Batı Türkiye'de 4.0 Büyüklüğünde Deprem: Ne Anlama Geliyor?

Merhaba arkadaşlar!

Bugün, 13 Mayıs 2025 sabahı Batı Türkiye’de yaşanan 4.0 büyüklüğündeki deprem hakkında konuşacağız. Hadi bir sismolog gibi düşünelim ama herkesin anlayabileceği şekilde anlatmaya çalışalım!

---

📍 Deprem Nerede ve Ne Zaman Oldu?

Tarih: 13 Mayıs 2025

Saat: 07:18 (Türkiye saatiyle)

Büyüklük: 4.0 (Richter ölçeği)

Derinlik: 14 km

Koordinatlar: 40.847° N, 28.409° E

Konum: İstanbul’un güneybatısına yakın, Marmara Denizi içinde

Yerleşim yerlerine uzaklık:

• Bahçelievler: 42 km

• Esenyurt: 30 km

Deprem, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun dallara ayrıldığı, Marmara Denizi içindeki kritik bir bölgede meydana geldi.

---

🌍 Jeolojik Bağlam: Marmara Neden Bu Kadar Aktif?

Marmara Denizi, Avrupa’nın en aktif deprem kuşaklarından biri üzerinde bulunuyor.

1960’tan bu yana Batı Anadolu’da 35.553 adet (3.0+ büyüklükte) deprem kaydedildi.

Sadece bu depremden önceki 24 saatte Marmara Denizi’nde 164 adet 4.0+ büyüklüğünde deprem gözlemlendi!

Bu da bize bu bölgenin ne kadar hareketli olduğunu gösteriyor.

Marmara’nın altında:

• Adalar Fayı

• Avcılar-Küçükçekmece segmenti

• Kumburgaz segmenti

• Saroz segmenti

gibi aktif faylar bulunuyor. Bu fayların bir kısmı, ana fay mı yoksa ikincil mi? tartışmalarıyla gündemde.

---

⚙️ Kırılma Mekanizması ve Heterojenlik

Bu bölgede depremler tek tip değil. Kırılmalar farklı açılardan ve biçimlerde gerçekleşiyor.

Bilim insanları bu durumu "heterojen kırılma yapısı" olarak tanımlıyor.

Bu yapı:

• Küçük depremlerden büyüklere kadar çeşitlilik yaratıyor.

• İkincil fayların da aktif olduğunu gösteriyor.

Yani, sadece ana fay değil, çevresindeki tüm yapılar da dikkate alınmalı.

---

🧭 Bird (2003) Modeli Ne Diyor?

Bird (2003) tektonik modeline göre Marmara’daki ana hat, Kuzey Anadolu Fayı.

Ancak bu model, ikincil fayları ana sistemin dışında bırakıyor.

Bu da şu soruyu gündeme getiriyor:

“Model, bazı aktif fayları yok mu sayıyor?”

Çünkü Kumburgaz, Adalar gibi segmentlerdeki depremler artık göz ardı edilemez durumda.

---

👥 Nüfus Yoğunluğu ve Deprem Riski

Deprem bölgesine yakın:

• Esenyurt

• Maltepe

• İstanbul’un genelinde

Kilometrekareye 1500’den fazla insan düşüyor. Bu da şu anlama geliyor:

📌 Yoğun nüfus = Yüksek risk

Eğer kentsel dönüşüm projeleri, nüfus yoğunluğunu artıracak şekilde planlanırsa, risk daha da artar.

Uzmanlar uyarıyor:

👉 “Yumurtaları aynı sepete koymayın.”

👉 Nüfusu coğrafyaya dengeli dağıtacak politikalar şart.

---

📱 Depremin Hissedildiği Yerler ve Vatandaş Katılımı

EMSC verilerine göre, deprem özellikle şu ilçelerde hissedildi:

• Bahçelievler

• Esenyurt

• Fatih

• Maltepe

Depremin şiddeti çoğu yerde “hissedildi” ya da “hafifçe hissedildi”.

Hasar yok, ama önemli bir nokta var:

Eğer okullarda çocuklara “Depremden sonra EMSC uygulamasına hissettiklerini gir” öğretilse, hem farkındalık artar, hem de veri kalitesi yükselir.

---

🏚️ Sorunlu Binalar ve Gerçek Şiddet

Ortalama şiddet düşük:

• Esenyurt civarı: 2.6

• İstanbul merkezi: 2.9

Ama bazı binalarda şiddet VIII’e kadar çıkmış!

Bu şu anlama geliyor:

🔴 Bazı binalar küçük bir depremde bile ciddi sarsılıyor.

Bu yapılar, büyük bir depremde yıkılma riski taşıyor.

Bu binalarda yaşayanlar için özel projeler geliştirilmeli.

“Ortalama” yerine, “en zayıf halka” odaklı planlama yapılmalı.

---

📊 4.0 Büyüklüğü Ne Demek?

4.0 büyüklüğünde bir deprem:

• Hafif sınıfına girer.

• Camlar sallanabilir, kısa süreli sarsıntı hissedilir.

• Genelde hasar vermez.

Ama yoğun nüfuslu bölgelerde etkisi daha dikkatle takip edilmelidir.

---

🛰️ EMSC ve AFAD: Kim Ne Yapıyor?

• AFAD: Türkiye’de veriyi toplar.

• EMSC: Bu veriyi analiz eder, vatandaş ihbarlarını haritalara yansıtır.

Bu iş birliği sayesinde, depremi daha iyi anlıyor ve hazırlık yapabiliyoruz.

---

📌 Bu Deprem Bize Ne Öğretiyor?

✅ Marmara’daki faylar aktif

✅ Nüfus yoğunluğu riski artırıyor

✅ Bazı binalar tehlikeli sinyaller veriyor

✅ Küçük depremler bile önemli birer uyarı

✅ Vatandaş verisi, kırılgan bölgeleri tespit etmekte kritik

---

🔧 Ne Yapabiliriz?

🎒 Deprem çantası hazırlayın

🏠 Binalarınızın durumunu kontrol ettirin

📲 EMSC gibi uygulamaları kullanmayı öğrenin

👶 Okullarda çocuklara deprem bilinci kazandırın

🏘️ Kentsel dönüşümde bilimsel planlamayı esas alın

---

Sonuç:

Bu deprem küçük olabilir, ama bize büyük şeyler anlatıyor. Marmara’da zemin hareket halinde. Bizim de harekete geçmemiz gerekiyor.

Şekil 4: İstanbul’da 3.9 büyüklüğündeki depremin hissedildiği noktaları gösteren harita. 13 Mayıs 2025’te 04:18 UTC’de kaydedilen veriler, vatandaşların bildirimlerine dayanarak “hissedildi” ve “largely felt” alanlarını göstermektedir (Kaynak: EMSC).

Şekil 3: Marmara Denizi çevresindeki nüfus yoğunluk haritası. 13 Mayıs 2025’te 04:18 UTC’de 3.9 büyüklüğündeki depremin merkez üssüne yakın Esenyurt, İstanbul ve Maltepe gibi yoğun nüfuslu bölgeler vurgulanmıştır (Kaynak: EMSC, yaklaşık 18 milyon nüfus).

Şekil 2: Marmara Denizi’nde deprem derinliklerini ve tektonik levha sınırlarını gösteren harita. 13 Mayıs 2025’te 04:18 UTC’de 3.9 büyüklüğündeki depremin 13 km derinlikte olduğu ve Bird (2003) modeline göre levha sınırlarının kuzeyinde yer aldığı görülmektedir (Kaynak: EMSC).

Şekil 1: Marmara Denizi ve çevresindeki deprem aktivitesini gösteren harita. 1960’tan günümüze Batı Anadolu’da kaydedilen depremler (M ≥ 3.0) ve 13 Mayıs 2025’te 04:18 UTC’de gerçekleşen 3.9 büyüklüğündeki depremin yeri belirtilmiştir (Kaynak: Kandilli Rasathanesi ve EMSC).

Şekil 5: 13 Mayıs 2025’te 04:18 UTC’de 3.9 büyüklüğündeki depremin yoğunluk-uzaklık grafiği. Depremin 90 km’ye kadar hissedildiği, ortalama şiddetin II-III arasında olduğu ve bazı binaların VIII şiddetine kadar hissettiği belirtilmiştir (Kaynak: EMSC).

Ergin Ulutas’ın paylaşımında "jeolojik koşullar" ifadesinin kullanılması, konunun daha genel bir çerçevede ele alındığını gösteriyor. Jeolojik koşullar, zeminin türü (örneğin, yumuşak, sert, killi, kumlu), tabakalaşması ve genel yapısını kapsar. Bu, deprem ivmesinin yüzeyde nasıl değiştiğini anlamak için geniş bir perspektif sunar.

Öte yandan "jeofizik VS30" (30 metre derinlikteki kayma dalgası hızı), daha spesifik bir jeofizik ölçüttür. VS30, zeminin deprem dalgalarını ne kadar hızlı ilettiğini gösterir ve genellikle zemin sınıflandırmasında kullanılır (örneğin, bina yönetmeliklerinde). Ancak bu, jeolojik koşulların yalnızca bir parçasıdır ve daha teknik bir terimdir.

Ulutas, paylaşımında konuyu layman (halka yönelik) bir dille açıklarken "jeolojik koşullar" gibi daha genel ve anlaşılır bir terim tercih etmiş olabilir. "Jeofizik VS30" gibi teknik bir terim, uzmanlar için daha anlamlı olsa da, geniş kitleye hitap etmek isteyen bir paylaşımda karmaşık gelebilir. Ayrıca, analizde VS30’a özel bir vurgu yapılmamışsa, genel jeolojik etkilere odaklanmak daha uygun bulunmuş olabilir.