Depremin Gücü ve Şiddeti: Büyüklük Ölçütleri Ne Anlatır? (Kahramanmaraş Depremleri Örneği)

Depremler, yer kabuğunda biriken enerjinin aniden serbest kalmasıyla oluşur. Bu enerjinin dalgalar halinde yayılması, yeryüzünde sarsıntılara ve hasara neden olur. Depremlerin etkilerini anlamak için büyüklük ve şiddet kavramlarını iyi bilmek gerekir. Bu kavramları ve Kahramanmaraş depremleri örneğini inceleyerek daha iyi anlayabiliriz.

Deprem Büyüklüğü Ölçütleri

Richter Ölçeği: Richter ölçeği, depremin büyüklüğünü sismograf adı verilen cihazlarla ölçülen sismik dalgaların genliğine dayanarak belirler. Bu ölçek logaritmik bir yapıdadır, yani her bir tam sayı artışı, enerjide yaklaşık 31 kat artış anlamına gelir. Örneğin, 5 büyüklüğündeki bir deprem, 4 büyüklüğündeki bir depremden 31 kat daha güçlüdür​ (Oxford Academic)​​ (USGS.gov)​.

Moment Magnitüd Ölçeği (Mw): Bu ölçek, depremin açığa çıkardığı toplam enerji miktarını ölçer ve Richter ölçeğine göre daha modern ve hassas bir ölçektir. Mw ölçeği de logaritmik bir yapıya sahiptir ve büyük depremler için daha güvenilir sonuçlar verir​ (Oxford Academic)​.

Odak Derinliği

Depremin odak noktası, yer kabuğunun ne kadar derininde meydana geldiğini gösterir. Odak derinliği, depremin yeryüzündeki etkilerini belirleyen önemli bir faktördür. Sığ depremler (10 km'den daha az derinlikte olanlar), genellikle daha yüzeydeki sarsıntılara ve dolayısıyla daha fazla hasara neden olur​ (USGS.gov)​.

Kahramanmaraş Depremleri Örneği

6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş'ta meydana gelen iki büyük deprem, Türkiye'nin en yıkıcı doğal afetlerinden biri olarak kaydedildi. İlk deprem 7.8, ikincisi ise 7.5 büyüklüğünde gerçekleşti. Bu depremler, çok uzun fay hatları boyunca meydana geldi: İlki 350 km, ikincisi ise 150 km uzunluğunda bir fay hattı boyunca gerçekleşti. Depremlerin odak derinlikleri ise sırasıyla 5 ve 10 km olarak ölçüldü. Bu sığ derinlikler, depremlerin yeryüzünde çok güçlü sarsıntılara neden olmasına yol açtı​ (Nature)​​ (USGS.gov)​.

Büyüklük ve Şiddet Arasındaki Fark

Depremin büyüklüğü, açığa çıkan enerji miktarını ifade ederken, şiddet ise belirli bir yerde hissedilen sarsıntının derecesini gösterir. Şiddet, depremin büyüklüğüne, odak noktasına olan uzaklığa, zemin yapısına ve yapıların sağlamlığına bağlı olarak değişir. Yani, aynı büyüklükteki iki deprem farklı yerlerde farklı şiddetlerde hissedilebilir​ (Oxford Academic)​​ (USGS.gov)​.

Kahramanmaraş Depremlerinde Şiddet Dağılımı

Kahramanmaraş depremlerinde, şiddet dağılımı beklenenden farklıydı. En fazla şiddetin deprem merkezine en yakın bölgelerde gözlemlenmesi beklenirken, 350 km'lik fay hattı boyunca 11 ilde yıkıma neden oldu. Bunun nedeni, fay hattının kırılma şekli ve zemin tipine bağlı faktörler olabilir​ (Nature)​​ (USGS.gov)​.

Sonuç

Depremlerin büyüklüğü ve şiddeti hakkında bilgi edinmek, depremlere karşı hazırlıklı olmamızı ve bu doğal afetlerin yol açabileceği hasarları en aza indirmemizi sağlar. Bilim insanları, Kahramanmaraş depremleri gibi büyük afetlerden elde edilen verileri inceleyerek gelecekteki depremlere karşı daha iyi korunma yöntemleri geliştirmeye çalışıyorlar. Özellikle kitle kaynaklı verilerin kullanımı, deprem sonrası hızlı ve etkili bir şekilde hasar tespiti yapmamızı sağlayarak, can kaybını ve maddi hasarı en aza indirmede yardımcı olabilir​ (USGS.gov)​.

Önerilen Makaleler

• Goldberg et al. (2023), "Rapid characterization of the February 2023 Kahramanmaraş, Turkey, earthquake sequence", The Seismic Record.
• Gülkan & Kalkan (2023), "Initial observations on the ground motions of the February 6, 2023, Mw 7.8 and 7.5 earthquakes in SE Türkiye", Geophysical Journal International.
• Stein (2023), "What Turkey’s earthquake tells us about the science of seismic forecasting", Nature.