Deprem ve Kur'an Kavramları: Prof. Dr. Ali Osman Öncel ile Webinar Özeti
Özet
Bu webinar özetinde, Prof. Dr. Ali Osman Öncel depremleri bilimsel ve Kur'an kavramlarıyla (zilzal, racfu'l-arz) açıklıyor. Deprem, yeraltında kırılma ile başlayan ve yeryüzünde sarsıntı yaratan bir olaydır.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Herkese günaydınlar, bugün yapacağım sunumun başlığı depremin bilimsel yorumu. Zilzal ve racfu'l-arz olarak Kur'an-ı Kerim'de geçen kelimeler ve kavramlar var. Bu kelime ve kavramların geçtiği ayetler, Diyanet İşleri Yüksek Kurulu tarafından bizlere uzmanlar tarafından hazırlanıp önceden verildi. Hazırlanan metinler üzerinde çalışma yaptık. Bu kelimelerin birden çok manası var, ancak Kur'an-ı Kerim meallerinde bu farklı manalara gelen açıklayıcı kelimelerden biri kullanılıyor. Diğer kelimelerin de bilimsel açıdan açıklamasının olup olmadığı ile ilgili olarak bizlerden katkı sunmamızı istediler. Bugün 09:45 gibi sunumu yapacağım. Orada ayrılan süre 10 dakika olduğu için, sunum öncesi hem daha kapsamlı bir açıklama yapmak hem de toplum önünde bu sunuma hazırlık olması açısından bu webinarı düzenledim. Şimdi baktığımız zaman deprem deyince aklımıza neler geliyor? Deprem, yeraltında kırılma ile başlayan ve yeryüzünde sarsıntı yaratan bir olaydır. Bu kırılmanın kaynağı yerin altında olacak. Yerin altındaki bu kırılma, büyük bir enerji açığa çıkarır ve bu enerji sonucunda deprem dalgaları yeryüzünde yayılır. Bu deprem dalgalarının yayılması esnasında karşılaşmış olduğu zeminin direnç durumuna bağlı olarak da deprem dalgalarının genlikleri değişecek ve bu değişime bağlı olarak da maksimum yer ivme büyüklükleri ölçülecek. Bu şekilde de maksimum ivme büyüklüklerinin büyüdüğü yerlerde şiddetli sarsıntı göreceğiz.
🎨 Görsel Öneri: USGS Sismik Dalgalar Animasyonu
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, Zilzal Suresi'ni inceleyerek depremle ilgili bilimsel çıkarımlar yapmalı ve bu çıkarımları görselleştiren mini posterler hazırlamalı. Bu etkinlik, Kur'an'daki kavramlarla sismolojiyi birleştirerek öğrenmeyi derinleştirir.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Kur'an-ı Kerim'e baktığımız zaman, Türkçe meallerini Kur'an Yolu Meali'nden aldım. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın sunmuş olduğu online mealde, 'dehşetli sarsıntıyla sarsıldığı' yazıyor. Dehşetli sarsıntı ifadesi, sarsıntının dehşet boyutunu ve farklı şiddet seviyelerini gösteriyor. Ülkemizde ve dünyada meydana gelen depremler, birçok insan tarafından hissediliyor. Örneğin, 6 Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş, Elbistan ve Pazarcık'ta meydana gelen depremler, 15 milyon kişi tarafından hissedildi, ancak herkes dehşetle sarsılmadı. Dehşetli sarsıntı için, sarsıntının şiddetini artıran faktörler olmalı: depremin kaynağına yakınlık, zeminin zayıf olması veya binanın depreme dayanıklı olmaması. Türkçe mealde 'sarsıntı' yerine 'deprem' kullanılmalı, çünkü İngilizce'de 'quaking' ve 'shaking' ayrımı net.
🎨 Görsel Öneri: Zilzal Suresi Meal Karşılaştırması
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, Türkçe ve İngilizce mealleri karşılaştırarak sarsıntı ve deprem terimlerinin kullanımını analiz etmeli ve bu terimlerin sismolojik doğruluğunu tartışan bir grup sunumu hazırlamalı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Mustafa Hattap tarafından hazırlanan İngilizce meal, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayınlanıyor ve Türkiye’de satışa sunulmuş durumda. En modern İngilizce meallerden biri. Sismolojik çalışanlar olarak, literatür dili İngilizce olduğu için bu dildeki kelime ve kavramlara daha yakınız. Zilzal Suresi’nin birinci ayetinde İngilizce’de 'shaking' (sarsılmak) ve 'quaking' (deprem) kelimeleri var. 'Quaking', depreme karşılık gelirken, 'shaking' sarsıntıyı ifade eder. Bu, depremin yerin altında bir kırılma olduğu ve bunun yeryüzünde sarsıntıya neden olduğunu gösteriyor. Arapça’da zilzal, doğrudan depremi ifade eder. Eski gazete kupürlerinde, örneğin 1939 depremi için ‘zelzele meydana geldi’ deniyor. Türkçe mealde ‘dehşetli sarsıntıyla sarsıldığı’ yerine ‘dehşetli depremle sarsıldığı’ kullanılsa, İngilizce ve Arapça ile daha uyumlu olur.
🎨 Görsel Öneri: 3 Dilli Meal Tablosu
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, Arapça zilzal kelimesinin etimolojisini araştırarak, İngilizce ve Türkçe meallerdeki karşılıklarını karşılaştırmalı ve sismolojik bağlamda bir makale taslağı hazırlamalı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Hac Suresi’nde geçen ifade, kıyamet sarsıntısı olarak belirtiliyor. Bu, kıyametin bir deprem meydana getireceğini açıklıyor. Arapça’da bu ifade yine zilzal kelimesiyle veriliyor. İngilizce’de ‘quaking’ olarak geçiyor, bu da depremi işaret ediyor. Türkçe mealde ‘kıyamet depremi’ denirse daha doğru olur. Kıyamet depremi, modern sismolojik ölçümlerde bilinen bir büyüklükte değil, dünyanın sonunu getirecek küresel bir deprem olarak tanımlanıyor.
🎨 Görsel Öneri: Yerküre Kesiti
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, Hac Suresi’nde geçen kıyamet sarsıntısı kavramını sismolojik perspektiften inceleyerek, küresel bir depremin olası etkilerini tartışmalı ve bir senaryo taslağı oluşturmalı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Büyüklük, depremin enerjisidir; şiddet, yeryüzü etkisidir. Naziat Suresi’nde (79:6) ‘sarsılan şiddetle sarsılır’ ifadesi, şiddet kavramını tekrar ediyor. İngilizce’de önce ‘quaking’ (deprem), sonra ‘blast’ (yıkıcı etki) ve sarsıntıya neden olan depremden bahsediyor. Türkçe mealde deprem kelimesi eksik; ‘büyük şiddetli deprem’ daha uygun. 7 ve üzeri büyüklükteki depremler, genellikle şiddetli sarsıntılara neden olur. Şiddeti artıran faktörler, zemin direnci ve P ve S dalgaları gibi sinyallerle ilgilidir. P dalgaları hızlı ulaşır, küçük sinyallidir; S dalgaları ise yatay ve düşey hareket eder, asıl yıkımı oluşturur.
🎨 Görsel Öneri: Büyüklük-Şiddet İnfografiği
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, Naziat Suresi’nde geçen şiddet kavramını sismolojik olarak analiz etmeli, P ve S dalgaları ile ilişkilendirerek bir infografik tasarlamalı ve bu infografiği sınıfta sunmalı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Türkçe meallerde ‘dehşetli sarsıntıyla sarsıldığı’ yerine ‘dehşetli depremle sarsıldığı’ kullanılmalı. Bu düzeltme, İngilizce mealdeki quaking ve shaking ayrımıyla uyumludur ve sismolojik olarak daha anlamlıdır. Sarsıntı, nükleer denemeler veya meteor çarpması gibi farklı nedenlerden de olabilir, bu yüzden deprem terimi daha kesin. Kavram analizi, şiddet, sallanma, düzensiz sallanma, hareket ettirme ve çatlama gibi ifadelerin sismolojik karşılıklarını gösteriyor. Şiddet, Modified Mercalli Ölçeği’nde 1’den 12’ye kadar değişir; 8 ve üzeri, binaların tamamen yıkılmasına neden olur.
🎨 Görsel Öneri: Rezonans Animasyonu
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, şiddet ve sallanma kavramlarını sismolojik ölçeklerle (ör. Modified Mercalli) ilişkilendirerek, Kur'an’daki ifadelerin bilimsel doğruluğunu tartışmalı ve bir rapor hazırlamalı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Artçı şoklar, Omori Yasası’na göre düzenlidir ve enerji transferini gösterir. 6 Şubat 2023 depremlerinde olduğu gibi, artçı şoklar yıllarca devam edebilir. Düzensiz sallanma, artçı şoklarla ilişkilidir ve bir düzen içinde yığılır. Artçı şoklar, yerin altındaki enerji göçünü ve stres transferini gösterir. Yer değiştirme ölçümleri, depremin büyüklüğünü anlamada kritik. Saha ölçümleri, maksimum yer değiştirme ile depremin büyüklüğü arasında ilişki kurar. Moment magnitüd, modern sismolojide kırılma büyüklüğünü hassas bir şekilde modeller.
🎨 Görsel Öneri: Artçı Şok Zaman Çizelgesi
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, Omori Yasası’nı araştırarak, artçı şokların enerji transferini nasıl gösterdiğini analiz etmeli ve bir vaka çalışması olarak 6 Şubat 2023 depremlerini inceleyen bir sunum hazırlamalı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Binalar, zeminle aynı ritimde titrerse rezonans oluşur ve yıkım artar. Titreşim periyodu, binanın yüksekliğine bağlıdır: alçak binalar 1 saniyeden kısa, orta katlı binalar 1 saniye civarı, yüksek binalar 2 saniye ve üstü periyotlarda etkilenir. Zemin ve bina titreşim periyotları uyuşursa, yıkım kaçınılmazdır. Sarsıntının üç temel nedeni: yer, yapı ve yükseklik. Jeoloji mühendisleri, binaların titreşim periyotlarını ölçerek uygunluğunu kontrol eder. 6 Şubat 2023 depremlerinde, kaya zemin varsayımı nedeniyle beklenen maksimum yer ivmesi aşıldı, bu da zemin direncinin önemini gösteriyor.
🎨 Görsel Öneri: Bina Rezonans Simülasyonu
📺 Bölüm Videosu
🧠 DÜŞÜNCE ATÖLYESİ: 🎓 Sınıf Etkinliği: Öğrenciler, rezonans kavramını ve bina titreşim periyotlarını araştırarak, 6 Şubat 2023 depremlerinde yıkılan binaların zeminle uyumunu analiz etmeli ve bir simülasyon modeli önerisi sunmalı.
Sonuç
Depremi bilim ve dinle anlamak hazırlığı artırır. Zilzal kavramlarını günlük hayata uyarladık. Paylaşın!
Comments
Post a Comment