamın doktora talebesi. Bana gizli vermiş CD'di. Aman kimseye söyleme sana verdiğimi. Öyle biz bilim yaptık yani. Öyle bilim yaptık. Veriler gizli gizli veriyordu. Onu vermese ben bu konuda işte 92 yılında çalışmamı tamamlayamayacaktım. Aman dedi, kimseye söyleme. Ali Osman beni yakalı Allah rahmet etsin. Büyük bir insandı. Eski deprem müdürü. Evet, riskle başlayalım. Evet, riskte ne var? Maliyet var. Maliyet işte ne diyoruz? Büyükçekmece'nin mikro bölgeleme haritası yok. Bütün İstanbul ilçeleri var. Büyükçekmece'nin yok. Niye yok? Çünkü ayıracak parası yok Büyükçekmece'nin herhalde. Ya da ayırmıyor. Onun için yok. Demek ki maliyet gerekiyor. Risk nedir? Neresi etkilenecek? Tabii başkanımın dediği gibi Büyükçekmece'de depreme en büyük cevabı verecek. Deprem olduğunda en büyük şiddeti, en büyük güçle üzerindeki binayı itecek ya da depremin gücünü hissettirecek yer neresi? Alan neresi? Biz buna etkilenme diyoruz. Ne diyoruz? Yerin etkilenmesi. Pick ground acceleration diyoruz. Bir de tabii spectral acceleration var. Bu da tabii ki rezonansa girecek kat yüksekliklerini veriyor. Etkilenme deyince etkilenme haritaları. Biz buna mikro bölgeleme diyoruz. Geçen sene ben Burdur valiliğinin konuşmacısıydım deprem haftasında belediye başkanı yanındaydı.

Düşünme Alanı: Küçük depremler büyük depremlerin habercisi mi? Tarihi kataloglar, risk öngörüsünü nasıl geliştirir? Uluslararası katkılar, yerel araştırmaları nasıl tamamlar ve Osmanlı arşivleri, deprem tarihini nasıl aydınlatabilir? Mikro bölgeleme eksikliği, Büyükçekmece gibi bölgelerde riski nasıl artırır ve bu ilişki, hazırlık stratejilerini nasıl şekillendirir?

İzlemeye Başla

Sayın başkanım dedim mikro bölgeleme haritanız var mı? Türkiye'nin Kaliforniya'sı Burdur. Bunu biliyoruz. Siz de biliyorsunuz. Mikro bölgemiz var mı ya? Dedi ki bir sorayım mı var mı yok mu? Üzülerek dedi. Mikro bölgeli mi haritamız yokmuş? Arkadaşlar mikro bölgeli mi haritanız yoksa gözünüz yok demektir. Bilginiz yok demektir. Neresi sağlam, neresi zayıf? Neresi depremde gücü büyütecek? Neresi depremde gücü böyle küçültecek? Zayıf ya da sağlam alanları bilmiyorsunuz demektir. Onu bilmiyorsanız hasar nerede meydana gelecek onu bilmiyorsunuz demektir. Siz afetten sonra hasarla yükseltecek alanları bilmiyorsanız nereye müdahale edeceğinizi bilmiyorsunuz demektir. Tehlikeyi biliyoruz. Hepimiz biliyoruz. Tehlikeyi gösteriyorlar. Ah şu beklenen büyük İstanbul depremi. Ama hasar nerede büyüyecek onu göstermiyor. Sayın Başkanı gerçekten tebrik ediyorum. Konuşma başlığını kendisi verdi. Büyükçekmece zemin nasıl cevap verir? O hasar etkilenme demektir. Bunu hiç konuşan yok. Yani 2045'te mi olacak, 15'te mi olacak? 68 mi olacak, 74 mü olacak? 20 senemiz böyle işte kardeşim. Sonuçta olacak da sen bu depremi nasıl hissedeceksin? Hangi zemindesin? Sağlam zeminde misin soran yok. Hep bunlar geçiştiriliyor. Bunları hiç konuşamıyoruz. Yani bakınız ben Kanada deprem serviste çalıştım. Cep telefonunuzda bir bina alacağınız zaman hemen Kanada deprem servisinde diyorsunuz ki ben bu binanın zemini depremde nasıl tepki verecek öğrenmek istiyorum. O size veriyor. Ondan sonra binanı alıyorsun. Bilinmem bilinmesi ne yapıyor? Emlak borsasını dağıtıyor. Sayın başkanım onlar sağlamca. Bakın Kanada'da deprem tehlike risk o kadar büyük değil. Kanada 4,5 büyüklükte deprem oldu. Bunlar ayağa kalkıyor. Ben Ottawa'da yaşadım. Ottawa mikro bölgeleme haritası 2 sene önce bitti. Onların öyle bir TL servisleri var. Hemen yolluyorsunuz tak diye. Beni bilgilendir servisi var. Deprem tehlikesi bilgilendir servis var. Hemen kiralayacaksan bakıyorsun bir bakıma ev alma, tehlikeye al sistemi var. Bilirse alır. Yani şimdi ev alma, komşu al sistemini biz uygulayalım. Ev alma az tehlike al sistemine geçmemiz ama mikro bölgenin haritası az çok tehlike değişimini gösteriyor. Olmayan yerlerde biraz işimiz zor. Bu sistemi kursanız Kanada'dan deseniz ki Ottawa şehri biz anlaşma yapalım kardeş şehir olalım bu sistemimizi entegre et deseniz size nasıl bilgi verecek? Bilgi yok. Yani ortada bu bilgi olmadığı için bunu yapmamız zor. Tabii tehlikeyi değiştiremeyiz. Tehlike orada duruyor. 3 milyon yıldır duruyor yaşı. 3 milyon yıldır duruyor. Tabii yaşı böyle ama diri fay, canlı fay diye bir gerçek var. Bunlara biz son 12.000 yılda deprem üretmiş faylara canlı fay diyoruz. Tabii ondan önce de üretiyorlar. 3 milyon yıldır üretiyorlar. Bazıları canlılığını kaybediyor. Onlar da şey gibi yani. Onlar da canlılığını kaybediyor. Onlar da bir canlı organizma gibi üretemiyorlar.

Düşünme Alanı: Mikro bölgeleme eksiklikleri, Türkiye'nin deprem hazırlığını nasıl zayıflatır? Haritalar olmadan sağlam ve zayıf zeminleri belirlemek mümkün mü ve Kanada gibi sistemler, emlak kararlarını nasıl etkiler? Tehlike bilgilendirme servisleri, yerel yönetimleri nasıl güçlendirir ve bu eksiklikler, afet müdahalesini nasıl zorlaştırır?

İzlemeye Başla

Ama şunu söyleyebilirim. Avcılar'daki deprem niye yıktı? Cansız faylar yüzünden. Bir yüksek lisans tezi binaları takip etti. Yıkılan binaları Avcılar'dan. Genelde baktılar ki kuzey güney giden bir eski canlılığını kaybetmiş bir kırık sistemi üzerindeki binalar yıkılmış. Genelde doğru atımlı fay zonlarına dik geçen fay sistemleri gelişiyor. Sayın Jeolog hocam da burası. İstanbul Üniversitesi mezunu Şamil Şen arkadaşımız şu anda doçent oldu. Yüksek lisans tezi budur. Avcılar'daki zemin durumu ilgeçti. Yıkılan binaları domino taşları gibi takip ediyor ve o fayı keşfediyor. Demek ki fayın canlısı da cansızı da bizim için tehlikedir. Tabii Büyükçekmece'de bilemiyoruz nereden canlı fay ya da canlı fay denize de cansız fay nerede onu görmemiz lazım. Büyük bir şans yani jeoloji mühendisi bir meclis üyesinin olması da bu işe el atacağı noktasında şüphem yok. Büyükçekmece'nin cansız fayları neresidir? Fay sakınım alanları var. Biz buna önlemli alan alanlar diyoruz. Fay sakınım alanları bu cansız faylara ne yapıyorsun? İşte en az 1 kilometre bir fay sakınım genişliği veriliyor. Bu da yeni bir kavram. AFAD'ın getirdiği bu hat üzerinde cansız fay hat üzerinde ki kuzey güney gidiyor. Binaları şey yapmamız lazım. Yani biraz oraları rahatlatmamız lazım. Öbür türlü Avcılar örneği ki ders verdi bize. Avcılar örneği tekerrür edecektir. Evet. Görüldüğü gibi tehlike sabit demek. Kapasite nedir? Yatırım demektir. Kapasiteyi artıracağız. Yatırım yapacağız. Kapasite arttığı zaman işte ne yapacağız? Depremi büyüten zeminler ya da deprem şiddetini büyüten yapılar. Onları belirleyeceğiz. Onları ne yapacağız? Yeniden şehri planlayacağız. Kentsel yenileme diyenler var, kentsel dönüşüm diyenler var. İkisi de aynı şekilde kenti yenilenmemiz lazım. Sakınımlı alanlardan ya da sakıncalı binalardan taşınmamız lazım. Tabii kentsel dönüşüm yasasında iki tane kavram var. Risk alan ve riskli yapı. Risk alan tespiti ve riskli yapı tespiti biliyorsunuz kentsel dönüşümün temeli. Ama riskli alanları bilmezseniz yerinde dönüşüm yaparsanız öyle değil mi? Mikro bölgeleme haritası yapmadan ve o bina yeni olsa da bir şey fark etmiyor. Çünkü Kobe depreminde çelikten yapılmış binalar yıkıldı. Çünkü altından fay varmış. Muhakkak daha önceki beton binayı yıktılar. Dediler ki biz çelikten yapacağız. Yalnızca devrildi. Yani aynı şu şekilde devrildi. Devrilmesi de zaten bir kayıp değil midir? Yani öyle değil mi? Bir kayıp mıdır? Yani biz inşaatçılar der ki biz her yere bina yaparız. Doğru bina yapıyorlar. Bir parçalanmıyor mu? Devriliyor. O bakımdan da dikkatli olmak lazım. Evet bu normal. Bizlerin görebileceği tanımlar. Tabii uzaklık ilişkisi var. Görüldüğü gibi, bizler ışığa ne kadar uzaksak, ışıktan almış olduğumuz aydınlatmada, ışığın bize vermiş olduğu etki de o kadar az oluyor. O bakımdan biz bu ışığı dersek, fay dersek, faydan uzak olduğumuz sürece bir bakıma kendimizi emniyetli mesafeye taşıyabiliyoruz. Yani Marmara Denizi'nden fay geçiyorsa demek ki bizim biraz daha Karadeniz'e doğru belki kaymamız gerekebilir. Her tarafı homojen zemin kabul ediyorsak yani homojen ama homojen değilse ne olur? İşte Anadolu İstanbul Anadolu 200 km mesafede 200 km mesafede baktığınız zaman 200 km mesafede bunun bir altında iki şiddetinde hisseden var. Bir de üstünde 6 şiddetli hisseden var. İşte bu mikro bölgeleme. İki şiddeti hisseden kaya zeminde, 6 şiddeti hisseden de zayıf zeminde. Yani uzak kalmak da yetmiyor. Yani bu bilgi onu gösteriyor. Tamam.

Düşünme Alanı: Canlı ve cansız faylar arasındaki fark, deprem tehlikesini nasıl etkiler? Avcılar örneği, fay sakınım alanlarını nasıl vurgular? Kentsel dönüşüm, riskli yapıları belirlemede nasıl rol oynar ve çelik binaların devrilmesi, zemin önemini nasıl gösterir? Bu tehlikeler, şehir planlamasını nasıl yeniden tanımlayabilir?

İzlemeye Başla

Yer homojen olsa o çizgiyle paralel gidecekti. Bunlar depremden sonra halk ne yapıyor? Alo, ben depremi hissettim diyor. Onun basit bir şeyi var. Alo. Deprem hattı. Kurulması gerekir. Her belediyenin kurması gerekir. Her belediye aslında sıfır maliyetle ben depremi hissettim raporuyla ki 234.000 nüfusu varmış Büyükçekmece'nin öyle gösteriyor. Her bir depremde ben depremi hissettim raporuyla ne yapabilir aslında? Sıfır maliyette halk bir sismometre gibi çalışır. O zaman ne yaparsın? Depremi çok hisseden yerleri görebilirsiniz. İlginçtir. Halkın raporlamasıyla bulunan deprem tehlike haritasıyla milyar dolarlık yatırımla, sismometrelerle bulunan deprem tehlike haritası karşılaştırıyorlar. Hemen hemen birebir mikro bölgeler olarak birebir. Halkı hafife almamak lazım. Halkı bugün dünya kullanıyor. Bizim de kullanmamız lazım. Ama biz ne kullanıyoruz ya? Bu büyük bir depremin haberi ya. Milyon milyar dolar bilgi gidiyor yani. Hemen ne yapmak lazım? O 24 muhtar. 24 muhtarın olmuş olduğu mahalledeki bina yöneticilerine demesi lazım. Bu depremi hisseden binalar. Onları sorması lazım. Hisseden binalar ve hissetmeyen binalar diye ayırdığımız zaman depremi hisseden zeminler ve depremi hissetmeyen zeminler diye hemen bir kategorik temel bir bölgeleme haritası çıkacak. Yani bu normal bir akıl şeyi değil mi? Ama muhtarlar yok maalesef. Muhtarlar yok. Bu bakımdan muhtarları buradan onların elinde bir deprem olsun da 25 binada. Evet. Muhtarlara böyle bir görev vermek lazım. Görev tanımı vermek lazım diye düşünüyorum. Evet. Yerel zemin sarsıntıyı büyütüyor hocam. Dediğim gibi bakın dedik ya şu sağlam zeminli sinyal ufacık çok deprem hızlı geçiyor yani 400 km hızla geçiyor varsayı aşağıda çok yavaş geçiyor dediğiniz gibi birinci viteste gidiyor çok yavaş gibi sallıyor sallıyor sallıyor sonunda yıkıyor ona ne diyoruz demek ki üç tane şey var depremi büyüten. Bir deprem büyüklüğü büyütür. İki olmuş olduğunuz mesafe 3 de yaşamış olduğunuz binanın oturmuş olduğu zemin sağlamda mı zayıfta mı? Kumda oturuyoruz. Evet başkanım. Evet şimdi basit bir hesap yapalım. Şimdi başkanım dedi ki bir çekmece da bir ödev vermiş gibi oldu. Dün akşam çalıştım gece 11'e kadar. Başkanım şimdi depremin odağı değişebilir. Nerede olacak? Nerede olduğunu düşünelim. Mesela şurada oldu. Adaların önünde oldu. İşte burada bir asperite var biliyorsunuz. İzmit depremi burada durdu. Büyük bir asperite var. Asperite bazen depremi meydana getiren enerjiyi depolar. Bazen de bir depremden sonra bariyer gibi davranır ve deprem ilerlemesi durdurur. Biz bunu 90 2000 yılında bir asperite belirlemiş. Şu an nereye kadar dayanır bilemiyoruz.

Düşünme Alanı: Muhtarlar ve halkın rolü, deprem hattı uygulamasıyla risk tespitini nasıl demokratikleştirir? Halk raporları, pahalı teknolojilere alternatif olabilir mi ve belediyeler, sıfır maliyetli bu sistemi nasıl uygular? Asperite gibi kavramlar, zemin etkileşimini nasıl etkiler ve bu rol, toplum katılımını nasıl artırır?

İzlemeye Başla

Deprem burada olduğu zaman ne olur? Başlarım iki zemin var. Zayıf zemin ve sağlam zemin. Bakın zayıf zemindeyseniz depremi %12 ivmeyle hissedeceksiniz ama sağlam zemindeyseniz %8 ivmeyle hissedeceksiniz. Şimdi ilerleyelim. Biraz daha deprem yaklaşsın. Daha da yaklaştı. Bu meşhur kol ya. Adaların önünden geçen bir kol var. İşte tek kırılırsa 6.8 deniyor. Şurası kırılırsa işte 7.2 deniyor. 3'ü kırılırsa 7.4 deniyor. Değil mi? Deprem senaryolarını ezberledik zaten. Halk olarak ezberledik. Başkanım şurada olduğu zaman depremin merkezi burada olduğu zaman dış merkezi iç merkezi 10 km'lik. Deprem büyüklüğü 7.2. Dedik 7.2'den büyük olmayacak başkanım. Evet. Zayıf zeminde %45. Deprem yaklaştığı zaman %45. Sağlam zeminde ise %33. Ne var? %15'lik bir fark var. Başkanım biraz daha yaklaştıralım. Evet burası Beylik Büyükçekmece Kolan Hastanesi. Ben merkeze aldım çünkü orayı biliyorum. Bizim orada bir Kolan Hastanesi var. Başkanım ne oldu? Tam denizde oldu. %60 zayıf zemin oranı. Sağlam zeminde olanlar %40. Genelde bir %15 fark var. Yani sağlam az bir fark değil değil mi? %15 fark az bir fark değil. Başkanım bu 7.2 dedik. Dediler ki ya daha büyük olsa ne olur? Genelde bizdeki Caykan'ın İstanbul Büyükşehir Belediyesi yapmış olduğu senaryo nedir? Daha büyük worst case senaryo deniyor. En kötü ihtimali hesaplayacaksın. Tabii bir de en iyi ihtimali de hesaplamak lazım. Yani en iyiyi de göstermek lazım. En kötüyü de ikna etmek için. Bakın başkanım 7.2 dedik. Şimdi 7.4 dedim. Ne oldu? %63 oldu. Öbürüne bakalım. %49 oldu. Biraz ne yaptı? 60'a 63 oldu. Biraz daha büyüttü. Evet. Görüldüğü gibi demek ki. Şimdi tabii ilginç olan şey şudur. Bir deprem şu aralata kırıldığı zaman deprem tek merkezi olabilir. Tek asperitil olabilir ki biz buna homojen kırma diyoruz. İki asperitil olabiliriz. Biz buna heterojen kırma diyoruz. İki asperite olursa asperitenin birisi burada yani siz ona dış merkez deyin birisi buradaladır. Yani kaçış yok yani. Tabii Marmara'daki depremler nasıl meydana gelir? Evet başkanım bana vermiş olduğunuz görev gereği bunu akşam çalıştım. Durum böyle. E size 6.7 olursa ne olur diyorlar ya 6.7 olur 7.2 olur. Ben hepsini çalıştım. Bakın %31'e düşüyor. Sağlam zeminde. %46'ya düşüyor. Zayıf zeminde. Genelde bir %15'lik fark var. Demek ki sağlam zayıf. %15 ne yapıyor? Bir avans veriyor. Az bir avans değil.

Düşünme Alanı: Deprem senaryoları, Adalar fay kırılmalarını nasıl simüle eder? Zemin farklılıkları, ivme oranlarını nasıl etkiler ve worst case senaryolar, hazırlığı nasıl yönlendirir? Asperite kavramı, kırılma mekanizmasını nasıl açıklar ve bu senaryolar, bina güvenliğini nasıl iyileştirir? Yerel planlamada nasıl kullanılabilir?

İzlemeye Başla

Evet başkanım bugün deprem olursa nerede olur? Biz artık hava tahmin raporu gibi deprem tahmin raporu veriyoruz. Amerika veriyor. Bizde bir verme yok. Yani şimdi Amerika her yerin deprem tahminini veriyor. Amerikan servisi burası. Kendi ülkesi için 5,5'tan büyük depremlerin olacağı yerleri de veriyor. 6,5'tan büyük depremler olacağı yerleri de veriyor. Tabii bizdeki veriler tam açılmadığı için, Amerika'nın kanallarına tam gitmediği için ancak bize 6.5'tan tutan büyük depremlerin geldiğini biliyor. Bakın Mart ayında bu kırmızı noktalar, sıcak noktalar depremin beklendiği noktalar, riskin yüksek olduğu noktalar. Burası tabii büyük çekmece. Demek ki Yunanistan'da bir deprem bekleniyor diye gözüküyor. Bakın Türkiye'nin etrafına. Evet. Bu kırmızı noktalar neyi gösteriyor? Mart ayında depremin büyük depremin olabileceği alanları gösteriyor. Biraz daha yaklaşıalım. Evet. Yakınımıza Mart ayında burada bir deprem. Evet. Yunanistan burası. Ben bakıyorum. Şurası mı başkanım? Ya Yunanistan gibi ben baktım Yunanistan'ın biraz daha batısı diye gözüküyor. Biz de biraz uzak ama bizim Türkiye'de kırmızı bir nokta gözükmüyor. Evet. Türkiye Mart ayında rahat. Evet. Şimdi yakın gelelim bakalım büyük çekmece ne olacak arkadaşlar bu sistem de veriyor. Sizler de girip her ay bakabilirsiniz. Yani American Open Hazards Ecom diye girebiliyorsunuz. Başkanım Büyükçekmece merkez alıyoruz. Orası merkez Kolan Hastanesi. 5'ten büyük depremin bir yıl içerisinde olma olasılığı 5 ve daha büyük. 5 6 7 yani 5 demiyorum 5 ve çünkü bizdeki tahminler 5 ve büyük 6 ve büyük yani 5 büyüklüğü depremli çünkü hesaplar ona göre yapıyor %38 5'ten büyük deprem 3 yılda %99 yani 3 yıl garanti yani. Yani %100 zaten olmaz %100 ise gerçek olur bilim olmaz yani. Bazıları 2045 diyor ya Allah. 2045 de bunun olasılığı ne? Öyle değil mi? 2045 olasılığı ne? Yani bilim olasılıklı konuşuyor ama olasılıksız konuşanların konuşması maalesef bilimsel literatürde bir yere oturtamıyoruz. Yani bak bilim olarak o konuşmalar oturtamıyoruz. Evet 3 yılda böyle tabii deprem 6'dan büyük olursa 3 yılı %27,5 bir olasılığı var. Bir yılda %. Yani %3 olma olasılığı %97 olmama olasılığı var. 7'den büyük diye bakarsak işte 3 yılda %1.6 yani 100 km'lik bir çap aldığım kuzeyine ve güneyine diye 100 km bir çap yani Büyükçekmece ilçesini etkileyecek deprem durumu bu şekilde.

Düşünme Alanı: Marmara küresel deprem tahminleri, olasılıkları nasıl hesaplar? Amerikan servisleri, yerel riskleri nasıl aydınlatır ve aylık güncellemeler, hazırlığı nasıl etkiler? Olasılıklar %99'a ulaşınca ne anlama gelir ve bu tahminler, politika kararlarını nasıl yönlendirir? Büyükçekmece gibi bölgeler, bu verileri nasıl kullanabilir?

İzlemeye Başla

Evet demek ki 5'ten büyük bir deprem 3 yıl içerisinde olma riski var. Evet. Bunu artık global servisler veriyor. Bunun için deprem uzmanı olmaya gerek yok. Giriyorsunuz veriyor. Yani benim depremim ne zaman diyorsunuz. Diyor ki bir yıl yıl da veriyor ama olasılık veriyor. Yılda olasılık veriyorsa bilim oluyor. Ama yıl veriyor olasılık vermiyorsa o artık başka bir şey oluyor. Genelde Amerika'daki bu servisler bilim esanslı çalışıyorlar. Böyle göremezsiniz şu yılda olacak, şu yılda olmayacak diye. Evet. Şimdi bunlar dediğim gibi Amerika'da 5,5'tan büyük depremlerin olacağı yerleri veriyor. Tabii turizm acentası iseniz mesela deseniz ki efendim biz Amerika'da Mart ayı içerisinde büyük depremlerin, 5,5'tan büyük depremlerin olacağı yerleri bu sistemden takip ediyoruz. Depremi yaşamak istiyorsanız gitmeniz gereken önerilen yerler buralar yani. Ama depremi yaşamak istemiyorsanız kırmızı olmayan noktada gidersiniz. Bazıları diyor depremde yaşamaya alışalım. Nasıl bir slogan anlamadım. Depremde yaşamaya alışalım. Al işte alış isteyenler gitsin alışsın yani. Öyle değil mi? Bu alternatif vermek lazım. Yani depremde yaşama turları diye. Öyle değil mi? Bir organizasyon bilemiyorum. Doğa Emekçileri Derneği düzenlese kaç kişi katılır bilemiyorum diyorlar. Yıllardır depremle yaşamaya alışalım. Ben Japonya'da yaşadım. Her ay bir deprem oluyordu. Ben alışmış bir insanım. Bir türlü alışamadım. Yani Japonlar doğduğundan beri yaşadığı için onlar gülüyordu. Ben neredeyse bildiğim duaları okuyorum. Evet. 6.5'tan büyük derseniz ya ben en büyüğünü yaşamak istiyorum derseniz yani o depremle yaşamak isteyenler bakın Amerika'da yer olarak belirlenmiştan büyük yerde burası. Bizde de Yunanistan'a gidebilirler. Ekonomik olarak gitmek daha kolaylaştı şu anda. Büyük ihtimalleri gösteriyor. Alışayım ya. O bakımdan bizlerin afet mi risk yönetimi tabii ki şey yapmamız lazım. Tercih etmemiz lazım. Evet. Bu da beklenen büyük senaryo. Bu senaryoda niye Büyükçekmece yok diye sordular bana. Çünkü Büyükçekmece İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin projesi dışında kalmış. Tabii bu 2007 yılında yapıldı galiba. Herhalde 2007 yılında yapılmış bir senaryo. Küçükçekmece var burada ama Büyükçekmece hakkında bir bilgi yok. Ben İBB Deprem Zemin Müdürlüğüne sordum. Dedim ki bu sizin deprem tehlike haritası nereye kadar gidiyor? Ya Şile'nin biraz ortasını alıyor ama ondan sonrası yok yani. Yok yani bir bilgi yok ki. Yani tahminler genellikle zemin durumuna göre yapılıyor. Zemin durumu bilinmediği için adamdan saymıyorlar mı? Efendim bizim burada yaşayan insanları adamdan saymıyorlar. Yok yok bilgi olmadığı için yani bir program bilgi istiyor bu. Senaryo programı büyükşehre bağlı hocam. Evetik dizi de yok. O zaman büyükşehir bağlıymış. Evet. Bu tür senaryo bilgi istiyor. Evet. Tehlike böyle bakıyoruz arkadaşlar.

Düşünme Alanı: Büyükçekmece'de 5'ten büyük deprem olasılığı, küresel servislerle nasıl hesaplanır? %99 olasılık, hazırlığı nasıl acilleştirir ve turizm acentaları gibi örnekler, risk tercihini nasıl vurgular? Japonya deneyimleri, alışma kavramını nasıl sorgulatır ve bu servisler, yerel kararları nasıl etkiler?

İzlemeye Başla

Türkiye gerçekten kırmızı bir bölge. Türkiye deprem bakımından, büyük depremler bakımından oldukça zengin. Bu iyi bir şey. Çünkü enerjik bir ülke. Avrupa'nın en enerjik ülkesi jeotermal enerji kaynağı. Bir numara depremler aynı zamanda bize enerji kaynaklarını gösteriyor. Genelde biz jeotermal arama yaparken önce deriz ki orada deprem var mı? Deprem varsa oradaki fay bizim için önemlidir. Çünkü orada bir enerji vardır. Yerin altından bir ısı transferi vardır. O bakımdan depremlerin olduğu ülkeler aynı zamanda enerji potansiyeli yüksek ülkelerdir. Bize yerlerini gösterir. Evet görüyorsunuz Avrupa'nın niye en büyük jeotermal potansiyeli Türkiye'de? Bu nedenle çünkü depremler çalışıyor. Dinamik bir yer. Enerji olarak, potansiyel olarak dinamik bir yer. Tek yapmamız da gereken şey hem bu enerjiyi alacağız hem bu enerjiyi kullanarak da depreme hazır şehirler, ilçeler, binalar yapacağız. Japonya yapmış. Biz niye yapmayalım diye düşünüyorum. Evet. Bu da meydana gelecek kırmızı noktalarda %1 olasılıkta meydana gelecek deprem alanlarını gösteriyor. Bu kırmızı alanlar ring of fire di ateş bölgesi. Dünyanın 8'den büyük depremleri burada meydana geliyor. Türkiye'de 8'den büyük deprem meydana gelmiyor. Bakın burası biz çok iyi bir durumdayız. Bakın 2014'ten sonra 8'den büyük deprem beklenmiyor. Bu renkler de beklenen büyük depremleri gösteriyor. Bakın 7,5'tan büyük depremler Ring of Fire dediğimiz bu bölgede meydana geliyor Türkiye'de 6,5-7 gibi bir deprem bekleniyor. O bakımdan biz aslında iyi bir noktadayız. Yani bizden daha kötü olan yerler var.

Düşünme Alanı: Türkiye'nin jeotermal potansiyeli, deprem aktivitesiyle nasıl bağlantılı? Depremler, enerji kaynaklarını göstererek sürdürülebilirliği nasıl destekler ve Ring of Fire karşılaştırması, riskimizi nasıl hafifletir? Bu ilişki, depreme hazır şehirleri finanse etmede nasıl kullanılır ve enerji politikaları, afet yönetimini nasıl entegre eder?

İzlemeye Başla

Bakımdan tabii ki malifik büyüklüğü bir büyüklük artıyor ama enerjik olarak 32 kat artıyor. Biz enerji olarak 30 kat daha düşük bir depreme hazırlanma durumundayız. Bu da ne yapıyor? Maliyeti düşürüyor. Kapasite artırımında kullanmamız gereken maliyeti düşürüyor. Evet. Bu da görüldüğü gibi Avrupa'nın deprem tehlike haritası geçen sene yapıldı. Biz kıp kırmızı görüyorsunuz. Yani kıp kırmızı öyle değil mi? Avrupa genelde sakin biraz. İtalya'da biraz bir şey var. Yunanistan'da var ama Türkiye görüyorsunuz kıp kırmızı. Yani gerçekten deprem tehlikesi oldukça yüksek bir bölge olarak kendini göstermekte. Ben bir günlük depremlere baktım. Türkiye'de 1999 depreminden önce istasyon sayısı 80 taneydi. Şimdi 800 tane. 800 tane olunca ne yapıyor? Bir büyüklüğündeki depremleri dahi kaydedebiliyorsunuz. Bir günlük depreme bakıyorsunuz. Bir günlük deprem bu kadar. Bir haftalık bakıyorsunuz. Evet. Ne kadar enerjik değil mi? Nasıl enerjik bir ülkede yaşıyoruz. Görüyorsunuz Marmara'yı görüyorsunuz değil mi? Marmara. Bakın son gecede günde Marmara çalışıyor. Yani Marmara fayı çalışıyor. İyi çalışan bir fay. Bakın şurada hiçbir şey yok. Görüyor musunuz? Deniz içinde fay çalışıyor. Bakın bir haftada burada Kuzey Anadolu fay zonu Marmara Denizi'nin içinde geçiyor. Bakın Erzincan Karlıova'dan İzmit'e kadar bir haftalık veri ile Marmara'daki bir haftalık veriyi karşılaştırdım. Marmara oldukça dinamik değil mi? Yani oldukça dinamik bir vaziyette. 30 günlüğe baktığınız zaman evet görüyorsunuz Marmara Denizi diyor ki ben çalışıyorum yani takır takır çalışıyorum. Enerji birikiyor. Küçük depremler ne yapıyor aslında? Büyük depremlerin yerini gösteriyor. Büyük depremlere hazır olun. Sinyalı veriyor. Uyarısını veriyor. O bakımdan hazırlanmak bir gerçek. Yani artık bir şey değil tercih değil bir zorunluluk olarak uygulamaya geçirilmesi gereken bir yer. İşte büyüklük ile görüldüğü gibi deprem faydanın uzunluğu ilişkili. Az önce dedik 6 7.4 dedik. Bunlar ne yapıyormuş? 6.7 7.2 7.4 olsa ne olacak? Bunlar daha da uzayacak. Fay ne kadar uzarsa ne oluyor? O fayın uzaması etki etmiş olduğu alanları yatay olarak bizimki Doğu batı gitti yatay olarak ne yapıyor? Riski de büyütüyor.

Düşünme Alanı: Büyük depremlerin enerjileri, büyüklük artışıyla nasıl 32 kat yükselir? Türkiye'nin kıpkırmızı tehlike haritası, Avrupa'yla karşılaştırıldığında ne anlama gelir ve dinamik faylar, enerji birikimini nasıl sinyaller? Fay uzunluğu, riski nasıl büyütür ve bu karşılaştırmalar, maliyet düşürmede nasıl rol oynar?

İzlemeye Başla

Evet. Bu da saniyesi işte son İzmit depremi 45 saniye sürmüştü. İşte 6.7 büyüklüğünde en küçük deprem yani bizi etkileyecek deprem 6.7 7 bekleniyor. İşte biz bir 18 saniye sallanacağız. Yani 18 saniye hissedeceğiz. Ama ilginçtir ben geçen sene Gökçeada depremi 40 saniye hissettim. Yani bırakın 18 saniyeyi. Gökçeada depremi 200 km uzaklıkta. Ben Beylikdüzü'nde oturuyorum. Zeminde sağlam bir zeminde oturduğumu fark ettim. Çünkü oranın zemin etüdünü yapan hocamız Ali Malik hocamız söyledi. 40 saniye salladı beni. Yani 200 km uzakta. Allah muhafaza o deprem 20 km uzakta olsa mesela ki büyüklüğü de 6.7'ydi. O sallanma sallanma olacak ama tabii şiddeti daha bir şey olacak. Kuvvetli olacak belki değişik sonuçlar olacak. Evet. Görüldüğü gibi dünyada bir tane 8'den büyük deprem oluyor. Bu maviler olan depremi mi gösteriyor? Number of earthquakes. Evet. Deprem sayısını gösteriyor. Bir tane oluyor. Bakın bir depremin enerjisi buraya kadar geliyor. Öyle değil mi? Enerjisi de bakın bir deprem buraya kadar geliyor. Bu da 1 milyon deprem. Bakın 1 milyon deprem. 1 deprem. 1 milyon deprem 2 ile 3 büyüklük arası deprem enerjisi. Bir tane 8 ve daha büyük deprem enerjisi neredeyse 1/3'ü. Öyle değil mi? Ya bir tane 8 mi istersiniz yoksa 1 milyon tane 2 3 arası küçük deprem mi istersiniz? Ama bunlar şöyledir değerli izleyiciler. Küçük depremler bize büyük depremlerin yerlerini gösteriyor. Küçük depremleri izlemeyen ülkeler büyük depremleri depremden sonra fark ediyor. Aa bir tane fay keşfettik. Fay keşifleri başlıyor. Yani depreme hazırlanma nedir? Büyük deprem size fayı yerini gösteriyorsa siz depreme hazırlanmamışsınız demektir. Allah'tan 99 depremin en büyük faydası Marmara içindeki fayın geometrisini göz çplaktiyle görebiliyoruz. Daha önce göremiyorduk. Daha önce göremiyorduk. İstasyonu yoktu, bilemiyorduk. O bakımdan bizlerin ne yapması lazım? Depremden önce gitmesi lazım. Büyük deprem olacak yerleri önceden tespit etmemiz lazım. Küçük depremlerle. Oraları da ne yapmamız lazım? Sakınım alanları imara ya kapamamız lazım ya da orada yıkılmaz binalar için yönetmelikleri büyütmemiz lazım. Evet. O bakımdan deprem olayı dünyada böyle görüyorsunuz.

Düşünme Alanı: İzmit depremi süresi, etkileri nasıl belirler? 45 saniye sallanma, uzaklık ve zeminle nasıl ilişkilidir ve enerji karşılaştırmaları, küçük depremlerin rolünü nasıl aydınlatır? Fay keşifleri, hazırlığı nasıl geciktirir ve bu etkiler, yönetmelikleri nasıl güçlendirir? Yerel stratejilerde nasıl uygulanır?

İzlemeye Başla

Deprem sayısı ne yapıyor? Küçük depremlerden büyük depremlere doğru azalıyor. Ama tersi nedir? Enerji olarak da deprem enerjisi de büyük depremlerin büyük küçük küçüğe doğru gidişi küçük olarak devam ediyor. Hep bizler hep tehlikeyi büyük gösteriyoruz ki ya işte büyük olalım millet pür dikkat dinlensin bir basında haber olsun diye. Olay böyle. Evet. Marmara'da görüldüğü gibi 99 depreminden sonra işte buradaki 35 depremi bütün Marmara'daki depremlerin çözümünden sonra görüldüğü gibi Marmara denizin ortasında oldukça büyük bir gerilme birikimi meydana gelmiş. Bu çalışmayı yapan da benim arkadaşım Süleyman Namat. Asın üniversit doktora konusu. Evet. Görüldüğü gibi büyüklükler bir bir artıyor ama enerjiler 32 artıyor. Genelde ben soru sorarım. Derim ki 17 büyüklüğündeki depremin açığa çıkardığı enerjinin benzerini ya da dengini açığa çıkarması için kaç tane 5 büyüklüğünde deprem olması gerekir diye sorarım ben öğrencilere. Benim klasik sorumdur. Evet klasik sorum enerji 30 kat arttırın 900 tane olması lazım. Yani dedik ya 900 tane 5 büyüklüğündeki deprem meydana gelecek ya şur büyüklüğündeki depreme denk gelsin. Hatırlarsınız 3 yıl içerisinde 5 büyüklüğündeki deprem %99 demiştik. 6,5. Yani tabii ki olasılık azalıyor ama o büyük depremin enerjisi tabii ki artıyor, büyüyor. Evet. Görüldüğü gibi Marmara denizi kırık yapısı oldukça değişti. Muhteşem yüzyılları var arkadaşlar. Kuzey Anadolu fay zonundaki depremlerin muhteşem yüzyılları tespit edilmiş. Görüldüğü gibi 9. yüzyıl, 10. yüzyıl, 13. yüzyıl, 15. yüzyıl işte 17. yüzyıl görüyorsun 20. yüzyıl demek ki Kuzey Anadolu fay zonu böyle doğudan batıya doğru değişik şekilde kırılıyor. Bakın ben şunu söyleyeyim size. 1766 depreminin kırıldığı alana bakın. Bakın o 1766 depreminin kırıldığı alanda 1939 depremi var. 42, 43, 51, 44, 57 deprem. Demek ki depremlerin kırılmış olduğu sistematik mekansal olarak homojen değil ama kırıldığı bir gerçek. Değişik şekillerde kırılıyor. O bakımdan da hani 1509 depremin kırıldığı yerde bir de aynı yerde olacak diye biraz üstünde olabilir, altında olabilir, daha büyük olabilir, daha geniş olabilir. Bu da bize neyi gösteriyor? Deprem kırılma mekanizmasının ya da geometrisinin yüzyıllar içerisinde aynı olmadığını gösteriyor. Mesela 1509 diye o 9 deprem küçük kıyamet. Niye küçük kıyametmiş? Çünkü yatay genişliği olduğu için uzun değil mi sayın başkanım? Buradan gözüküyor ama 1766 depremleri var. 176 depremleri biliyorsunuz 22 Mayıs 176 depremin 250 yılı. En son deprem Marmara 176 oldu. Belki 22 Mayıs'ta da 250 yılını anma münasebetiyle 1766 deprem konferansı olabilir. Ama görüyorsun 1766 depremin o kırık uzunluğuna 1719 1766 depremde ısımış. Demek ki niye küçük kıyamet? Çünkü Marmara'nın tamamını kırmış. Hani bir kerede kırılacak mı deniyor ya? Buna göre bakın 1509 bir kerede kırılmış. İşte parçalı mı kırılacak, tekli mi kırılacak? Ya bu fay sistemi tekli de kırılıyor bazı yüzyıllar. Parçalı da kırılıyor. Yani bunun sistemi, mekanizması yıllardan yüzyıllara göre değişiyor. O nedenle bu bize bunu gösteriyor. Yani bu çalışma iyi bir dergide basılmış bir çalışma. Rosstein tarafından çalışılmış rahmet Aykut Barka ile birlikte görüyorsunuz. O bakımdan fayların olacağı yerler sabit değil. Fayların uzunlukları sabit değil. Bunlar gelişiyor. Ama bir gerçek var ki kırılıyor. Yani burası da boşluk. Bakın arkadaşlar 1912 ile 1999 deprem arasında bir boşluk var. Çünkü niye? Bu yüzyılda boş kalmış. Genelde biz depremin olacağı yerleri nasıl tahmin ediyoruz? Sismik boşluk diyoruz. Yani bu yüzyıla kırılmadık bir yer neresi kalmış? İşte bize yakın yer kalmış. Marmara'nın içerisinde kalmış. Bakın diğer yüzyıllarda hiçbir boşluk yok. Mesela şurada bu yüzyılda boşluk var. 1668'de tamamlanmış. Demek ki 20. yüzyılda boş kalan bir alana yakın bir mekanda bu konferansı yapıyoruz. Evet. Sismik boşluk olayı bu. Allah gecinden versin diyelim ama geç olunca da büyük oluyor hocam. Yani enerji birikiyor ya. Önce Allah akıl versin. Allah hakkın fikir versin diyelim. Dediğiniz doğru. Geciktikçe de tehlike de liste büyüyor. Allah akıl fikir versin başkanımın dediği gibi. Bu da tehlike haritası. Dünyada bu kadar sabit kalan bir tehlike haritası yok. 1996 yılından beri bu tehlike haritası değişmiyor. 96 yılından beri böyle aynı haritaya bakıyoruz. Genelde her 5 yılda bir değişir bu haritalar. Gelişmiş ülkelerde her bir şey değiş bizde değişmiyor. Bizde değişmeme kural uygulanmış. Niye değişmiyor bilmiyorum. Ne zaman dese hep değişecek bilemiyorum. 96 yılında ben doktorumu bitirdim. Neredeyse 96 20 yıl geçmiş. 20 yıldır değişmemesiyle dünyada bir rekora imza attı diyebilirim ben. Yani tehlike haritası değişmemesiyle Türkiye bir rekora imza attı diyebilirim. Ama böyle rekorlara bizim ihtiyacımız yok. Bunlar tehlikeyi büyüten ihmaller arkadaşlar. Bunlar ihmaller. Ben çünkü Kanada biliyorsun dünyanın toprak olar ikinci büyük ülkesi. Ben Kanada deprem tehlike haritası hazırlama serviste postdok olarak çalıştım. Orada bir tane John Adams hala orada çalışıyor. Bir de yanında yüksek lisans yapmış bir uzmanla her 5 yılda Kanada'nın deprem tehlike haritasını günceller.

Düşünme Alanı: Deprem öncesi ve sonrası hazırlık, tatbikatlarla nasıl güçlenir? Enerji ve büyüklük ilişkisi, sismik boşlukları nasıl açıklar? Fay geometrisi değişimi, yüzyıllık döngüleri nasıl etkiler ve muhteşem yüzyıllar, risk tahminini nasıl iyileştirir? Bu hazırlık, ihmalleri nasıl önler ve şehirleri nasıl korur?

İzlemeye Başla

Türkiye 20 yılda güncellememesi demek bilemiyorum bilim insanı eksikliğinden değil. Çünkü ben Japonya'nın deprem tehlike haritasını yaptım ve 2001 yılında basıldım Japonya'da. Ama bizler tabii ki niye güncellenmiyor bilemiyorum. Böyle sabit kaldı yani. İlginç. Hocam siz bilmeseniz biz nereden bileceğiz peki? Evet bilemiyorum. Dediğiniz o işte yani. Bilemiyorum niye güncellenmiyor biz size soralım niye güncellenmiyor? Evet güncellenmiyor. Yani güncellenenler var ama güncellenen resmileşmiyor maalesef. Bilemiyorum. Ya da bunun güncellenmesi önemli anlaşılmış. Yok bir maliyeti problem değil ama değişmiyor. Bilemiyoruz acaba değişmesi neyi değiştirecek faktörler nedir? Yani güncelleyecek eleman var, uzman var. Türkiye deprem yayını konusunda dünyada ilk 8'e giren bir ülke. Deprem bilim insanı da potansiyel olarak yeterli sayıda var ama bu bir türlü güncellenemedi. Bir gecikme var. Bu gecikme tabii ki felaketi büyütür. Bir depremde afeti büyütür ama güncellenmesi riski azaltır. Yani iki tane bir şey terazili bir şeyi güncellenemek afeti büyütüyor. Güncellemek riski küçültüyor. Yani öyle bir şey ya hocam. Evet. Acaba insanların artmasın. Evet. Şimdi ne oluyor ona bakalım. Şimdi nüfus artışları var. Şimdi ne olur? Bir defa deprem tehlike haritası 96 yılında yapılmış. Bakın nüfus hareketlerine 96 yılında bakılmış. Şimdi 96 yılında 1. derece bölgede nüfus Türkiye nüfusu %17 değil mi? Deprem tehlike haritası var. Şimdi ne olması beklenir bu %17? Ya sabitlenmesi beklenir ya da aşağı doğru gitmesi beklenir. Deprem tehlikesi yüksek olduğu için. Ama bizdeki politikalar depremle yaşamaya alışın herhalde. Millete alışmak için oralara göç etmiş diye anlıyorum. Bakın 1996'da %17 olan nüfus %42 olmuş. Diğer yerlerde küçmüş. Düşmüş. Bakın 29'dan 18'e düşmüş. Yani deprem tehlikesi düşük yerlerde nüfus düşüyor. Deprem tehlikesi yüksek yerlerde nüfus artıyor. Maceraya gidiyorum. Değil mi hocam? Yani gerçekten bunu da değil mi? Gerçekten depreme hazırlanan bir Türkiye değil bu. Afete hazırlan. Çünkü ne olur? Deprem olacak yerde olursanız orada afet büyür. Çünkü en büyük afet nedir? İnsan ölü sayısıdır. Bina yıkım sayısı. Bunlar afetin büyüten çalışmaları gerçekten afete gittikçe hazırlanıyoruz. Yani Allah sınumuzu hayır etsin. Ne diyeyim ben? Böyle durum böyle. Bu istatistik 72'den evet 72 böyle 96 böyle 96'dan sonraki elimizde bir veri yok ya belki bu %42 daha da çıkmış olabilir. Öyle bir veri yok. İstanbul Evet. Evet. Yani burada kesmişler yani 97'de yapılmış bir çalışma zaten. 97 yılından sonra bakmamışlar herhalde durum daha da yükselecek diye. Böyle bir veri var elimizde. Evet. Gördüğün gibi bunlar nüfus olarak, alan olarak bunlar büyümüş. Bunlar bilimsel bir makalede 97 yayınlanmış. Tabii ki tehlikeyi azaltmak ne demektir? Tehlikeden uzak durmak ile olur. Ama biz tehlikeyi koşmuşuz. Türkiye olarak tehlikeyi koşmuşuz. Ama bu hocam ben şimdi bilmiyorum. Birinci derece Beşiktaş mı, Kadıköy mü, Büyükçekmece mi? Başkanım şu kırmızı olan alanlar 1. derece deprem bölgesi. Kırmızı olan alanlar. Ha İstanbul'da İstanbul'da birinci derece göstermemişler. İstanbul'da ikinci 3üncü göstermişler. Yerleşti Konya Karabük bu 96'dan beri sabit kaldı. Kırmızı alanlar da nüfus artmış. İstanbul tabii ki bir derece olmadığı için güncellenmiş parti ama bu güncellenmiş olması, resmi olması anlamına gelmiyor. Resmi olması için bakanlar kurulu kararı gerekiyormuş. Bir türlü bakanlar kurulu kararı alınmadığı için resmiyet kazanmamış. Bu da önemli bir güncellenmiş bir harita. Evet. Güncellense ne olurdu? Onu soralım. Güncellense şöyle olurdu. Bakınız, Karlıova'dan İzmit'e kadar deprem tehlikesi ivme olarak 0.7 idi ama 96 haritası 0.4. Şimdi geçen sene Erzincan Belediye Başkanı dedi ki biz depreme hazırlanıyoruz. Sayın başkanım hazırlanıyorsun ama güncellenmemiş haritayla hazırlanmışsın. Sen ona göre minimum 0.4 yani gücü depremin gücü 0.4 bekliyorsun. Bakın senin dikkate alman gereken depremin gücü burada %70 %30 daha bir düşük. Eksik yanlış bir haritaya göre hazırlandığın için. Çünkü resmi harita arkadaşlar resmi haritalar doğru haritalar değildir. Bakın bu harita güncellenmiş bir harita basılmış bir harita. %30 düşük var. Genellikle bizdeki eski haritada bu Karlıova İzmit arası 0.4 olarak gözüküyor ama bu harita 0.7 gözüküyor. Yani %30 bir tahmin hatası var. O bakımdan demek istediğim güncellenmemesi, bu tür yeni yapılmış haritaların resmiyet kazanmaması ne yapıyor? Bir bakıma hazırlıklar yapılsa dahi eksik yapıldığı için, depremin gücü küçük kabul edildiği için ne yapılıyor? Gerçekten tehlikeyi büyütüyor. Evet. Bakalım dünya sismik tasarım aracına bakalım. İşte buna ulaşabiliyorsunuz, görebiliyorsunuz. İstanbul'a girelim. İstanbul'da ne oluyor? Bakın 0.72. Gördünüz değil mi? Kaynak alıyor. 0.72 ama minimum deprem tehlike haritaları genelde minimum alınması gereken gücü gösterilir. Ama İstanbul için son güncellenen harita 0.72 alıyor. Demek ki bizler minimumda kalmamamız lazım. Minimum gösteriyor ama bazı yerlerde yeni güncellenen bilgilerde İstanbul içinde 0.7 gösteriyor. 0.7 demek aslında İstanbul ikinci 3üncü değil aslında 1. dereceden bir tehlikeli bölge olduğunu gösteriyor. Evet. Hasara baktığımız zaman az önce bu tür tatbikatlar yaptık. Hocam zaten bunları eğitimli veriyor. Duvarları sabitleyin. Uzak durun işte bu tür eğitimler önemli. Bu afet riski eğitimleri bunları kapsıyor. İşte deprem esnası ve sonrası hasarı azaltmayla ilgili. Evet. Bu da neyi gösteriyor? Bu da bir depremde heylanı gösteriyor. Görüyorsun bina sağlam ama heylana yaptığınız zaman toprak kayıyor. Bir ayağı kayıyor. Yani ayağımız nasıl kayınca düşüyoruz. Bu da bir toprak kaydığı zaman bu da ayağa kaymış bir bina. Yani bizim de kayarsa nasıl düşersek bu da düşmüş bir bina. Bina sağlam olması yeterli değil. İşte biz sağlam bina satıyoruz. Ben bir tanesine dedim ki ya sağlam bina satıyorsun, plaza satıyorsun. Yapı sağlığı izleme teknolojisi kullanılıyor mu dedim. Cevap yok. Ya bir depremden sonra benim binam yapı sağlığı bozuldu mu bozulmadı mı? Benim bilme hakkım yok mu? Milyar dolarlık yatırım yapıyorsun cevap yok. Her hastanede Amerika'da her hastanede yapı sağlığı izleme sistemleri var. Her büyük belli kattan yüksek binalar da var. Bunu sorduk ama bunu yapı denetim firması cevabını vermedi. Görüyorsunuz Stadyum deprem, Northridge depremi 94. Bu Kaliforniya'nın en büyük depremi ve stadyumu yıkmış durumda.

Düşünme Alanı: Doğru deprem anı davranışları, yanlışları nasıl düzeltir? Tehlike haritalarının güncellenmemesi, riski nasıl büyütür ve nüfus göçü, tehlikeli bölgeleri nasıl artırır? Yapı sağlığı izleme, bina güvenliğini nasıl sağlar ve heylan riskleri, korunma önerilerini nasıl etkiler? Bu davranışlar, kayıpları nasıl azaltır?

İzlemeye Başla

Görüldüğü gibi genellikle Kuzey Anadolu Fay Zonundaki depremler böyle doğudan batıya doğru gidiyorlar. Kırmızı noktalar tehlikenin arttığı, maviler de azaldığı yerler. Azaldığı yerlerden hiç bahseden yok. Yani bu depremler tabii ki belli yerde tehlikeyi yükseltiyor ama belli yerde tehlikeyi azaltıyor. Hep bizler hep yükselten yeri anlatıyoruz ki haber değeri olsun diye. Ama azalttığı yerler de haber değeri olur değil mi başkanım? Yani burada biraz tehlike azalmıştır, biraz enerjisi alınmıştır diyen ben hiç duymadım diye düşünüyorum. Bakın bu harita kırmızı noktaları göster. Bu mavi noktalarda aslında mavi noktalarda bu kırmızı noktalar enerjinin büyütüldüğü alanlar ki klomp gelinme stresi mavi noktalar da enerjinin küçültüldüğü alanlar. Hep bizler tehlikeyi büyük gösteriyoruz ki ya işte büyük olalım millet pür dikkat dinlensin bir basında haber olsun diye. Olay böyle. Evet. Marmara'da görüldüğü gibi 99 depreminden sonra işte buradaki 35 depremi bütün Marmara'daki depremlerin çözümünden sonra görüldüğü gibi Marmara denizin ortasında oldukça büyük bir gerilme birikimi meydana gelmiş. Bu çalışmayı yapan da benim arkadaşım Süleyman Namat. Asın üniversit doktora konusu. Evet. Görüldüğü gibi büyüklükler bir bir artıyor ama enerjiler 32 artıyor. Genelde ben soru sorarım. Derim ki 17 büyüklüğündeki depremin açığa çıkardığı enerjinin benzerini ya da dengini açığa çıkarması için kaç tane 5 büyüklüğünde deprem olması gerekir diye sorarım ben öğrencilere. Benim klasik sorumdur. Evet klasik sorum enerji 30 kat arttırın 900 tane olması lazım. Yani dedik ya 900 tane 5 büyüklüğündeki deprem meydana gelecek ya şur büyüklüğündeki depreme denk gelsin. Hatırlarsınız 3 yıl içerisinde 5 büyüklüğündeki deprem %99 demiştik. 6,5. Yani tabii ki olasılık azalıyor ama o büyük depremin enerjisi tabii ki artıyor, büyüyor. Evet. Görüldüğü gibi Marmara denizi kırık yapısı oldukça değişti. Muhteşem yüzyılları var arkadaşlar. Kuzey Anadolu fay zonundaki depremlerin muhteşem yüzyılları tespit edilmiş. Görüldüğü gibi 9. yüzyıl, 10. yüzyıl, 13. yüzyıl, 15. yüzyıl işte 17. yüzyıl görüyorsun 20. yüzyıl demek ki Kuzey Anadolu fay zonu böyle doğudan batıya doğru değişik şekilde kırılıyor. Bakın ben şunu söyleyeyim size. 1766 depreminin kırıldığı alana bakın. Bakın o 1766 depreminin kırıldığı alanda 1939 depremi var. 42, 43, 51, 44, 57 deprem. Demek ki depremlerin kırılmış olduğu sistematik mekansal olarak homojen değil ama kırıldığı bir gerçek. Değişik şekillerde kırılıyor. O bakımdan da hani 1509 depremin kırıldığı yerde bir de aynı yerde olacak diye biraz üstünde olabilir, altında olabilir, daha büyük olabilir, daha geniş olabilir. Bu da bize neyi gösteriyor? Deprem kırılma mekanizmasının ya da geometrisinin yüzyıllar içerisinde aynı olmadığını gösteriyor. Mesela 1509 diye o 9 deprem küçük kıyamet. Niye küçük kıyametmiş? Çünkü yatay genişliği olduğu için uzun değil mi sayın başkanım? Buradan gözüküyor ama 1766 depremleri var. 176 depremleri biliyorsunuz 22 Mayıs 176 depremin 250 yılı. En son deprem Marmara 176 oldu. Belki 22 Mayıs'ta da 250 yılını anma münasebetiyle 1766 deprem konferansı olabilir. Ama görüyorsun 1766 depremin o kırık uzunluğuna 1719 1766 depremde ısımış. Demek ki niye küçük kıyamet? Çünkü Marmara'nın tamamını kırmış. Hani bir kerede kırılacak mı deniyor ya? Buna göre bakın 1509 bir kerede kırılmış. İşte parçalı mı kırılacak, tekli mi kırılacak? Ya bu fay sistemi tekli de kırılıyor bazı yüzyıllar. Parçalı da kırılıyor. Yani bunun sistemi, mekanizması yıllardan yüzyıllara göre değişiyor. O nedenle bu bize bunu gösteriyor. Yani bu çalışma iyi bir dergide basılmış bir çalışma. Rosstein tarafından çalışılmış rahmet Aykut Barka ile birlikte görüyorsunuz. O bakımdan fayların olacağı yerler sabit değil. Fayların uzunlukları sabit değil. Bunlar gelişiyor. Ama bir gerçek var ki kırılıyor. Yani burası da boşluk. Bakın arkadaşlar 1912 ile 1999 deprem arasında bir boşluk var. Çünkü niye? Bu yüzyılda boş kalmış. Genelde biz depremin olacağı yerleri nasıl tahmin ediyoruz? Sismik boşluk diyoruz. Yani bu yüzyıla kırılmadık bir yer neresi kalmış? İşte bize yakın yer kalmış. Marmara'nın içerisinde kalmış. Bakın diğer yüzyıllarda hiçbir boşluk yok. Mesela şurada bu yüzyılda boşluk var. 1668'de tamamlanmış. Demek ki 20. yüzyılda boş kalan bir alana yakın bir mekanda bu konferansı yapıyoruz. Evet. Sismik boşluk olayı bu. Allah gecinden versin diyelim ama geç olunca da büyük oluyor hocam. Yani enerji birikiyor ya. Önce Allah akıl versin. Allah hakkın fikir versin diyelim. Dediğiniz doğru. Geciktikçe de tehlike de liste büyüyor. Allah akıl fikir versin başkanımın dediği gibi.

Düşünme Alanı: Mekansal kırılma davranışları, sismik boşlukları nasıl tanımlar? Yüzyıllık döngüler, fay geometrisini nasıl değiştirir ve gerilme birikimi, riski nasıl artırır? Bu davranışlar, tahmin modellerini nasıl iyileştirir ve boşluklar, gelecek depremleri nasıl öngörür? Şehir planlaması, bu bilgileri nasıl kullanır?

İzlemeye Başla

Bu da tehlike haritası. Dünyada bu kadar sabit kalan bir tehlike haritası yok. 1996 yılından beri bu tehlike haritası değişmiyor. 96 yılından beri böyle aynı haritaya bakıyoruz. Genelde her 5 yılda bir değişir bu haritalar. Gelişmiş ülkelerde her bir şey değiş bizde değişmiyor. Bizde değişmeme kural uygulanmış. Niye değişmiyor bilmiyorum. Ne zaman dese hep değişecek bilemiyorum. 96 yılında ben doktorumu bitirdim. Neredeyse 96 20 yıl geçmiş. 20 yıldır değişmemesiyle dünyada bir rekora imza attı diyebilirim ben. Yani tehlike haritası değişmemesiyle Türkiye bir rekora imza attı diyebilirim. Ama böyle rekorlara bizim ihtiyacımız yok. Bunlar tehlikeyi büyüten ihmaller arkadaşlar. Bunlar ihmaller. Ben çünkü Kanada biliyorsun dünyanın toprak olar ikinci büyük ülkesi. Ben Kanada deprem tehlike haritası hazırlama serviste postdok olarak çalıştım. Orada bir tane John Adams hala orada çalışıyor. Bir de yanında yüksek lisans yapmış bir uzmanla her 5 yılda Kanada'nın deprem tehlike haritasını günceller. Türkiye 20 yılda güncellememesi demek bilemiyorum bilim insanı eksikliğinden değil. Çünkü ben Japonya'nın deprem tehlike haritasını yaptım ve 2001 yılında basıldım Japonya'da. Ama bizler tabii ki niye güncellenmiyor bilemiyorum. Böyle sabit kaldı yani. İlginç. Hocam siz bilmeseniz biz nereden bileceğiz peki? Evet bilemiyorum. Dediğiniz o işte yani. Bilemiyorum niye güncellenmiyor biz size soralım niye güncellenmiyor? Evet güncellenmiyor. Yani güncellenenler var ama güncellenen resmileşmiyor maalesef. Bilemiyorum. Ya da bunun güncellenmesi önemli anlaşılmış. Yok bir maliyeti problem değil ama değişmiyor. Bilemiyoruz acaba değişmesi neyi değiştirecek faktörler nedir? Yani güncelleyecek eleman var, uzman var. Türkiye deprem yayını konusunda dünyada ilk 8'e giren bir ülke. Deprem bilim insanı da potansiyel olarak yeterli sayıda var ama bu bir türlü güncellenemedi. Bir gecikme var. Bu gecikme tabii ki felaketi büyütür. Bir depremde afeti büyütür ama güncellenmesi riski azaltır. Yani iki tane bir şey terazili bir şeyi güncellenemek afeti büyütüyor. Güncellemek riski küçültüyor. Yani öyle bir şey ya hocam. Evet. Acaba insanların artmasın. Evet.

Düşünme Alanı: Deprem tehlike haritalarının güncellenmemesi, ihmalleri nasıl büyütür? 20 yıllık sabitlik, rekor mu yoksa sorun mu ve Kanada gibi modeller, Türkiye'yi nasıl ilhamlandırır? Resmileşmeyen güncellemeler, riski nasıl artırır ve bu gecikme, felaketleri nasıl tetikler? Güncelleme, hazırlığı nasıl güçlendirir?

İzlemeye Başla

Şimdi ne oluyor ona bakalım. Şimdi nüfus artışları var. Şimdi ne olur? Bir defa deprem tehlike haritası 96 yılında yapılmış. Bakın nüfus hareketlerine 96 yılında bakılmış. Şimdi 96 yılında 1. derece bölgede nüfus Türkiye nüfusu %17 değil mi? Deprem tehlike haritası var. Şimdi ne olması beklenir bu %17? Ya sabitlenmesi beklenir ya da aşağı doğru gitmesi beklenir. Deprem tehlikesi yüksek olduğu için. Ama bizdeki politikalar depremle yaşamaya alışın herhalde. Millete alışmak için oralara göç etmiş diye anlıyorum. Bakın 1996'da %17 olan nüfus %42 olmuş. Diğer yerlerde küçmüş. Düşmüş. Bakın 29'dan 18'e düşmüş. Yani deprem tehlikesi düşük yerlerde nüfus düşüyor. Deprem tehlikesi yüksek yerlerde nüfus artıyor. Maceraya gidiyorum. Değil mi hocam? Yani gerçekten bunu da değil mi? Gerçekten depreme hazırlanan bir Türkiye değil bu. Afete hazırlan. Çünkü ne olur? Deprem olacak yerde olursanız orada afet büyür. Çünkü en büyük afet nedir? İnsan ölü sayısıdır. Bina yıkım sayısı. Bunlar afetin büyüten çalışmaları gerçekten afete gittikçe hazırlanıyoruz. Yani Allah sınumuzu hayır etsin. Ne diyeyim ben? Böyle durum böyle. Bu istatistik 72'den evet 72 böyle 96 böyle 96'dan sonraki elimizde bir veri yok ya belki bu %42 daha da çıkmış olabilir. Öyle bir veri yok. İstanbul Evet. Evet. Yani burada kesmişler yani 97'de yapılmış bir çalışma zaten. 97 yılından sonra bakmamışlar herhalde durum daha da yükselecek diye. Böyle bir veri var elimizde. Evet. Gördüğün gibi bunlar nüfus olarak, alan olarak bunlar büyümüş. Bunlar bilimsel bir makalede 97 yayınlanmış. Tabii ki tehlikeyi azaltmak ne demektir? Tehlikeden uzak durmak ile olur. Ama biz tehlikeyi koşmuşuz. Türkiye olarak tehlikeyi koşmuşuz. Ama bu hocam ben şimdi bilmiyorum. Birinci derece Beşiktaş mı, Kadıköy mü, Büyükçekmece mi? Başkanım şu kırmızı olan alanlar 1. derece deprem bölgesi. Kırmızı olan alanlar. Ha İstanbul'da İstanbul'da birinci derece göstermemişler. İstanbul'da ikinci 3üncü göstermişler. Yerleşti Konya Karabük bu 96'dan beri sabit kaldı. Kırmızı alanlar da nüfus artmış.

Düşünme Alanı: Nüfus göçü tehlikeli bölglere, afeti nasıl büyütür? %17'den %42'ye yükseliş, politikaları nasıl sorgulatır ve düşük tehlike alanlarında düşüş, maceracı yaklaşımı nasıl gösterir? Bu göç, insan kayıplarını artırır mı ve veriler, şehir planlamasını nasıl yeniden yönlendirmeli? Tehlikeden uzak durma, çözümü nasıl sağlar?

İzlemeye Başla

İstanbul tabii ki bir derece olmadığı için güncellenmiş parti ama bu güncellenmiş olması, resmi olması anlamına gelmiyor. Resmi olması için bakanlar kurulu kararı gerekiyormuş. Bir türlü bakanlar kurulu kararı alınmadığı için resmiyet kazanmamış. Bu da önemli bir güncellenmiş bir harita. Evet. Güncellense ne olurdu? Onu soralım. Güncellense şöyle olurdu. Bakınız, Karlıova'dan İzmit'e kadar deprem tehlikesi ivme olarak 0.7 idi ama 96 haritası 0.4. Şimdi geçen sene Erzincan Belediye Başkanı dedi ki biz depreme hazırlanıyoruz. Sayın başkanım hazırlanıyorsun ama güncellenmemiş haritayla hazırlanmışsın. Sen ona göre minimum 0.4 yani gücü depremin gücü 0.4 bekliyorsun. Bakın senin dikkate alman gereken depremin gücü burada %70 %30 daha bir düşük. Eksik yanlış bir haritaya göre hazırlandığın için. Çünkü resmi harita arkadaşlar resmi haritalar doğru haritalar değildir. Bakın bu harita güncellenmiş bir harita basılmış bir harita. %30 düşük var. Genellikle bizdeki eski haritada bu Karlıova İzmit arası 0.4 olarak gözüküyor ama bu harita 0.7 gözüküyor. Yani %30 bir tahmin hatası var. O bakımdan demek istediğim güncellenmemesi, bu tür yeni yapılmış haritaların resmiyet kazanmaması ne yapıyor? Bir bakıma hazırlıklar yapılsa dahi eksik yapıldığı için, depremin gücü küçük kabul edildiği için ne yapılıyor? Gerçekten tehlikeyi büyütüyor. Evet. Bakalım dünya sismik tasarım aracına bakalım. İşte buna ulaşabiliyorsunuz, görebiliyorsunuz. İstanbul'a girelim. İstanbul'da ne oluyor? Bakın 0.72. Gördünüz değil mi? Kaynak alıyor. 0.72 ama minimum deprem tehlike haritaları genelde minimum alınması gereken gücü gösterilir. Ama İstanbul için son güncellenen harita 0.72 alıyor. Demek ki bizler minimumda kalmamamız lazım. Minimum gösteriyor ama bazı yerlerde yeni güncellenen bilgilerde İstanbul içinde 0.7 gösteriyor. 0.7 demek aslında İstanbul ikinci 3üncü değil aslında 1. dereceden bir tehlikeli bölge olduğunu gösteriyor.

Düşünme Alanı: Güncellenmiş deprem haritaları, resmiyet kazanmayınca riski nasıl artırır? %30 tahmin hatası, hazırlığı nasıl zayıflatır ve dünya sismik araçları, yerel verileri nasıl tamamlar? 0.7 ivme, İstanbul'u nasıl birinci derece yapar ve bu örnekler, bakanlık kararlarını nasıl zorlamalı?

İzlemeye Başla

Evet. Hasara baktığımız zaman az önce bu tür tatbikatlar yaptık. Hocam zaten bunları eğitimli veriyor. Duvarları sabitleyin. Uzak durun işte bu tür eğitimler önemli. Bu afet riski eğitimleri bunları kapsıyor. İşte deprem esnası ve sonrası hasarı azaltmayla ilgili. Evet. Bu da neyi gösteriyor? Bu da bir depremde heylanı gösteriyor. Görüyorsun bina sağlam ama heylana yaptığınız zaman toprak kayıyor. Bir ayağı kayıyor. Yani ayağımız nasıl kayınca düşüyoruz. Bu da bir toprak kaydığı zaman bu da ayağa kaymış bir bina. Yani bizim de kayarsa nasıl düşersek bu da düşmüş bir bina. Bina sağlam olması yeterli değil. İşte biz sağlam bina satıyoruz. Ben bir tanesine dedim ki ya sağlam bina satıyorsun, plaza satıyorsun. Yapı sağlığı izleme teknolojisi kullanılıyor mu dedim. Cevap yok. Ya bir depremden sonra benim binam yapı sağlığı bozuldu mu bozulmadı mı? Benim bilme hakkım yok mu? Milyar dolarlık yatırım yapıyorsun cevap yok. Her hastanede Amerika'da her hastanede yapı sağlığı izleme sistemleri var. Her büyük belli kattan yüksek binalar da var. Bunu sorduk ama bunu yapı denetim firması cevabını vermedi. Görüyorsunuz Stadyum deprem, Northridge depremi 94. Bu Kaliforniya'nın en büyük depremi ve stadyumu yıkmış durumda.

Düşünme Alanı: İstanbul deprem riski, yapı güvenliğini nasıl zorlar? Heylan ve toprak kayması, bina sağlamlığını nasıl geçersiz kılar ve yapı sağlığı izleme, deprem sonrası değerlendirmeyi nasıl iyileştirir? Eğitimler, hasarı azaltmada nasıl rol oynar ve bu riskler, yatırım kararlarını nasıl etkiler?

İzlemeye Başla

Görüldüğü gibi, depremin etkileri evde de devam ediyor. Bina sağlam olabilir ama sizler evdeki eşyaları sağlam sabitlemezseniz ki. Ben de sabitlemedim. Bir ihmalim var. Evet, görüyorsunuz. Yani bina sağlam ama evdeki eşyalar sağlam değilse yollar nasıl olacak? Tabii deprem oldu. Afeti, müdahale ettiklerimiz var. Yol olmazsa nasıl gelecekler? Benim Beylikdüzü'nden buraya gelmem bir yarım saat sürdü. Ki önceden haberim vardı. Hadi yolların yıkıldığını varsayın. Köprülerin yıkıldığını varsayın. Nasıl bir afete müdahil olacak? Başkanım dedi ki işte her yerde olmasına gerek yok. Nasıl ulaşacak? Ya da afet kurtarmacılar acaba sağlam yerde mi oturuyor? Onlar acaba kendi canını kurtaracak mı? Daha sonraki kurtardığı vakitleri olsun. Evet. Evet. Dediğiniz doğru. Kobe depremi bunlar. 95 Kobe depremi. Bunlar yer sarsıntısı görüyorsunuz. Kobe ilginçtir ben Kobe depremini makale yapmışım. Kobe depremi ve Beklenen İstanbul deprem tehlikesi 95'te basıldı. Kobeliler diyor ki biz büyük bir depremin olmayacağına inandırılmıştık. Kobe valisi öyle diyor. Biz diyor büyük bir depremin olmayacağına inandırılmıştık diyor. Biz de bir inandırılmışlık yok aslında. Herkes inanıyor da Evet. Yollar, yollar nasıl olacak? Yani yollar hangi yollar? Yol güzergahları nasıl seçiliyor? Görüyorsunuz normal bir düşey yer değiştirme var. Yolların sağlam olması lazım. Evet, görüldüğü gibi bunlar İzmit depreminden bir manzara. Evet, İzmit depreminden yapışık binalar. Binalar yapıştığı zaman mesela düşünün metrobüstesiniz. Metro şoförleri frene bazen çok hızlı basıyor. Dururken. Bazen çok hızlı basıyor. Giderken birden ne yapıyorsun böyle birbirinize? Biz buna çekiş deme diyoruz. Metrobüste bayağı bir çekişiyoruz birbirimize. Ya ben Allah muhafaza biraz bir şeyse yani hurra gideceğim yani gerçekten. Fren ivme şiddetlerinin de bence kontrol altına alınması lazım. Bence gerçekten frenleme ya da gazlamada bir konfor standardı olması lazım ki bence metrobüslerde de büyük şiddet var. Bunlar da çekişteniyor. Yapışık binalar var mı hocam? Yapışık binalar. Bunların kimisi alçak katlı oluyor, kimisi yüksek katlı oluyor. Bunlar birbirine böyle böyle çekiştiyorlar. Birbirlerini eziyorlar. Birbirlerini kırıyorlar. Aslında deprem yıkmıyor. Bina bina yıkıyor. Öyle değil mi? Bina binanın düşmanı. Bakın bina binanın düşmanı olarak burada çalışıyor. Evet. Bu da gene İstanbul'da İzmit depreminden sonra verilmiş. Bu da görüyorsunuz bir ayağı çukurlu olan bir bina. Düşmüş hepsi gitmiş. Evet. Bu da ilginçtir. Aradan bir kat gitmiş arkadaşlar. Görüyorsunuz. Aradan bir kat gitmiş. Biz buna rezonans diyoruz. Yani belli zemin titreşim periyoduyla demek ki bu katın titreşim periyodu 5 + 5 ise bunlar ne yapıyor? Enerjiyi büyütüyor. 5 kat gidiyor. 10 + 10'sa 10 kat gidiyor. 20 + 20 ise 20 kat gidiyor. Burada kaçıncı kat gitmiş? Burada artık sayarsanız biz buna rezonans diyoruz. Depremlerin rezonans gücü. Acaba biz hangi kata kadar yapmamız lazım? Demek ki şu kattan yukarı yapmamamız lazım. Ya da bir kat yüksekliği şu kadar olması lazımdı ki rezonansa girmiş bir yapı olmasın. Evet. Yollarda güzel pay örnekleri görüyorsun. Evet. Bu da ilginçtir. Bütün deprem kitaplarında verilir. Bu Niigata örneği dir. Binalar sağlam değil mi? Oldukça sağlam binalar. İnşaat mühendisleri dediğim gibi diyor ki bataklıkta biz bina yaparız. Gerçekten de bataklık da yapmışlar. Yalnızca binalar batmamış yani. Yuvarlanmış, devrilmiş. Bak sağlam binalar gerçekten sağlam aktaşlar sağlam olması yeter mühendisi var. Ayağınızı sağlam yere basacaksınız. O zaman böyle olur abi. Sağlam bina seni kurtarır mı yani? Öyle değil mi? Biz bile yürürken dikkat etmemiz lazım yani. Sağlam yerde mi, ıslak yerde mi, kuru yerde mi? Öyle değil mi? Birdenbire yuvarlanırız, gideriz. Bu binadan yuvarlandığı gibi. Bu bütün kitaplarda olan bir şey. Niigata depremi. Sıvılaşma diyoruz. Sıvılaşma nerede olur? Sıvılaşma gevşek zeminlerde olur. Gevşek zeminlerde sıvılaşır. Böyle. Evet. Böyle sıvı gibi olur. Birden yüzersiniz yani. Buradan yüzersiniz.

Düşünme Alanı: Kentsel dönüşüm, zemin yapısı ve rezonans etkilerini nasıl ele alır? Yapışık binalar, yıkımı nasıl artırır ve Kobe gibi örnekler, inandırılmışlığı nasıl sorgulatır? Rezonans, kat yüksekliklerini nasıl belirler ve sıvılaşma, sağlam bina kavramını nasıl geçersiz kılar? Bu etkiler, dönüşümü nasıl yönlendirir?

İzlemeye Başla

Büyükçekmece zemin nasıl olacak? Evet güzel bir soru. Onu ben sona sakladım. Nasıl? Önce ne olduğunu anlatıyorum. Evet. Heylan riski var. Heylandan uzak durmak lazım. Meydana gelen afetlerin çoğu %60 depreme bağlı. %25'e bağlı. Heylanlı alanlardan uzak durun. Heylanlı alanlar en tehlikeli alanlardı. Türkiye 2014'te heylan haritasını yaptı. Şükürler olsun. Ben çocuğumun gittiği okulun zeminine baktım. Heylanlı mı diye. Değilmiş. Evime baktım değilmiş. Bedava bakabiliyorsunuz. Bakabiliyorsun MTA yer bilimleri portalından her türlü bilgi sağlanmış durumda. MTA'yı teşekkür ediyorum. Bütün bilgiler açılmış durumda. Evimin altından fay mı geçiyor? Heylan mı geçiyor? Jeolojisi ne? Görebiliyorsunuz. Yani Büyükçekmece'nin jeocoğrafyası orada var. Evet. Yangınlar erken uyarı bunun için önemli. Yangın olma riskini düşürüyor İzmit'te yangın olmamasının nedeni bu erken uyarın çalışması. Erken uyarı yangın riskini düşürüyor.

Düşünme Alanı: Büyükçekmece zemin yapısı, sıvılaşma riskini nasıl artırır? Heylan haritaları, uzak durmayı nasıl teşvik eder ve MTA portalları, bireysel kontrolleri nasıl kolaylaştırır? Erken uyarı, yangınları nasıl önler ve bu riskler, jeocoğrafyayı nasıl etkiler? Zemin analizleri, bina seçimini nasıl yönlendirir?

İzlemeye Başla

Evet. Bu da tsunami. Evet. Marmara'da tsunami dediğim gibi olabilir. Küçük de olsa olabilir. Çünkü düşey çukurlarda heylanmaya bağlı olarak diyor. Uzmanlar benim uzmanlık alanım değil tsunami değil. Bakımdan uzmanlardan iletiyorum. Evet, sismik tehlikeye bakalım. İstanbul'la karşılaştıralım. İstanbul'da tehlike oldukça yüksek. Tabii ki etkilenme ve yüksek olduğu için yüksek. Etkilenme yüksek olduğu için kentsel dönüşüm ne yapıyor? Etkilenmeyi azaltmaya çalışıyor. Bence çok doğru bir şey. Ama dönüşüm nasıl yapılıyor? İlginçtir. Kadıköy İzmit deprem hiç etkilenmedi. En büyük dönüşüm orada yapılıyor. En çok etkilenen Avcılar en az dönüşüm orada yapılıyor. Dönüşüm ve bence kademeli olması lazım. Yani tehlike. Erzincan ismi İzmit bir deprem deneyidir. Bu deneyde en çok hasar alan yerde bence en çok büyük değişme olması lazım. Bence kademeli, derecelendirmeli olması gerekir. Tokyo'da tehlike yüksek ama etkilenme düşük. Risk düşük. Çünkü onlar ne yapmışlar? Binalarını depreme hazır yapmışlar. Depreme hazırlanmışlar onlar. Görüldü ki Toronto'ya bakıyoruz. Tehlike düşük ama etkilenme yüksek oldu. Çünkü Toronto, Kanada tarihi olmayan bir ülke. 1867'de işte Amerika İngiltere Savaşı'ndan sonra bağımsız bir Kanada çalıştığım için her bir deprem onlar için yeni bir deprem. Yeni öğreniyorlar depremi ama orada da tehlike orta düzeyde. Baktığımız zaman işte depremin işte görüldüğü gibi etkileri, hasar seviyeleri bakın burada camilere göre verilmiş. Camilere göre verilmiş. Bunlar meydana gelen büyük İstanbul depremleri. Hani biz büyük İstanbul depremi diyoruz ya. Ne diyoruz? Camiler taş yapı değil mi? Taş yapı. Genel ne diyoruz? Taş yapı. Yani sağlam yapı diyoruz. Görüyorsunuz camiler dahi büyük İstanbul depremlerinden hasar almış. Yani büyük İstanbul depremleri taş yapı bile bu depremlere zaman dayanamadığını ne yapabiliyoruz? Buradan görüyoruz. Bunlar hasar seviyesini gösteriyor. Bakın 1509 depremin küçük kıyamet olmasının nedeni bu. Bakın çok büyük. Öyle değil mi? Hasar almış. İşte meşhur camiler, Fatih Cami yıkıldı deniyor. Görüldüğü Beyazıt Cami yıkıldı deniyor. Taş yapılar dahil büyük İstanbul depremine yıkılmış. Sorun nedir? Sorun arkadaşlar sorun aslında yer seçimidir, yer mühendisliğidir. Alanları göstermiş burada. Demek ki bu göçme riski alanlı mekanlarda insanlara ne yapmak lazım? Mekansal değişim, mekansal dönüşüm yaptırmak lazım. Genelde görüldüğü gibi İstanbul'da maviler çoğunlukta şuralar kırmızı alanlar. Evet. Baktığımız zaman bunlar da binaların hasar görecek binaların sayıları. Bu renkliler de yüksek hasar görecek binaların sayıları. Demek ki burada yapılan Erdik tarafına yapılan bir senaryo. Bu da beklenen kayıplar. Beklenen kayıplar. Tabii bunlar orantılı. Nerede çok bina hasar verecek? İşte kırmızılı yerlerde beklenen görüldüğü gibi denize yakın yerlerde kayıplar oldukça yüksek oluyor. Tahminler yüksek. Şek Karadeniz'e doğru yaslandığınız zaman biraz daha kayıp azalıyor. Az önce demişim nedir? Fayından uzak durmak lazım. Bakın fayından uzak durmak Karadeniz'e doğru gitmek demek. biraz Karadeniz'e doğru yaslandığınız

Düşünme Alanı: Marmara tsunami ve toprak kayması riskleri, düşey çukurlarla nasıl bağlantılı? Kentsel dönüşüm, etkilenmeyi nasıl azaltır ve Avcılar gibi örnekler, öncelikleri nasıl belirler? Senaryolar, kayıpları öngörerek hazırlığı nasıl güçlendirir ve rezonans haritaları, bina yüksekliklerini nasıl etkiler? Bu riskler, dönüşümü nasıl kademelendirir?

İzlemeye Başla

İstanbul’da binaların hasar dağılımı, zemin koşulları ve yapı kalitesine bağlıdır. Mekansal dönüşüm, bu riskleri azaltmak için gereklidir.

Düşünme Alanı: Bina hasar dağılımı zemin koşullarıyla nasıl ilişkilidir? Yapı kalitesi riskleri nasıl etkiler? Mekansal dönüşüm bu sorunları nasıl çözer? Yerel yönetimler bu süreci nasıl hızlandırabilir?

İzlemeye Başla

Büyükçekmece’de bina hasar tahminleri, 8 ve 12 katlı binaların spektral ivme ve rezonans etkilerine bağlı olarak hesaplanıyor. Amerikan Deprem Servisi’nden Erol Kalkan’ın hazırladığı haritalar, bu binaların hasar alacağı bölgeleri gösteriyor. Kaya niteliğinde zemin (760 m/s), bina güvenliği için kritik. Topografik verilerle oluşturulan VS30 haritaları, zayıf zeminleri (sarı bölgeler) ve güvenli zeminleri (mavi bölgeler) belirliyor. Sismik ölçümler ve kuyu içi analizler, bu haritaların doğruluğunu artırıyor. AFAD ve Kandilli’nin senaryolarına göre, 7.5 büyüklüğünde bir deprem durumunda 40.000 ölü, 4.000 bina çökmesi ve 100.000 ağır yaralı bekleniyor. Kentsel dönüşüm ve yapı sağlığı izleme sistemleri, bu riskleri azaltmak için öneriliyor.

Düşünme Alanı: Büyükçekmece’de bina hasar tahminleri, rezonans ve zemin etkilerini nasıl entegre eder? Spektral ivme haritaları, kat yüksekliklerini nasıl etkiler? Kaya niteliği (760 m/s) zeminler bina güvenliğini nasıl garanti eder? Topografik verilerle VS30 haritaları, risk yönetimini nasıl geliştirir ve yerel planlamayı nasıl dönüştürebilir?

Bu konuşma, 13 Mart 2015 tarihinde yapılmış olup, o tarihten 2025'e kadar olan dönemde Türkiye ve dünyada meydana gelen büyük depremler, konuşmanın öngörülerini ve vurgularını doğrulamaktadır. Örneğin, 2023 Türkiye-Suriye depremleri (7.8 ve 7.5 büyüklükte), 55.000'den fazla can kaybı ve yaygın yıkımla, konuşmada bahsedilen zemin etkileri, rezonans ve mikro-bölgeleme eksikliklerinin önemini vurgulamıştır. Bu deprem, Erzincan ve İzmit gibi tarihi olaylarla paralellik göstererek, fay sistemlerinin dinamik doğasını ve geciken hazırlıkların felaketleri büyüttüğünü kanıtlamıştır. Dünya genelinde ise 2015 Nepal depremi (7.8, 9.000+ ölü), 2016 Ekvador (7.8, 670+ ölü), 2018 Endonezya (7.5, 4.000+ ölü), 2021 Haiti (7.2, 2.200+ ölü) ve 2025 Kamçatka depremi gibi olaylar, konuşmanın küresel tahminler ve enerji birikimi vurgusunu destekler. Bu depremler, VS30 haritaları ve spektral ivme analizlerinin kritik rolünü, sıvılaşma ve tsunami risklerini öne çıkarmış, kentsel dönüşüm ve yapı sağlığı izleme ihtiyacını pekiştirmiştir. Konuşmanın dersleri, bu olaylarla ilişkilendirildiğinde, geciken harita güncellemelerinin ve nüfus göçünün afetleri nasıl büyüttüğünü göstermekte, hazırlık stratejilerinin aciliyetini vurgulamaktadır.

Düşünme Alanı: 2015-2025 arası depremler, konuşmanın öngörülerini nasıl doğrular? 2023 Türkiye depremi, zemin etkilerini nasıl örneklendirir ve küresel olaylar, enerji birikimini nasıl aydınlatır? Bu ilişkilendirme, hazırlık gecikmelerini nasıl eleştirir ve gelecek stratejileri nasıl şekillendirir? Yerel yönetimler, bu dersleri nasıl uygular?

Ansal, A., Kurtuluş, A., & Tönük, G. (2015). Earthquake damage scenario software for urban areas. *Computational Methods in Earthquake Engineering*, 3, 401-416. https://doi.org/10.1007/978-3-319-20228-0_20

Borozan, J., Acar, S., & Sucuoglu, H. (2016). Modified response spectrum analysis procedure to determine nonlinear seismic demands of high-rise buildings with shear walls. *Earthquake Engineering & Structural Dynamics*, 45(12), 1947-1965. https://doi.org/10.1002/eqe.2732

Özmen, H. B. (2020). Earthquake risk assessment of 39 districts in Istanbul. *Natural Hazards*, 104(3), 1899-1929. https://doi.org/10.1007/s11069-020-04259-6

Sesetyan, K., Stucchi, M., Castaldi, M. J., & Gomez Capera, A. A. (2018). Large scale hazard and risk mapping for the expected Istanbul earthquake. *Soil Dynamics and Earthquake Engineering*, 112, 213-221. https://doi.org/10.1016/j.soildyn.2018.05.018

Akkar, S., Azak, T., Çan, T., Çeken, U., Ergintav, S., Ergintav, S., Yalciner, A. C., & Bozkurt, E. (2018). Evolution of seismic hazard maps in Turkey. *Bulletin of Earthquake Engineering*, 16(8), 3197-3228. https://doi.org/10.1007/s10518-018-0349-1

Ersoy, Ş., Koçak, A., Akgün, H., & Keleşoğlu, O. (2016). Seismic microzonation of Erbaa (Tokat–Turkey) located along eastern segment of the North Anatolian Fault Zone (NAFZ). *Natural Hazards*, 81(1), 161-181. https://doi.org/10.1007/s11069-015-2073-4

Öztürk, M. Z., & Çelik, S. B. (2022). Seismic hazard assessment and zonation in Turkey according to new Turkish Earthquake Hazard Map. *Earthquake Engineering and Engineering Vibration*, 21(2), 287-303. https://doi.org/10.1007/s11803-022-2076-5

Özmen, Ö. T. (2021). A new approach in terms of functional disability to seismic risk scenario development and mapping: A case study of Samsun province. *Natural Hazards*, 109(1), 1049-1079. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04868-9

Sayil, B. S. (2015). Seismic hazard assessment of Turkey by statistical approaches. *Geomatics, Natural Hazards and Risk*, 6(4), 283-296. https://doi.org/10.1080/19475705.2013.858255

Akinci, A., Moschetti, M. P., & Taroni, M. (2018). Ensemble smoothed seismicity models for the new Italian probabilistic seismic hazard map. *Seismological Research Letters*, 89(3), 862-874. https://doi.org/10.1785/0220170232 (Not: İstanbul odaklı olmasa da karşılaştırmalı olarak faydalı)

Ansal, A., Kurtuluş, A., & Tönük, G. (2015). Earthquake damage scenario software for urban areas. *Computational Methods in Earthquake Engineering*, 3, 401-416. https://doi.org/10.1007/978-3-319-20228-0_20

Borozan, J., Acar, S., & Sucuoglu, H. (2016). Modified response spectrum analysis procedure to determine nonlinear seismic demands of high-rise buildings with shear walls. *Earthquake Engineering & Structural Dynamics*, 45(12), 1947-1965. https://doi.org/10.1002/eqe.2732

Özmen, H. B. (2020). Earthquake risk assessment of 39 districts in Istanbul. *Natural Hazards*, 104(3), 1899-1929. https://doi.org/10.1007/s11069-020-04259-6

Sesetyan, K., Stucchi, M., Castaldi, M. J., & Gomez Capera, A. A. (2018). Large scale hazard and risk mapping for the expected Istanbul earthquake. *Soil Dynamics and Earthquake Engineering*, 112, 213-221. https://doi.org/10.1016/j.soildyn.2018.05.018

Akkar, S., Azak, T., Çan, T., Çeken, U., Ergintav, S., Ergintav, S., Yalciner, A. C., & Bozkurt, E. (2018). Evolution of seismic hazard maps in Turkey. *Bulletin of Earthquake Engineering*, 16(8), 3197-3228. https://doi.org/10.1007/s10518-018-0349-1

Ersoy, Ş., Koçak, A., Akgün, H., & Keleşoğlu, O. (2016). Seismic microzonation of Erbaa (Tokat–Turkey) located along eastern segment of the North Anatolian Fault Zone (NAFZ). *Natural Hazards*, 81(1), 161-181. https://doi.org/10.1007/s11069-015-2073-4

Öztürk, M. Z., & Çelik, S. B. (2022). Seismic hazard assessment and zonation in Turkey according to new Turkish Earthquake Hazard Map. *Earthquake Engineering and Engineering Vibration*, 21(2), 287-303. https://doi.org/10.1007/s11803-022-2076-5

Özmen, Ö. T. (2021). A new approach in terms of functional disability to seismic risk scenario development and mapping: A case study of Samsun province. *Natural Hazards*, 109(1), 1049-1079. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04868-9

Sayil, B. S. (2015). Seismic hazard assessment of Turkey by statistical approaches. *Geomatics, Natural Hazards and Risk*, 6(4), 283-296. https://doi.org/10.1080/19475705.2013.858255

Akinci, A., Moschetti, M. P., & Taroni, M. (2018). Ensemble smoothed seismicity models for the new Italian probabilistic seismic hazard map. *Seismological Research Letters*, 89(3), 862-874. https://doi.org/10.1785/0220170232 (Not: İstanbul odaklı olmasa da karşılaştırmalı olarak faydalı)

Düşünme Alanı: Bu referanslar, konuşmanın bilimsel temelini nasıl güçlendirir? SCI Q1/Q2 çalışmalar, mikro-bölgeleme ve rezonansı nasıl ele alır? Bu makaleler, yerel risk haritalarını nasıl günceller ve pratik uygulamalarda nasıl kullanılır?

1. Referansların Konuşmanın Bilimsel Temelini Güçlendirme Biçimi

Listelenen SCI Q1/Q2 makaleleri, deprem mühendisliği, jeofizik ve doğal afet risk analizi alanlarında yüksek kaliteli, hakem değerlendirmesinden geçmiş çalışmalardır. Bu makaleler, konuşmanın bilimsel temelini şu yollarla güçlendirir:

• Güvenilirlik ve Doğruluk: Q1/Q2 dergilerindeki makaleler, titiz bir hakem değerlendirme sürecinden geçer ve uluslararası standartlara uygun metodolojiler kullanır. Örneğin, Akkar et al. (2018) çalışması, Türkiye’deki sismik tehlike haritalarının evrimini inceleyerek güvenilir veri setleri ve modeller sunar.
• Kapsamlı Veri ve Analiz: Çalışmalar, saha ölçümleri, jeofiziksel yöntemler ve sayısal modelleme gibi ileri teknikler kullanarak derinlemesine analizler içerir. Sesetyan et al. (2018), İstanbul için büyük ölçekli tehlike ve risk haritaları oluştururken bu tür yöntemleri kullanmıştır.
• Yerel ve Küresel Bağlam: Makaleler, yerel koşulları (ör. Türkiye’deki fay hatları) uluslararası bilimsel çerçevelerle birleştirir. Örneğin, Akinci et al. (2018), İtalya’daki sismik tehlike modellemesini ele alsa da, karşılaştırmalı analizlerle Türkiye’deki çalışmalara katkı sağlar.
• Güncellik: 2015-2022 yılları arasında yayınlanan bu makaleler, en son teknolojileri ve verileri yansıtarak güncel bir bilimsel temel sunar. Örneğin, Öztürk ve Çelik (2022), Türkiye’nin yeni deprem tehlike haritasını temel alarak sismik risk değerlendirmesi yapar.

2. Mikro-Bölgeleme ve Rezonansın Ele Alınışı

Mikro-bölgeleme, bir bölgedeki zemin özelliklerinin (sertlik, sıvılaşma potansiyeli, amplifikasyon) yüksek çözünürlüklü haritalarla analiz edilmesi işlemidir. Rezonans ise, zemin veya yapıların belirli frekanstaki sismik dalgalara karşı titreşim tepkisidir ve bu durum, özellikle depremlerde hasar riskini artırabilir. SCI Q1/Q2 makaleleri bu konuları şu şekilde ele alır:

Mikro-Bölgeleme

• Jeofiziksel Teknikler: Makaleler, sismik kırılma, çok kanallı yüzey dalgası analizi (MASW) ve mikrotremor ölçümleri gibi yöntemlerle zemin sınıflandırmasını detaylandırır. Örneğin, Ersoy et al. (2016), Erbaa (Tokat) için sismik mikro-bölgeleme çalışması yaparak Kuzey Anadolu Fay Zonu’ndaki zemin koşullarını analiz etmiştir.
• Yüksek Çözünürlüklü Veri Entegrasyonu: Uydu görüntüleri, LiDAR ve coğrafi bilgi sistemleri (GIS) kullanılarak oluşturulan haritalar, yerel zemin koşullarını hassas bir şekilde modeller. Özmen (2020), İstanbul’un 39 ilçesi için bu tür verilerle risk değerlendirmesi yapmıştır.

Rezonans

• Zemin-Yapı Etkileşimi: Makaleler, zeminlerin baskın frekanslarının yapıların doğal frekanslarıyla çakışması durumunda ortaya çıkan rezonans riskini analiz eder. Örneğin, Borozan et al. (2016), yüksek binalarda doğrusal olmayan sismik talepleri belirlemek için modifiye edilmiş tepki spektrumu analizi sunar.
• HVSR Tekniği: Yatay-dikey spektral oran (HVSR) gibi yöntemler, zemin rezonans frekanslarını belirlemede sıkça kullanılır. Bu teknik, özellikle Sesetyan et al. (2018) gibi çalışmalarda İstanbul’un zemin koşullarını değerlendirmek için uygulanmıştır.

3. Yerel Risk Haritalarının Güncellenmesi

SCI Q1/Q2 makaleleri, yerel risk haritalarını güncellemek için şu katkıları sağlar:

• Veri Zenginleştirme: Mikro-bölgeleme çalışmaları, mevcut haritalara yeni jeofiziksel ve jeoteknik veriler ekler. Örneğin, Özmen (2021), Samsun için işlevsel yetersizlik temelli yeni bir risk senaryosu geliştirerek haritaları güncellemiştir.
• Model Geliştirme: Makaleler, risk haritalarını iyileştirmek için yeni algoritmalar veya modeller önerir. Öztürk ve Çelik (2022), Türkiye’nin yeni deprem tehlike haritasını kullanarak risk bölgelerini yeniden tanımlamıştır.
• Standartlaştırma: Uluslararası standartlara uygun metodolojiler, yerel yönetimlerin risk haritalarını tutarlı bir şekilde güncellemesini sağlar. Akkar et al. (2018), Türkiye’deki sismik tehlike haritalarının standartlaştırılmış bir çerçevede güncellenmesine örnek teşkil eder.

4. Pratik Uygulamalar

Bu makaleler, yerel risk haritalarının pratik uygulamalarda şu şekilde kullanılmasına olanak tanır:

• Kentsel Planlama: Mikro-bölgeleme verileri, yeni binaların yerleşim yerlerinin belirlenmesinde kullanılır. Örneğin, Özmen (2020) çalışması, İstanbul’un ilçelerindeki risk seviyelerine göre yapılaşma önerileri sunar.
• Deprem Risk Azaltımı: Risk haritaları, acil durum planlaması ve altyapı güçlendirme projelerinde rehber olur. Ansal et al. (2015), kentsel alanlar için deprem hasar senaryosu yazılımı geliştirerek bu tür uygulamalara katkı sağlar.
• Sigorta ve Finans: Güncellenmiş risk haritaları, sigorta şirketlerinin primlerini daha doğru hesaplamasına olanak tanır. Örneğin, Sayil (2015), Türkiye’deki sismik tehlike değerlendirmeleriyle bu sürece destek olur.
• Toplum Bilinçlendirme: Yerel yönetimler, bu haritaları kullanarak halkı deprem riskleri konusunda bilgilendirebilir ve tahliye planları oluşturabilir. Özmen (2021), Samsun için bu tür bir bilinçlendirme yaklaşımı sunar.

Sonuç

Belirtilen SCI Q1/Q2 makaleleri, mikro-bölgeleme ve rezonans konularında derinlemesine bilimsel analizler sunarak yerel risk haritalarının doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır. Bu çalışmalar, hem teorik hem de pratik düzeyde, kentsel planlamadan deprem riski yönetimine kadar geniş bir yelpazede uygulamalara olanak tanır. Daha spesifik bir bölge veya makale üzerine odaklanmak isterseniz, lütfen detay belirtin; ek bilgi için web veya X platformu aramaları yapabilirim.