ABD EarthScope Deneyimi Türkiye’ye Ne İlham Verebilir?

(1) EarthScope Consortium: Posts | LinkedIn

 

ABD EarthScope Deneyimi Türkiye’ye Ne İlham Verebilir?

2004-2015 yılları arasında ABD’de yürütülen EarthScope – Transportable Array (TA) projesi, sismoloji tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir bilimsel seferdi. Yaklaşık her 70 km’ye bir sismik istasyon kurularak, bu taşınabilir istasyonlar batıdan doğuya doğru tüm ülkeyi adım adım taradı. Her biri yeraltındaki titreşimleri sürekli ve yüksek hassasiyetle kaydederek, bilim insanlarına “yerin altını görmek” için benzersiz bir pencere sundu.

📍 Bu Projenin Bilimsel Amaçları Neydi?

Bir sismolog olarak düşündüğümde, Transportable Array’in ana hedeflerinin şunlar olduğunu söyleyebilirim:

• Yerkabuğu ve üst mantonun 3D görüntülenmesi: Adeta bir sismik MR taraması gibi.

• Saklı fayların (hidden faults) keşfi ve geçmiş büyük depremlerin izi.

• Dalga yayılım hızlarının (crustal velocity) haritalanması ile bölgesel zemin özelliklerinin modellenmesi.

• Derin jeodinamik süreçlerin anlaşılması ve tektonik levha sınırlarının haritalanması.

🇹🇷 Türkiye Bu Projeden Ne Öğrenebilir?

Türkiye, karmaşık tektonik yapısı ve aktif fay hatlarıyla dünyanın en sismik bölgelerinden biri. Ancak hâlâ birçok bölgenin alt yapısı ve derin yapısı tam olarak bilinmiyor. İşte bu noktada TA projesi, bizler için büyük bir ilham kaynağı olabilir:

• Türkiye geneline yayılmış taşınabilir sismik ağ kurulabilir.

• 70 km’lik bir aralıkla yerleştirilecek istasyonlar, özellikle Doğu Anadolu, Kuzey Anadolu ve Ege bölgesindeki aktif yapıların detaylı görüntülenmesine olanak sağlar.

• Böyle bir ağ, sadece depremleri izlemekle kalmaz, aynı zamanda kentsel dönüşüm, zemin sıvılaşması ve afet planlaması gibi alanlarda da doğrudan katkı sunar.

🎯 Öneri: “Sismik MR Türkiye” Projesi

Neden Türkiye’nin EarthScope’u olmasın? Örneğin; “Sismik MR Türkiye” adını verebileceğimiz bir proje ile devlet kurumları (AFAD, TÜBİTAK, MTA), üniversiteler ve belediyeler iş birliği yaparak, yer altı görüntüleme temelli bir ulusal sismik ağ projesi başlatabiliriz. Bu sayede sadece fay hatlarını değil, ülkenin geleceğini de daha sağlam temellerle inşa edebiliriz.

📸 Görsellerle Anlatım Önerisi:

• ABD haritası üzerinde yıllara göre kurulan istasyonları gösteren infografik.

• Türkiye haritası üzerinde önerilen istasyon ağı yerleşimi (örnek görsel oluşturulabilir).

• İstasyon kurulumu esnasında sahadan kareler (IRIS veri tabanından alınabilir).

---

APA 7 Formatında Referanslar

IRIS. (n.d.). Transportable Array. Retrieved April 15, 2025, from https://www.iris.edu/hq/programs/earthscope/transportable_array

EarthScope Consortium. (n.d.). EarthScope TA: Science & Applications. Retrieved from https://www.usarray.org/researchers/obs/transportable

Şengör, A. M. C., & Zabcı, C. (2019). Türkiye’nin neotektonik yapısının güncellenmiş bir yorumu. MTA Dergisi, 158, 1-43.