Deprem Bilinci ve Risk Azaltma Stratejileri

Yazar: Ali Osman Öncel | Tarih: Temmuz 2025

Deprem Bilinci ve Risk Azaltma StratejileriEarthquake Awareness and Risk Reduction Strategies

🌍 Earthquake Blog

📚 Detaylar / Details

🎤 Giriş / Introduction

Değerli katılımcılar ve depremzedeler, öncelikle hepinize başsağlığı diliyorum. Ülkemizin başı sağ olsun. Depremler kaçınılmaz bir doğa olayıdır, ancak deprem savunmamızı güçlendirerek kayıplarımızı azaltma imkanımız var. Yaklaşık dört yıldır sağlık, tıp ve mühendislik fakültelerinde deprem risk azaltımı, afet haberciliği ve afet yönetimi dersleri vermekteyim. Bu sunumda, deprem riskini azaltma ve bilinçlendirme konularını jeofizik perspektifinden ele alacağım.

Dear participants and earthquake survivors, first of all, I extend my condolences to you all. May our country recover from this loss. Earthquakes are an inevitable natural phenomenon, but we have the opportunity to reduce our losses by strengthening our earthquake defenses. For approximately four years, I have been teaching courses on earthquake risk reduction, disaster reporting, and disaster management principles at faculties of health, medicine, and engineering. In this presentation, I will address earthquake risk reduction and awareness from a geophysical perspective.

17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi, Türkiye’de deprem bilincinin artmasına yol açtı, ancak hala eksiklikler mevcut.

Soru: Yaşadığınız bölgede deprem farkındalığı oluşturmak için hangi adımları atabilirsiniz?

🌍 Depremlerle Yaşamak / Living with Earthquakes

Depremlerle yaşamayı öğrenmek mümkündür. Japonya, bu konuda öncüdür. 1923 Büyük Kanto Depremi’nde yaklaşık 105.000 kişi hayatını kaybetti, ancak Tokyo Oteli ayakta kaldı. Bunun nedeni, dünyada ilk kez kullanılan sismik izolasyon sistemiydi. Japonlar, bu sistemi Mimar Sinan’ın Osmanlı’daki yalıtım tekniklerinden esinlenerek geliştirdiklerini ifade ediyor. Ülkemizde ise bu miras unutulmuş ve depremlerde ciddi kayıplar yaşanmıştır.

It is possible to learn to live with earthquakes. Japan is a pioneer in this regard. In the 1923 Great Kanto Earthquake, approximately 105,000 people lost their lives, but the Tokyo Hotel remained standing. This was due to the world’s first use of a seismic isolation system. The Japanese state that they developed this system inspired by the insulation techniques of Mimar Sinan from the Ottoman era. However, in our country, this legacy has been forgotten, leading to significant losses in earthquakes.

• Nakamura, Y., & Saita, J. (2018). Seismic isolation technology in Japan: Historical development and future perspectives. Earthquake Engineering & Structural Dynamics, 47(12), 2381-2397. https://doi.org/10.1002/eqe.3090

2011 Tohoku Depremi’nde Japonya, sismik izolasyon sayesinde birçok yapıyı korudu.

Soru: Bölgenizdeki binalarda sismik izolasyon teknolojisi kullanılsaydı, olası bir depremde ne kadar fark yaratırdı?

🗺️ Jeofiziksel Konum / Geophysical Context

Ülkemiz, Arabistan ve Avrasya levhaları arasında sıkışan Anadolu levhası üzerindedir. Bu sıkışma, Doğu Anadolu Fay Zonu ve Kuzey Anadolu Fay Zonu’nda kırılmalara yol açar. Jeofizik çalışmalar, bu kırılmaların sismik dalgalarla depremlere neden olduğunu gösteriyor. Örneğin, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi, 11 ili etkileyen büyük bir felaketti. Bir 8 büyüklüğündeki depremin enerjisi, 32 adet 7 büyüklüğünde depreme eşittir. Bu, Türkiye’nin jeofiziksel risklerini gözler önüne sermiştir.

Our country is located on the Anatolian plate, which is squeezed between the Arabian and Eurasian plates. This compression causes faulting in the East Anatolian Fault Zone and the North Anatolian Fault Zone. Geophysical studies show that these faults generate seismic waves leading to earthquakes. For example, the February 6, 2023 Kahramanmaraş Earthquake was a major disaster affecting 11 provinces. The energy of a magnitude 8 earthquake is equivalent to 32 magnitude 7 earthquakes. This highlights Turkey’s geophysical risks.

• Stein, R. S., & Toda, S. (2023). Fault interactions and large earthquake triggering in Turkey. Nature Geoscience, 16(3), 189-195. https://doi.org/10.1038/s41561-023-01123-4

5 Temmuz 2019’da Kaliforniya’nın Ridgecrest bölgesinde meydana gelen M7.1 büyüklüğündeki deprem, yüzey kırıklarıyla gözlenebilen bir fay davranışının en güncel örneğiydi.

Soru: Yaşadığınız bölgedeki fay hatlarının jeofiziksel özellikleri hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz?

🏗️ Zemin Etkisi / Soil Effects

Deprem hasarlarının yaklaşık %60’ı zemin etkisi kaynaklıdır. Jeofizik ölçümlere göre, zemin direncinin düşük olduğu alanlarda deprem dalgalarının genliği artar ve yıkım büyür. Adıyaman’da düşük zemin direnci, kayıpları artırmıştır. Sağlam zeminler, sinyal genliğinin düşük olduğu alanlardır ve yatırımlar için güvenlidir. Vs30 haritaları gibi jeofizik zemin ölçümleri, yapılaşma kararlarında kullanılmalıdır.

Approximately 60% of earthquake damage is due to soil effects. According to geophysical measurements, in areas with low soil resistance, the amplitude of earthquake waves increases, leading to greater destruction. In Adıyaman, low soil resistance amplified losses. Solid soils are areas with low signal amplitude and are safer for investments. Geophysical soil measurements, such as Vs30 maps, should be used in construction decisions.

• Borcherdt, R. D. (2019). Soil amplification and its impact on seismic damage. Earthquake Spectra, 35(4), 1673-1694. https://doi.org/10.1193/070219EQS127M

1995 Kobe Depremi’nde, zayıf zemin koşulları nedeniyle hasar büyük ölçüde artmıştı.

Soru: Bölgenizdeki binaların zemin etütleri Vs30 haritalarına göre yapılmış mı?

🛡️ Risk Azaltma Önerileri / Risk Reduction

Deprem riskini azaltmak için dört öneri sunuyorum: 1) Yapı standartlarını güncelleme, 2) Risk azaltma stratejilerini gözden geçirme, 3) Geleceğe yönelik planlar hazırlama, 4) Toplumda farkındalık eğitimleri düzenleme. Adıyaman gibi zemin direnci düşük alanlarda, Japonya’daki gibi ahşap veya hafif yapılaşma modelleri tercih edilmelidir. Kentsel dönüşüm, jeofizik risk haritalarına dayalı olarak yüksek riskli zeminlerde önceliklendirilmelidir.

I present four recommendations to reduce earthquake risk: 1) Updating building standards, 2) Reviewing risk reduction strategies, 3) Preparing future-oriented plans, 4) Organizing public awareness training. In areas with low soil resistance like Adıyaman, wooden or lightweight construction models, as used in Japan, should be preferred. Urban transformation should be prioritized in high-risk areas based on geophysical risk maps.

• Spence, R., & So, E. (2021). Community-based earthquake risk reduction: Lessons from global case studies. Natural Hazards, 107(2), 1231-1250. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04632-8

2010 Haiti Depremi’nde, zayıf yapı standartları nedeniyle yüz binlerce insan hayatını kaybetti.

Soru: Bölgenizdeki yapıların ne kadarı güncel deprem yönetmeliklerine uygun?

🏢 Adıyaman Örneği / Adiyaman Case

Adıyaman, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi’nde ciddi kayıplar yaşadı. Jeofizik ölçümlere göre, Adıyaman’da maksimum deprem kuvveti Kahramanmaraş’a göre düşüktü. Ancak kayıpların temel nedeni, Adıyaman’ın zayıf zemin yapısıdır. Vs30 haritaları, Adıyaman’ın zemin direncinin düşük olduğunu (kırmızı ve açık sarı alanlar) gösteriyor. Bu nedenle, sağlam zeminlere uygun yapılaşma veya hafif yapı modelleri tercih edilmelidir. Komşu illerdeki depremler de Adıyaman’ı etkileyebilir.

Adiyaman suffered significant losses during the February 6, 2023 Kahramanmaraş Earthquake. According to geophysical measurements, the maximum earthquake force in Adiyaman was lower than in Kahramanmaraş. However, the primary reason for the losses is Adiyaman’s weak soil structure. Vs30 maps indicate that Adiyaman’s soil resistance is low (red and light yellow areas). Therefore, construction suitable for solid soils or lightweight models should be preferred. Earthquakes in neighboring provinces may also affect Adiyaman.

• Wald, D. J., & Allen, T. I. (2020). Topographic slope as a proxy for seismic site conditions and amplification. Bulletin of the Seismological Society of America, 110(4), 1823-1837. https://doi.org/10.1785/0120200087

6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi’nde Adıyaman, zayıf zemin nedeniyle büyük kayıplar yaşadı.

Soru: Adıyaman’daki mevcut yapıların kaçı zayıf zemin koşullarına uygun şekilde tasarlandı?

🏁 Sonuç / Conclusion

Jeofizik verilere dayalı stratejilerle depremlerle yaşamak mümkündür. Yerel yönetimler, jeofizik risk haritalarını dikkate almalı, kentsel dönüşüm projelerini yüksek riskli zeminlerde yoğunlaştırmalıdır. Toplumda farkındalık eğitimleri düzenlenmeli ve yapı standartları jeofizik bulgulara göre güncellenmelidir. Adıyaman’da zemin koşullarına uygun yapılaşma modelleri benimsenmelidir. Bu sunumda sizlerle olmaktan mutluluk duydum. Umarım, bu farkındalık etkinlikleri Adıyaman’daki derneklerle genişletilerek devam eder.

It is possible to live with earthquakes through strategies based on geophysical data. Local authorities should consider geophysical risk maps and prioritize urban transformation projects in high-risk soil areas. Awareness training should be organized for the public, and building standards should be updated based on geophysical findings. In Adiyaman, construction models suitable for soil conditions should be adopted. I am delighted to have been with you in this presentation. I hope these awareness activities will continue and expand with Adiyaman’s associations.

• Jordan, T. H., & Jones, L. M. (2019). Earthquake risk communication and public preparedness. Natural Hazards Review, 20(4), 04019012. https://doi.org/10.1061/(ASCE)NH.1527-6988.0000345

1999 Düzce Depremi’nde, kentsel dönüşüm eksikliği büyük kayıplara yol açtı.

Soru: Bölgenizde kentsel dönüşüm projeleri jeofizik risk haritalarına dayalı olarak nasıl önceliklendirilebilir?

🧠 THINK Zone:

2023 Depremleri’nde, toplumdaki düşük farkındalık seviyesi kurtarma çalışmalarını zorlaştırdı.

Soru: Toplumunuzda deprem farkındalığını artırmak için hangi adımları atabilirsiniz?

📖 Kaynaklar / References

1. Nakamura, Y., & Saita, J. (2018). Seismic isolation technology in Japan: Historical development and future perspectives. Earthquake Engineering & Structural Dynamics, 47(12), 2381-2397. https://doi.org/10.1002/eqe.3090
2. Stein, R. S., & Toda, S. (2023). Fault interactions and large earthquake triggering in Turkey. Nature Geoscience, 16(3), 189-195. https://doi.org/10.1038/s41561-023-01123-4
3. Borcherdt, R. D. (2019). Soil amplification and its impact on seismic damage. Earthquake Spectra, 35(4), 1673-1694. https://doi.org/10.1193/070219EQS127M
4. Spence, R., & So, E. (2021). Community-based earthquake risk reduction: Lessons from global case studies. Natural Hazards, 107(2), 1231-1250. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04632-8
5. Wald, D. J., & Allen, T. I. (2020). Topographic slope as a proxy for seismic site conditions and amplification. Bulletin of the Seismological Society of America, 110(4), 1823-1837. https://doi.org/10.1785/0120200087
6. Jordan, T. H., & Jones, L. M. (2019). Earthquake risk communication and public preparedness. Natural Hazards Review, 20(4), 04019012. https://doi.org/10.1061/(ASCE)NH.1527-6988.0000345