Wednesday, April 30, 2025

Şarköy Bilim Söyleşisi Günlüğü

Gecenin Sessizliğinden Güne Bilimle Uyanmak

Sabah 04:30’da alarm çaldı, gözlerimi açmak zor oldu. Jeofizik mühendisi olarak bilime adansam da sabah insanı değilim! Sunum notlarım, bilgisayarım ve atıştırmalıklarla çantamı hazırladım. Karanlık siteden, başıboş köpek endişesiyle güvenli çıkıştan ilerledim.

Fırından kahvaltılık aldım: “Her şeyden biraz koy.” Poşet doldu. 06:00’da jeofizikçi arkadaşım ile benzinlikte buluşacaktım. “Ya geç kalırsa?” tedirginliğiyle yolda ilerlerken telefon çaldı. Trafik kurallarına uyarak kenara çekip geri aradım; onu evinden almam gerekiyormuş!

Yandex mi Google mı?

Navigasyonu Yandex’ten açtım; haber ekipleriyle deneyimlerim güven vermişti. “İlk göbekten sağa dön,” deyince şüphelendim: “Geçtim mi?” Arkadaşım aradı: “Önümden geçtin!” Yandex “Hedefinize vardınız” demedi. Buluşunca araba kullanmayı ona devrettim; model farkı zorlasa da alıştı.

Doğaya Açılan Pencereler: Şarköy Yolu

Şehirden uzaklaşırken doğanın kucağına girdik. Yeşillikler, dağlar, temiz hava… Aktif faylarla dolu bir coğrafya. Şarköy’e 09:00’da vardık; ben sunumu 11:00’de sanıyordum! Mürefte Kültür Merkezi’ni bulduk, TÜBİTAK broşürüyle doğru yerde olduğumuzu anladık. Arabada kahvaltı yaptık. Öğrenciler girince şaşırdım; program 09:00’da başlamış!

Sunum ve Merakın Gücü

Etkinlik sorumlusu, okul müdürü, ilçe milli eğitim müdürü ve şube müdürüyle sıcak bir karşılama oldu.
Laptop’ı kurdum; “ters yüz öğrenme” modeliyle çalışan sunum sevindirdi. Sorular derin ve zekiceydi.

Deprem Nedir?
Deprem, yer kabuğundaki fay hatlarının hareketi sonucu oluşan sismik dalgaların yeryüzünde hissedilen titreşimidir. Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alır ve bu nedenle deprem riski yüksektir.

Şekil 1: Sunum sırasında "Deprem Nedir?"
başlıklı slayt eşliğinde öğrenci sorularına yanıt verilirken.

Süre sınırı yoktu, slaytlar uzundu. Koordinatöre sordum: “Ne kadar vaktimiz var?”
“İstersen soru-cevap yapalım,” dedi. Sorular yağmur gibi geldi.

Şekil 2: Kalabalık bir salonda, Şarköy Kültür
Merkezi’nde yapılan bilim dolu soru-cevap anı.

Bir öğrenci, “Deprem çantasında neler olmalı?” diye sordu ve bu soru hepimizi tartışmaya yöneltti.
Salonda el sallayan öğrenciler yönümü bulmama yardımcı oldu.

Öğle Arası ve Derin Bilim Sohbetleri

Fotoğraf çektik, öğretmenlerle yemeğe geçtik. Bilgisayar öğretmeni, Python’un lise 1’den seçmeli olduğunu söyledi; şaşırdım.
Fizik hocasıyla Kanada’daki jeofizik-fizik yandalını konuştuk.
Sismik dalgaların azalması üzücü:
“Yeryüzü, Mars, Antarktika… Hepsi jeofizik!” dedim.

ÇOMÜ’deki yandal gündeme geldi. İlçe milli eğitim müdürüyle Şarköy’ün nüfusunu (yazın 400 bin, kışın 30 bin) konuştuk.

Fay incelemelerinde Gaziköy’de 1999 depreminden izler taşıyan bir fay hattı beni etkiledi. Osmanlı binası ilgimi çekti; karşısındaki belediye binası ise yönetmelik dışıydı.

Teşekkür ve Veda

Etkinlik sonunda Şarköy Anadolu Lisesi’nin nazik jestiyle çiçek ve teşekkür belgesi aldım.

Şekil 3: Ödül töreninde Şarköy Anadolu Lisesi
öğrencileri ve öğretmenleriyle birlikte anı fotoğrafı.

Bu anı, günün en güzel hatıralarından biri oldu.

Son Söz: Bir Bilim Günü, Bin Umut

Şarköy’de geçirdiğim bu bilim dolu gün, merak eden, düşünen bir nesille tanışmamı sağladı.
Sizlerle buluşmak umudumu tazeledi.

Bir sonraki bilim söyleşimizde merak ettiğiniz soruları hazırlayın, bilimin ışığında birlikte keşfedelim!

🗺️ Beylikdüzü'nden Şarköy Halk Eğitimi Merkezi'ne Yolculuk Güzergahı

Başlangıç Noktası: Beylikdüzü Adnan Kahveci Mahallesi, İstanbul
Güzergah:
- E5 Karayolu (D100): Beylikdüzü'nden çıkarak E5 Karayolu üzerinden Tekirdağ yönüne ilerleyin.
- Tekirdağ Şehir Merkezi: Tekirdağ şehir merkezinden geçerek Malkara yönüne devam edin.
- Malkara - Şarköy Yolu: Malkara üzerinden Şarköy yönüne saparak Şarköy'e ulaşın.
Varış Noktası: Şarköy Halk Eğitimi Merkezi, Şarköy, Tekirdağ

Toplam Mesafe: Yaklaşık 180 km

Tahmini Süre: Trafik ve yol koşullarına bağlı olarak yaklaşık 2.5 - 3 saat

📚 Bilimsel Kaynaklar (SCI ve Akademik Referanslar)

Bishop, J. L., & Verleger, M. A. (2013). The flipped classroom: A survey of the research. ASEE National Conference Proceedings, 30(9), 1–18.
Bybee, R. W. (2013). The case for STEM education: Challenges and opportunities. NSTA Press.
Kanamori, H. (2003). Earthquake prediction: An overview. International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology, 81A, 1205–1216.
O’Flaherty, J., & Phillips, C. (2015). The use of flipped classrooms in higher education: A scoping review. The Internet and Higher Education, 25, 85–95.
Osborne, J., Simon, S., & Collins, S. (2003). Attitudes towards science: A review of the literature and its implications. International Journal of Science Education, 25(9), 1049–1079.
Stein, S., & Wysession, M. (2003). An introduction to seismology, earthquakes, and earth structure. Blackwell Publishing.

📌 1. Depremlerin Özellikleri ve Farklılıkları

Depremler her yerde aynı mı?

Yurt dışındaki depremlerle Türkiye’de yaşanan depremler arasında bir fark var mı?
Depremler benzer şekilde oluşur, ama etkileri bulunduğu yerin zeminine, yapılarına ve hazırlıklara göre değişir.

Denizdeki deprem mi, karadaki mi daha tehlikeli?

Karada olan deprem mi daha etkilidir yoksa denizde olan deprem mi?
Karada olan depremler yerleşim yerlerine yakınsa daha yıkıcı olabilir. Denizdeki depremler ise tsunami tehlikesi yaratabilir.

🌍 2. Depremlerin Coğrafi Dağılımı ve Oluşumu

Buzulların altında deprem olur mu?

Buzlarda deprem oluyor mu, fay hattı buzlarda da var mı?
Evet, kutuplarda buz kütleleri kırılınca küçük depremler olur. Bunlara "buz depremleri" denir.

Deprem olmayan ülke var mı?

Hiç deprem olmayan bir ülke var mı, neden hiç deprem olmaz?
Bazı ülkeler çok az deprem yaşar çünkü aktif fay hatlarından uzaktadır. Ama “hiç deprem olmayan” yer yok gibidir.

Deniz çekilmesi deprem habercisi mi?

Deniz sularının çekilmesi deprem habercisi midir?
Deniz aniden çekiliyorsa bu tsunami öncesi olabilir; her zaman deprem habercisi değildir ama dikkatli olmak gerekir.

Deniz dibindeki fay kırılırsa ne olur?

Deniz dibindeki fay hattı kırılırsa deniz suyu nereye gider?
Deniz tabanı yukarı kalkarsa su kıyıya doğru hızla gelir; bu da tsunami oluşturabilir.

🧭 3. Fay Hatları ve Jeolojik Etkiler

Fay hattı nedir, nasıl oluşur?

Fay hattı nedir, nasıl oluşur?
Yer kabuğundaki kırık çizgilerdir. Yer altı levhaları hareket ederken bu hatlarda enerji birikir ve sonra deprem olur.

Fay hattı kırılması engellenebilir mi?

Fay hatlarının kırılması nasıl engellenebilir?
Doğal bir olayı engellemek mümkün değil. Ama yapılarımızı sağlam yaparak zararları azaltabiliriz.

Fayların faydası olur mu?

Fay hatlarının hiç yararları yok mu?
Evet, sıcak su kaynakları, madenler, doğal güzellikler bu kırık hatların çevresinde oluşur.

Deprem obruk yapar mı?

Depremler obruk oluşumunu tetikler mi?
Eğer toprak yapısı uygunsa, büyük depremler yer altındaki boşlukları etkileyip obruklara neden olabilir.

⏱️ 4. Deprem Öncesi ve Sonrası Olaylar

Hayvanlar depremi önceden hisseder mi?

Hayvanlar depremi insanlardan daha önce hissediyor mu?
Evet, bazı hayvanlar yer sarsıntılarını bizden önce algılayabilir.

Deprem önceden bilinebilir mi?

Deprem olacağı daha önceden bilinebilir mi, böyle bir teknoloji var mı?
Maalesef henüz depremin tam ne zaman olacağını bilen bir teknoloji yok.

Deprem sesi nereden geliyor?

Deprem olurken çıkan ses nereden geliyor?
Yer altındaki kayaçların kırılması sırasında ses dalgaları yayılır, bunlar yeryüzüne vurunca ses çıkar.

Şarköy’de deprem sonrası ne olabilir?

Şarköy’de deprem sonrası oluşabilecek ikincil afetler nelerdir?
Heyelan, kıyı çökmeleri, zemin sıvılaşması gibi olaylar meydana gelebilir.

🛠️ 5. Depremlerin Önlenmesi ve Teknolojik Çalışmalar

Depremleri önlemek mümkün mü?

Depremleri önlemek mümkün müdür, bunun için bir çalışma var mı?
Depremleri durduramayız ama zararlarını azaltacak bilimsel çalışmalar yapılıyor.

Sismogram nerede bulunur?

Sismogramın bulunduğu bina ne?
Sismogram, yer sarsıntılarını kaydeden bir cihazdır; üniversiteler ve araştırma merkezlerinde bulunur.

🌊 6. Bölgesel Deprem Riskleri ve Tsunami

Silivri depremi sonrası neden herkes farklı konuştu?

Silivri’deki deprem sonrası farklı görüşler vardı. Kime inanmalıyız?
Bilimsel temelli açıklamalara ve resmi kurumların raporlarına güvenmek en doğrusudur.

Marmara’da tsunami olur mu?

Marmara Denizi’nde tsunami yaşanır mı?
Evet, Marmara’da küçük çaplı tsunami riski vardır; özellikle deniz tabanı kırılırsa oluşabilir.

📚 Meraklı Lise Öğrencileri İçin Depremler Üzerine Kaynaklar

(Bilim söyleşilerinde sorulan konulara derinlemesine bakmak isteyenler için önerilen okumalar)

Bolt, B. A. (2019). Earthquakes (6th ed.). W. H. Freeman.

Hough, S. E. (2020). Earthshaking science: What we know (and don’t know) about earthquakes. Princeton University Press.

Kanamori, H. (2017). Earthquake seismology: Advances and challenges. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 45, 149–174. https://doi.org/10.1146/annurev-earth-063016-015739

Keller, E. A., & DeVecchio, D. E. (2020). Natural hazards: Earth’s processes as hazards, disasters, and catastrophes (5th ed.). Routledge.

Lay, T., & Wallace, T. C. (2020). Modern global seismology (2nd ed.). Academic Press.

Pelling, M. (2022). The vulnerability of cities: Natural disasters and social resilience. Routledge.

Rikitake, T. (2019). Earthquake prediction. Elsevier.

Satake, K. (Ed.). (2015). Tsunamis: Case studies and recent developments. Springer.

Stein, S., & Wysession, M. (2021). An introduction to seismology, earthquakes, and earth structure. Wiley-Blackwell.

Yeats, R. S. (2018). Active faulting and earthquake hazard: The global perspective. Cambridge University Press.