İstanbul, Türkiye’nin en büyük ve en yoğun nüfusa sahip şehri olmasının yanı sıra, aynı zamanda ciddi bir deprem riski taşımaktadır. 23 Nisan 2025’te meydana gelen Mw 6.2 büyüklüğündeki deprem, bu riskleri bir kez daha görünür kıldı. Peki, İstanbul depreme ne kadar hazırdı? 1999 İzmit Depremi’nden bu yana neler değişti? Ve en önemlisi, 2025 depremi bize ne söylüyor?
2025 Depremi ve İstanbul’daki Hasar Durumu
23 Nisan 2025’teki deprem, özellikle Avrupa Yakası'nda hissedilir düzeyde hasarlara yol açtı. Bahçelievler, Esenler, Bağcılar, Zeytinburnu ve Avcılar ilçelerinde yoğun hasar ihbarları alındı. İstanbul genelinde 6.539 bina incelendi; bunların 1.473’ü hasarsız, 101’i ise az hasarlı olarak kaydedildi.
Anadolu Ajansı’nın, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine dayalı olarak hazırladığı harita, bu tabloyu görsel olarak da destekliyor. Haritaya göre, İstanbul Anadolu Yakası'nda hasar ihbarı alınmayan bölge neredeyse kalmamışken, en çok hasar ihbarı alınan ilk 5 ilçe, yalnızca Avrupa Yakası'ndan çıkıyor. Bu tablo, sismolojik ve jeoteknik açıdan önemli bir mesaj içeriyor.
 |
| Harita, İstanbul Avrupa Yakası'ndaki yapı stokunun hasar almaya daha yatkın olduğunu; Anadolu Yakası'ndaki yapıların ise daha az etkilenmiş olduğunu gösteriyor. |
1999 İzmit Depremi ile Karşılaştırma
1999 İzmit Depremi’nde de aynı bölgeler benzer şekilde zarar görmüştü. Özellikle Avcılar, 1999’da sembolik olarak yıkımı temsil eden ilçeydi. 2025’te yine aynı ilçelerden yoğun ihbar gelmesi, kırılgan yapı stoğunun yeterince yenilenmediğini ortaya koyuyor.
Jeofizik Zemin Direnci ve Hasar Dağılımı
Avrupa Yakası’nda alüvyon ve gevşek zemin yapıları, yapıları deprem anında daha fazla sarsıyor. Özellikle Avcılar, Bağcılar, Zeytinburnu gibi ilçelerde bu tip zeminler yaygın. Buna karşın, Anadolu Yakası’nda yer alan daha rijit ve yüksek Vs30 değerlerine sahip zeminler, deprem dalgalarını daha az büyüterek yapıların hasar görmesini engellemiş olabilir.
Deprem Verilerinin Ekonomik Yansımaları: Gayrimenkulde Yeni Dengeler mi?
Bakanlık verilerine dayanan harita yalnızca bir jeolojik uyarı değil, aynı zamanda ekonomik bir sinyal de veriyor. Avrupa Yakası’nda hasar gören binalar, yatırım riski taşıdığını ortaya koyarken, Anadolu Yakası’nda bu risk daha az görülüyor.
Bu durumda, gayrimenkul değerleme dinamiklerinde kayma yaşanabilir. Avrupa Yakası'nda fiyatlar düşerken, Anadolu Yakası'nda artış gözlemlenebilir. Harita, bu anlamda gelecekteki yatırım kararlarını da etkileyebilecek bir veri seti niteliğindedir.
Deprem Dayanıklılığı Modeli (DD Modeli) ve Kentsel Dönüşüm
İstanbul’un depreme karşı daha dirençli hale gelmesi için öncelikli olarak düşük zemin direncine sahip bölgelerdeki yapıların dönüştürülmesi gerekiyor. Bu noktada önerilen Deprem Dayanıklılığı (DD) Modeli, sınırlı kaynakların en verimli biçimde kullanılmasını sağlayacak şekilde kentsel dönüşümün yönlendirilmesini hedefliyor.
Japonya’dan Dersler: 1995 Kobe Depremi Örneği
1995 Kobe Depremi sonrası Japonya, zemin-yapı etkileşimini merkeze alan bir dönüşüm modeliyle büyük yol kat etti. Düşük zemin direncine sahip alanlar önceliklendirildi. Bu model, İstanbul için uygulanabilir bir örnek teşkil ediyor.
Sonuç: Haritalar Ne Söylüyor? Gelecek İçin Ne Yapmalıyız?
2025 depremiyle birlikte gelen harita ve saha verileri bize açıkça şunu söylüyor:
-
İstanbul’da risk hâlâ yüksek ve zemin koşulları dikkate alınmadan yapılan yapılar büyük tehlike arz ediyor.
-
Avrupa Yakası, sismik yönden daha kırılgan durumda.
-
Anadolu Yakası’ndaki zemin avantajı, doğru yapılaşma ile birleştiğinde ciddi bir direnç oluşturabiliyor.
-
Kentsel dönüşüm çalışmaları, DD Modeli çerçevesinde bilimsel verilerle yönlendirilmeli.
“Haritalar, yalnızca geçmişi anlatmaz; geleceğe dair stratejilerimizin pusulası da olabilir.”
EKLER_shakemap.pdf.jpg)
_shakemap.pdf.jpg)
Kaynaklar:
-
Anadolu Ajansı. (2025, Nisan 26). 6,2 büyüklüğündeki depremin ardından İstanbul’da en çok hasar ihbarı alınan 5 ilçe.
-
Bozkurt, E. (2006). The 1999 İzmit earthquake: A review of tectonic and seismological aspects. Geodinamica Acta, 19(3-4), 161–178.
-
Özmen, B. (2010). İstanbul’un deprem riski ve alınması gereken önlemler. Türkiye Jeoloji Bülteni, 53(2), 123–140.
-
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) & Japan International Cooperation Agency (JICA). (2018). İstanbul deprem risk analizi ve Vs30 zemin direnci haritası.
-
Karaman, H. (2015). Kentsel dönüşümde zemin-yapı etkileşimi ve risk azaltma stratejileri. Şehir Planlama Dergisi, 8(2), 45–62.
-
Nakagawa, Y. (2010). Post-Kobe earthquake urban reconstruction: Lessons for disaster resilience. Journal of Disaster Research, 5(4), 387–395.
No comments:
Post a Comment