Tai-Chi Chuan: Çin Yogası

1997 yılında, William C. C. Chen hocanın Bulgaristan'ın Sofya şehrinde düzenlenen beş günlük Tai Chi Chuan eğitimine katıldım. Amacım, üniversite öğrencisiyken çalışmış olduğum Çin sporunu, bu sporun dünyada tanınmış en yetkin kişilerinden birinden öğrenmekti. İstanbul'dan Bulgaristan'a uzun bir yolculuk yaptım ve özellikle Türkiye-Bulgaristan sınırında uzun süre beklediğimi hatırlıyorum. Bu, Türkiye sınırları dışına ilk kez otobüsle çıktığım için oldukça heyecan verici bir deneyimdi.

Sofya Üniversitesi'nin lojmanlarında kaldığım ve tam zamanlı beş günlük eğitim gerçekten önemli bir deneyimdi. Seyahat dönüşünde, "Çin Yogası" başlıklı bir makale yazdım ve bu makale Süper Siyah Kuşak dergisinde yayınlandı. Facebook, yıllar önce yazdığım bu makaleyi bana hatırlattı ve üzerinde küçük düzeltmeler yaparak Blogger sayfamda paylaştım.

Tai Chi Chuan eğitimi almak için bir hafta boyunca Bulgaristan'ın Sofya şehrine gittiğimi hatırladım! Çinli profesör William C. C. Chen hocanın yönetiminde, aşağıda belirtilen Tai Chi Chuan formunu bir hafta boyunca, günde dört saat çalıştık. Ayrıca, Push-Hands çalışmaları yaparak, kata formunun detaylarını öğrendik. Bu eğitim muhteşemdi! Dönüşte, Tai Chi Chuan üzerine yazdığım makale Süper Siyah Kuşak dergisinde yayınlandı.

Bu eğitime katılmadan önce, üç yıl boyunca Yusuf Sansar hocayla Tai Chi Chuan Kungfu "Hard Power" uygulamalı stilini çalıştığımı belirtmek isterim. Sonuç olarak, yukarıda belirtilen dergideki yazımda ifade ettiğim gibi, Tai Chi Chuan üzerine yapılmış çok sayıda doktora tezi bulunmaktadır. Aşağıda uygulanan formda görüldüğü gibi, Tai Chi Chuan "Soft Power" enerji kullanmayı öğretir. Bu yönüyle, "Hard Power" enerji kullanımını önceleyen diğer Uzak Doğu sporlarından farklıdır. Soft Power enerji kullanımını esas aldığı için, yaşlı ve genç herkes tarafından uygulanabilir. Özellikle yaşlanmaya bağlı düşme korkusunu ve riskini azaltır.

TAI-CHI CHUAN'A GENEL BİR   BAKIŞ

Çin'de 300'den fazla dövüş sanatı olduğu bilinmektedir ve bunlar, iç sistemler ("Internal Arts") ve dış sistemler ("External Arts") olmak üzere ikiye ayrılır. İç sistemlere Tai Chi, Sheng-I ve Pa-Qua stilleri dahildir. Dış sistemlere ise Shao Lin, Long Fist, Southern Fist, Karate ve Wushu örnek olarak verilebilir. İç ve dış sistemler arasındaki en temel fark, uygulanma biçimleridir. İç sistemlerde yumuşaklık ve rahatlık hakimdir ve bu stiller "Soft Style" olarak da bilinir. Dış sistemlerde ise kuvvet, sertlik ve sağlamlık hakimdir ve bu stiller "Hard Style" olarak isimlendirilir [1,2,3,4].

İç sisteme dayanan dövüş sistemleri arasında en tanınmış ve yaygını olan Tai Chi Chuan, kas gücünden ziyade iç enerji (Chi) ve vücut arasındaki koordinasyona önem verir. Tai Chi Chuan hareketlerinde gözlenen büyük iç enerji akışı, zihinsel konsantrasyon, derin nefes alma, vücut ağırlığının ve baskısının kontrol edilmesinden kaynaklanır. Tai Chi Chuan tekniklerinin ince, yumuşak ve yavaş olması, bir okyanus dalgasına benzer. Dalgaların ilerleyerek bir sonrakiyle birleşmesi, sürekli bir dalga hareketi ve enerji transferine neden olur. Sürekli birbirini takip eden dalgaları andıran Tai Chi teknikleriyle de sürekli bir enerji akışı meydana gelir. Vücut ve zihni rahatlatan bu hafif hareketlere "Meditation in Motion" (hareket halinde meditasyon) denir [2,5].

TAI-CHI CHUAN'IN ÜSTÜNLÜĞÜ

İç veya dış sistemler ya da yumuşak veya sert stiller arasında temelde bir fark olmamasına karşın tatbikatları taban tabana zıttır. İki dövüş sistemini çalışan kişiler aynı hızda fakat farklı bir tarzda tekniklerini uygularlar. Bu konu Grand Master (Büyük Usta) William Chen tarafından ayrıntılı olarak fiziksel esaslara uygun biçimde tartışılmıştır. Bu tartışma ve sonuçları aşağıda özetlenmektedir [2].

Dövüş sanatlarında kazanılması istenen en önemli şey hızdır. Tai Chi Chuan'ın yavaş ve yumuşak hareketlerini çalışarak, herhangi bir kişi maksimum hızda tekme ve yumruk atacak bir kapasiteye ulaşır. Yapılan yavaş bir hareket vücut basıncını değiştirir. Tai Chi Chuan'ın zarif, yumuşak ve yavaş hareketleri basıncı tedricen değiştirir. Daha hızlı bir hareket, daha büyük bir basınçtan kaynaklanır. Bir tekniğin kuvveti (yumruk, tekme ya da itme gibi) basınç büyüklüğüne ve hıza bağlıdır. Bu prensibe tüfekten sıkılan kurşun örnek olarak verilebilir. Tüfek içindeki kurşunun hızı, kurşunun tüfek içindeki patlama şiddetine bağlıdır. Daha büyük bir patlama, basınçta daha büyük bir değişime neden olur.

Şekil 1. Sert ve yumuşak çalışma sonuçları.

Amaç, daha büyük hız ve daha kuvvetli vuruşa ulaşmaktır. Yumruk ve tekme gibi tekniklerin hızını arttırmanın iki yolu vardır: Vuruş anında kuvvetin maksimize edilmesi, vurmadan önce kuvvetin minimize edilmesi. Sert dövüş stili çalışanlar, sürekli olarak maksimum kuvvete ulaşmaya çalışırlar. Halbuki, Tai Chi Chuan öğrencileri kuvveti minimuma düşürmektedir. Belirli bir noktaya kadar, her iki stili çalışanlar tekme ve yumruklarının hızını aynı oranda arttırır. Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, sert stil çalışan bir okulda öğrencinin kas kuvvetindeki yükselme her üç ayda %10'dur. Bir yıl içerisinde, bu öğrencinin kuvvet kapasitesinin tamamına yani %100'e ulaşması gerekir. Böylece, vuruş hızlarında tatminkar bir oranda artma sağlanır. Bir Tai Chi Chuan öğrencisi ve sert stil çalışan bir öğrencinin tekme ve yumruk hızındaki artma benzer bir oranda gelişir (Şekil 1). Tai Chi Chuan çalışan öğrenci her üç ayda hızını arttırır fakat aynı zamanda vücudundaki gerilme miktarını her üç ayda %10 azaltır. Maksimum kuvvet seviyesi, Tai Chi Chuan öğrencisinde %60'da aynen kalır fakat vuruş yaptığında toplam kuvveti bir sert stil dövüşçüsünün kuvveti ile aynı olur [2]. Tai Chi Chuan, sağlık ve tedavi amaçlı Çin'de yapılan ilk fiziksel egzersizdir. Tai Chi Chuan'ın yapılmasında, yalnızca kasların ve eklemlerin tamamı değil, aynı zamanda diyafram da hareketlerin temposuna uyumlu biçimde çalıştırılır. Çalışan kişi tam anlamıyla konsantre ve sakin olarak kalır. Bu durum, sinir sistemleri üzerinde yatıştırıcı etkiye sahiptir ve vücut sisteminin fonksiyon olarak gelişmeyip harekete geçmesini sağlar [9]. Ulusal Yaşlanma Enstitüsü (National Institute on Aging)'nün güçsüzlüğü azaltma programı tarafından desteklenen iki çalışma, Tai Chi'nin insan sağlığı ve vücut mekaniği üzerinde önemli yararlarını bilimsel olarak ispatlamıştır. Steven Wolf (1990) tarafından yapılan doktora çalışmasına göre, 15 haftalık bir Tai Chi programına katılan yaşlı insanlarda düşme riskinin %47.5 oranında azaldığı belirlenmiştir. Diğer bir çalışmada, Connecticut Üniversitesi Sağlık Merkezinde Leslie Wolfson (1990) tarafından yapılan master çalışmasında, yaşlı insanları 6 aylık Tai Chi egzersiz programından geçirmiştir.

Sonuçta, yaşlı insanların kuvvet ve dengelerini ilerlettikleri sonucuna varılmıştır. Amerika Yaşlılar Cemiyeti dergisinin 1996 Mayıs ayında yayımlanan bir yazıda, Tai Chi Chuan'ın yaşlı insanların denge ve kuvvet kazanmasına yardım ettiği ve 15 hafta Tai Chi eğitiminden geçen kişilerin, eğitim almayanlara göre düşme risklerini %47.5 oranında azalttıkları belirtilmiştir. Tai Chi Chuan'ın yaşlılar üzerindeki en önemli faydası, düşme korkusunu azaltmasıdır.

TAI-CHI CHUAN VE EĞİTİM 

Dünya'da Kung-Fu ile ilgili resmi birçok teşkilat bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda verilen tabloda özetlenmiştir. Kung-Fu'nun çıkış yerinin Çin olması ve birçok Çinli hocanın Avrupa ve Amerika'da yaşaması gibi nedenlerden dolayı, bu spor federatif bir yapıdan ziyade daha çok bağımsız şekilde yapılmaktadır. İngiltere'de Tai Chi Chuan üzerine kitap yazmış ünlü bir hoca olan Philip Young'a, Tai Chi'nin Avrupa'da bir federasyonu var mı diye sorduğumda cevabı, "Bir federasyonu olacaktı ama şu an çalışıp çalışmadığını bilmiyorum," olmuştur.

Denilmek istenen şudur: Avrupa ve Amerika gibi çok seçici ve eğitim seviyesi yüksek toplumlarda, yaptığı işi çok iyi bilmeyen ve daha da önemlisi öğretemeyen insanların tutunması imkansızdır. Gelişmiş ülkelerde, her spor olabildiğince açık ve şeffaf bir rekabet ortamında yapılmaktadır. Yaptığı sporun en önemli faydası, farklı ülke ve kentlerden bu spora ilgi duyan insanları bir araya getirip kaynaştırmasıdır. W.C.C. Chen ustanın, 1997 yılında Avusturya, İngiltere, İtalya, Hollanda, Almanya, Norveç, Polonya, İsveç ve Bulgaristan gibi Avrupa'nın büyük ülkelerinin çeşitli şehirlerinde vereceği kurs sayısı 30'dur. Bu kurslar, internet aracılığıyla dünya çapında duyurulmuş olup, herkesin belli bir ücret karşılığında katılabildiği kurslardır. Bu kurslardan bir tanesi 26 Ağustos - 1 Eylül tarihleri arasında Bulgaristan'ın Sofya şehrinde yapılmıştır. Benim de katılma fırsatını bulduğum bu kurs 5 gün sürmüştür.

Kurs, Hollanda, Rusya, Türkiye ve Bulgaristan'ın çeşitli şehirlerinden katılan yaklaşık 100 kadar Tai Chi Chuan öğrencisinin iştirakiyle, çok düzenli ve düzeyli bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Sofya Spor Akademisi'nin spor salonu ve öğrenci misafirhanelerinden yararlanılmıştır. Günlük program, sabah 9.00-11.00 ve akşam 16.00-18.00 saatleri arasında dört saat olarak düzenlenmiştir. Sabah seanslarında Tai Chi Chuan katası, öğleden sonraları ise bunların uygulaması şeklinde bir kurs programı uygulanmıştır.

Grand Master (Büyük Usta) William C.C. Chen'in katıldığım bu kursunda edindiğim bilgi ve izlenimleri özetle belirtmek istiyorum. Tai Chi Chuan'ı 50 yıldır öğreten ve geliştiren Chen usta, oldukça tevazu sahibi ve gerçekten bildiğini çok iyi öğreten bir insandır. Defalarca, "Ben sizin bir hocanız değil, sizin bir arkadaşınızım," diyerek kurs iştirakçileriyle iyi bir diyalog kurmuştur. Diğer sık tekrar ettiği düşüncesi ise kendisinin mükemmel ve çok üstün bir insan olmadığıdır. Kesinlikle, bu sporu yapan başka ustalar ya da disiplinler üzerine hiçbir yorum yapmaması ve devamlı olarak öğrencilerini konuşturmaya, düşünmeye ve üretmeye sevk eder bir tutum içinde olması da vurgulanması gereken ilginç bir tarafıdır. Kurduğu cümlelerin esnekliği, yaptığı işin ve söylediği sözün tartışılabilir olduğunu vurgulamaktadır. "Düşünüyorum, tercih ediyorum," şeklinde sık kullandığı cümlelerle özellikle yaptığı sporun dogmatik, değişmez ve eleştirilemez olmadığının altını çizmektedir. Öğrencilerinin önünde, 50 yıl Tai Chi Chuan öğreten bir insan olarak, yaptığı sporla ilgili yanılgılarını, bulduğu daha doğru yaklaşımları ve ileride çözüme kavuşturmaya çalışacağı bazı konuları çok sesli düşünen bir insan portresi çizmiştir.

TÜRKİYE'DE TAI-CHI CHUAN VE ÖNERİLER

Bu çalışma çerçevesinde yapılan araştırmadan, genelde Kung-Fu özelde Tai Chi Chuan ile ilgili çok büyük ilerlemelerin olduğu sonucuna varılmıştır. Tai Chi Chuan ve diğer bazı uzak doğu sporları, üniversitelerde ve hastanelerde ders ve tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar, Tai Chi Chuan egzersizlerinin klinik ve sağlık merkezlerinde insanların fiziksel, ruhsal ve zihinsel rahatsızlıklarının tedavisinde kullanıldığını, üniversitelerde ders olarak okutulacak bilimsel bir altyapıya kavuştuğunu göstermektedir. Bu nedenle, Tai Chi Chuan ve daha birçok uzak doğu sporlarının her biri hakkında doğru ve tatminkar bilgi sahibi olunabilmesi için, insan sağlığı üzerinde yararları güncel bilimsel verilerle ortaya çıkmış Tai Chi Chuan'ın tanıtımı ve yaygınlaştırılması için TV kanallarında belli saatlerde gösterimi faydalı olabilir.

Uzak doğu sporları üzerine araştırmalar, mülakatlar, seminerler yapılması teşvik edilmelidir. Bu amaçla, bu sporların doğduğu ülkelere (Çin, Japonya ve Kore gibi) araştırmacılar ve öğrenciler gönderilmesi için bu sporla ilgili federasyonun bütçe imkanları güçlendirilmelidir. Bu sporları öğrenmek isteyecek milyonlarca insanın potansiyel olarak ülkemizde mevcudiyeti bilinmektedir. Maalesef, çok iyi yetişmiş hocaların azlığı ve büyük şehirlerde olmalarından dolayı birçok insan istemlerini gerçekleştirememektedir. Bu nedenle, uzak doğu sporları ile ilgili mevcut federasyonlara bir TV kanalı tahsis edilmeli ve bu kanaldan ülkemizin her yerindeki insanlara bu sporların doğru şekilde bilen kişilerce öğretilmesi imkanı sağlanmalıdır.

Türkiye'de federasyonca onaylı diplomalara sahip hocaların çalıştıkları disiplinlerdeki seminerlere, şampiyonalara katılmalarına imkan sağlanması için uzak doğu sporları ile ilgili federasyonların bütçeleri arttırılmalı ve bu amaçla başta spor bakanlığı, spor dergileri ve yerel yönetimler finansal destek sağlamalıdır. Uzak doğu sporlarının, üniversitelerin bünyesindeki fakültelerde kurulacak spor kulüpleri ile tanıtımı ve yapılabilirliği sağlanmalıdır. Üniversite bünyelerinde sağlanacak kulüpleşme ile bu ve benzeri sporlarla ilgili mevcut diğer yabancı üniversitelerin ortak kamp yapmaları teşvik edilmelidir. Spor akademilerinde bilimsel esaslara uygun şekilde öğretilmeli, seçmeli ders olarak orta, lise ve üniversite programlarına konulmalıdır.

REREFANS KAYNAKLAR

1. Sandlund, E. S., & Norlander, T. (2000). The effects of Tai Chi Chuan relaxation and exercise on stress responses and well-being: An overview of research. International Journal of Stress Management, 7, 39-149.
2. Lan, C., Lai, J. S., Chen, S. Y., & Wong, M. K. (2000). Tai Chi Chuan to improve muscular strength and endurance in elderly individuals: A pilot study. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 81(5), 604-607.
3. Waling, K., Sundelin, G., Ahlgren, C., & Jarvholm, B. (2000). Perceived pain before and after three exercise programs: A controlled clinical trial of women with work-related trapezius myalgia. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 85(1-2), 201-207.
4. Luskin, F. M., Newell, K. A., Griffith, M., Holmes, M., Telles, S., DiNucci, E., Marvasti, F. F., Hill, M., Pelletier, K. R., & Haskell, W. (2000). A review of mind/body therapies in the treatment of musculoskeletal disorders with implications for the elderly. Alternative Therapies in Health and Medicine, 6(2), 46.
5. Hong, Y. L., & Li, J. X. (2000). Balance control, flexibility, and cardiorespiratory fitness among older Tai Chi practitioners. British Journal of Sports Medicine, 34(1), 29-34.
6. Hong, Y. L. (2000). Physical activity, exercise program, strength, falls, population, frailty, adults, women. British Medical Journal Publishing Group, London.
7. Scott, A. H. (1999). Wellness works: Community service health promotion groups led by occupational therapy students. American Journal of Occupational Therapy, 53(6), 566-574.
8. Cheng, J. (1999). Tai Chi Chuan: A slow dance for health. Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 27(6), 109-110.
9. Frieden, R. A. (1999). Geriatrics and rehabilitation medicine: Common interests, common goals. Mount Sinai Journal of Medicine, 66(3), 145-151.
10. Frieden, R. A. (1999). Randomized controlled trial: Nursing-home residents, Tai Chi Chuan, older persons, elderly patients, risk factors, disablement outcomes, therapeutic exercise, functional capacity, muscle strength. Publisher: Mount Sinai Hospital, New York.
11. Lan, C., Chen, S. Y., Lai, J. S., & Wong, M. K. (1999). The effect of Tai Chi on cardiorespiratory function in patients with coronary artery bypass surgery. Journal of Physical Education and Sport Sciences, 31(5), 634-638.
12. Lan, C. (1999). Acute myocardial infarction, low-intensity exercise, anaerobic threshold, Chuan practitioners, older adults, performance, balance. Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention, 79(11), 1483-1483.
13. Kirsteins, K. (1999). Tai Chi Chuan. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 79(4), 471-471. Publisher: W B Saunders Co., Philadelphia.
14. Lin, P. S. (2000). The effects of three-month Tai Chi Chuan exercise program on health promotion for the community dwelling elderly. Journal of the American Geriatrics Society, 48(8), P256.

NOT:  1997 yılında Süper Siyah Kuşak Dergisinde Yayınlanmıştır.

Websitesi:  http://www.angelfire.com/al/geophysics/CHUAN1.htm

Uzak Doğu sporları, özellikle Tai Chi Chuan ile ilgili güncel ve bilgilendirici YouTube kanalları ve videolar önerilerim şunlardır:

1. Tai Chi Basics: Temel Tai Chi tekniklerini ve pratiklerini öğreten bir kanal.

   • Tai Chi Basics YouTube Kanalı

2. Master Wong: Kung Fu ve Tai Chi konularında eğitim videoları sunan bir kanal.

   • Master Wong YouTube Kanalı

3. Jake Mace - Tai Chi: Tai Chi Chuan ve diğer Uzak Doğu sporları üzerine eğitim videoları.

   • Jake Mace YouTube Kanalı

4. Tai Chi for Beginners: Tai Chi'nin başlangıç seviyesi tekniklerini öğreten bir kanal.

   • Tai Chi for Beginners YouTube Kanalı

5. Tai Chi Push Hands: Tai Chi'nin Push Hands (İtme Elleri) pratiği hakkında detaylı videolar.

   • Tai Chi Push Hands YouTube Playlist

Bu kanallar ve videolar, Tai Chi Chuan ve diğer Uzak Doğu sporları hakkında güncel bilgiler, eğitim teknikleri ve pratiği sunarak konuyla ilgilenenler için faydalı kaynaklar olabilir.