Kanada’da Profesyonel Mühendislik Sistemi: Jeofizik Mühendisliği Örneği ve Türkiye İçin Reform Önerileri
Giriş: Mühendislik Mesleğinde Uluslararası Standartların Önemi
Kanada’da mühendislik mesleği, APEGA (Alberta Professional Engineers and Geoscientists Association) ve EGBC (Engineers and Geoscientists British Columbia) gibi meslek kuruluşları tarafından yasal düzenlemelere tabi tutulur. Bu sistem, mühendislerin yalnızca teknik değil, etik ve profesyonel sorumluluklara da sahip olmalarını zorunlu kılar (Wang & Kleit, 2019).
Profesyonel Mühendislik Nedir?
Türkiye'de mühendislik diploması, doğrudan mesleğe giriş için yeterli görülürken, Kanada’da bir mühendisin tam yetkiyle çalışabilmesi için aşağıdaki şartlar gereklidir:
-
Engineer-in-Training (EIT) statüsünde en az 48 ay mühendislik deneyimi kazanmak,
-
Mesleki uygulama sınavları (Professional Practice Examination, PPE) dahil olmak üzere yetkinlik testlerini geçmek,
-
22 temel yetkinlik üzerinden yazılı ve sözlü olarak değerlendirilmek.
Bu sistem, mühendislerin yalnızca akademik değil, uygulamalı bilgi, teknik çözümleme, iletişim ve etik sorumluluk gibi çok yönlü alanlarda da yeterliliğe ulaşmasını hedefler (APEGA, 2023).
APEGA'nın 22 Temel Yetkinlik Alanı
APEGA, mühendislik pratiğini 4 ana başlık altında toplamıştır:
🔧 1. Teknik Yetkinlikler
-
Yönetmelikler ve Standartlar
-
Teknik ve Tasarım Kısıtlamaları
-
Risk Analizi ve Problem Çözme
-
Mühendislik Tasarımı ve Uygulamalı Uygulamalar
-
Teknoloji Kullanımı ve Yazılım Bilgisi
📣 2. İletişim ve Liderlik
-
Teknik Raporlama ve Yazılı İletişim
-
Sözlü Sunumlar ve Takım Çalışması
-
Karar Alma ve Liderlik Yetkinliği
⚖️ 3. Profesyonel Sorumluluk ve Etik
-
Mesleki Etik ve Kamu Güvenliği
-
Çevre Duyarlılığı ve Hukuki Yükümlülükler
🗂️ 4. Proje ve İş Yönetimi
-
Zaman Yönetimi ve Proje Planlama
-
Finansal Analiz ve Ekonomik Uygulamalar
-
Risk Yönetimi ve Mesleki Gelişim Planları
İş İlanı Örneği: Tetra Tech – Orta Düzey Jeofizik Mühendisi
Kanada’da profesyonel mühendislik sisteminin saha uygulamasına bir örnek olarak, Tetra Tech’in Edmonton merkezli iş ilanı değerlendirilebilir:
Pozisyonun Tanımı
-
Zorlu saha koşullarında çalışabilme yeteneği (örneğin dağlık alanlar, uzak bölgeler)
-
Yüzey jeofiziği yöntemleri: Seismik kırılma, MASW, VSP, ERT, GPR, sondaj, elektromanyetik testler
-
Çapraz disiplinli projelerde ekip çalışması
-
Sürekli mesleki gelişim ve raporlama becerisi
Gereken Nitelikler
-
Jeofizik veya ilgili alanda lisans diploması
-
APEGA veya EGBC kaydı (ya da başvuruya uygunluk)
-
5-10 yıl profesyonel deneyim
-
Zorlu saha koşullarına fiziksel ve zihinsel uyum sağlama becerisi
-
Jeofizik ekipman ve yazılımlarda ileri düzey bilgi
💰 Tahmini Maaş Aralığı
Yıllık 75.000 - 95.000 CAD (pozisyon ve deneyime göre)
🔗 Tetra Tech Careers - Intermediate Geophysicist
Deprem Riski Yüksek Ülkelerde Profesyonel Mühendislik Sisteminin Önemi
“Depremler değil, ihmaller öldürür” sözü, mühendislik hatalarının felaketle sonuçlanabileceğini açıkça ortaya koyar. Özellikle Türkiye gibi deprem riski yüksek ülkelerde, aşağıdaki gerekçelerle profesyonel mühendislik yasasının uygulanması elzemdir:
-
Yapı güvenliğini artırmak ve mühendislik kalitesini yükseltmek
-
Sadece lisans değil, saha deneyimi ve etik sorumluluk sahibi mühendislerin yetkilendirilmesi
-
Denetim sistemlerinin güçlendirilmesi ve sorumluluk zincirinin netleştirilmesi
Kanada, Japonya ve ABD gibi ülkelerde bu sistemler başarıyla uygulanmaktadır ve yapı güvenliği istatistiklerinde bu fark açıkça görülmektedir (Christodoulou et al., 2022).
Türkiye İçin Yapısal Reform Önerileri
⚠️ Türkiye’de Riskler Neler?
-
Yeni mezunların deneyimsiz şekilde kritik projelerde yer alması
-
Akademik yeterlilik dışında hiçbir ölçüt aranmadan yetkilendirme yapılması
-
Sektörel ilerlemenin liyakat yerine bağlantılarla şekillenmesi
✅ Önerilen Adımlar
-
Meslek odalarının, APEGA benzeri “yetkinlik bazlı değerlendirme modelleri” geliştirmesi
-
Yasal düzenleme ile profesyonel mühendislik lisansı sisteminin kurulması
-
Etik, teknik ve saha deneyimi temelli sınavların zorunlu hale getirilmesi
Bu sistemin kurulması yalnızca mühendislerin bireysel gelişimini değil, tüm toplumun güvenliğini sağlamaya yönelik bir dönüşüm anlamına gelir.
Sonuç: Profesyonel Mühendislik, Geleceğin Güvencesidir
Türkiye ve benzeri deprem riski yüksek ülkelerde, mühendislik yalnızca teknik bir meslek değil, aynı zamanda toplumsal güvenliğe doğrudan etkisi olan stratejik bir alandır. Kanada’daki profesyonel mühendislik modeli, sadece bir iş sistemi değil, sorumluluk kültürünün kurumsallaşmış halidir.
Bu modelin Türkiye'de uygulanması, mühendislerin mesleki haklarını koruyacak, aynı zamanda yapı güvenliğini kalıcı biçimde sağlayacaktır.
Kaynakça
-
APEGA. (2023). Competency-Based Assessment Guide for Applicants. Alberta Professional Engineers and Geoscientists Association. Retrieved from https://www.apega.ca
-
Christodoulou, S. E., Filippoupolitis, A., & Rueda-Plata, D. (2022). Engineering Competency Models: Evaluation of International Licensing Systems. Journal of Professional Issues in Engineering Education and Practice, 148(2), 05021003. https://doi.org/10.1061/(ASCE)EI.1943-5541.0000593
-
Wang, Y., & Kleit, R. (2019). Professional licensure and global mobility in engineering: Comparing Canada and the United States. Global Policy, 10(4), 590–602. https://doi.org/10.1111/1758-5899.12704
No comments:
Post a Comment