🎯 Deprem Aynı, Sarsıntı Neden Farklı?

-








🎯 Deprem Aynı, Sarsıntı Neden Farklı?

Türkiye için Yeni Nesil Yer Hareketi Modelleme Yaklaşımları ve Toplumsal Katma Değeri

Depremler hayatımızın kaçınılmaz bir gerçeği. Ancak aynı büyüklükteki bir depremin bazı yerlerde sadece sarkacı hafifçe oynatırken, başka bir yerde neden ağır hasara yol açtığını hiç düşündünüz mü? Bu sorunun yanıtı, artık sadece sismologların değil, afet yöneticilerinden mühendis ve şehir plancılarına, iletişim uzmanlarından vatandaşlara kadar hepimizin radarında olmalı.

2025 yılında Bulletin of the Seismological Society of America dergisinde yayımlanan bir çalışma, Türkiye'deki yer hareketlerini daha doğru modelleyebilmek için non-ergodik (yerel farklılıkları dikkate alan) yaklaşımları gündeme taşıyor:

📚 Liu, Macedo, Abrahamson, Lacour, Gülerce, Kottke, Özacar (2025)

📌 Ne Anlatıyor Bu Çalışma?

Klasik yer hareketi modelleri, geniş bölgeleri aynı davranıyormuş gibi kabul ederek önemli bir sadeleştirme yapar. Ancak bu varsayım, özellikle Türkiye gibi karmaşık fay yapısına ve heterojen zemin koşullarına sahip ülkelerde önemli sapmalara yol açabilir.

Bu çalışma:

  • Türkiye'deki hızlı yer hareketi kayıtlarını (AFAD TADAS veritabanı) kullanarak,
  • 3B dalga yayılım yapısını dikkate alan modelleri test ediyor,
  • Ve yer sarsıntısının kaynaktan hedefe ilerlerken geçirdiği değişimin nasıl daha doğru temsil edilebileceğini inceliyor.

🔍 Hangi Verilere Dayanıyor?

Kullanılan veriler, AFAD’ın Türk Ulusal Hızlı Yer Hareketi Ağı (TNSMN) tarafından sunulan kamuya açık kaynaklardan elde edildi:

🧪 Ne Tür Modeller Kullanıldı?

Çalışmada üç model test edildi:

  1. Hücreye özgü sönümleme modeli (cell-specific attenuation)
  2. İki farklı Gaussian süreç modeli (path effect uzamsal korelasyonlarını farklı biçimlerde temsil eder)

Sonuçlar net: Gaussian süreç modelleri, özellikle uzun periyotlu ve kaynaklara yakın senaryolarda daha düşük belirsizlikle daha başarılı tahminler sağladı.

🌐 Disiplinler Arası Etki Alanları: Bu Çalışma Kime Ne Sağlıyor?

🛑 Afet Yönetimi

Zemin duyarlılığına göre hazırlanan risk haritaları sayesinde hem müdahale hem kaynak tahsisi daha etkili yürütülebilir. Tatbikat senaryoları, artık gerçek saha verisine dayanabilir.

🏗️ Mühendislik

Mühendisler, artık konum temelli tasarımlar yapabilir. Bu da kritik yapıların performans analizlerinde daha güvenli ve ekonomik çözümler anlamına gelir.

🏙️ Kentsel Dönüşüm

Plan kararları, zemine özgü risklere göre optimize edilebilir. Kentsel eşitsizlikler, mikrozonlama verileriyle bütüncül biçimde ele alınabilir.

📣 Toplum Bilinci ve Katılımı

“Benim mahallem neden daha çok sallanıyor?” gibi sorulara bilimsel, görsel ve paylaşılabilir yanıtlar sunulabilir. Bilim, artık toplumun tüm kesimlerine hitap eden bir dille konuşuyor.

🧰 İlgilenenler İçin Kullanılan Modelleme Araçları

✨ Sonuç Yerine: Bilim Herkesi İlgilendirir

Bu çalışma yalnızca sismologların masasında kalmamalı. Onun etkisi, imar planlarında, bina projelerinde, afet senaryolarında, halk eğitiminde ve hatta gündelik meraklarımızda hissedilmeli. Çünkü sarsıntının nerede, nasıl hissedileceği artık tesadüfe değil; bilime bağlı.

Comments

Post a Comment