Bilimsel İletişim ve Deprem Yönetimi

Ali Osman Öncel, Ph.D.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Türkiye
E-posta: ali.oncel@iuc.edu.tr
Tarih: 28 Temmuz 2025, 15:40 +03

Bilimsel İletişim ve Deprem Yönetimi / Scientific Communication and Earthquake Management

Bu çalışma, bilimsel iletişimin deprem gibi afetlerdeki rolünü değerlendirir. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri bağlamında, 27/9/3 yaklaşımı ve Şefkat, Bağlılık, Umutsallık (SBU) prensipleri kullanılarak etkili iletişim stratejileri incelenmiştir. Vaka çalışmaları ve sosyal medya analizleri, sosyal medyanın hızlı bilgi yayılımındaki gücünü ve dezenformasyonla mücadele gerekliliğini ortaya koymuştur. Bulgular, tutarlı mesajların, görsel materyallerin ve yerel işbirliklerinin toplum güvenini artırdığını göstermektedir. Öneriler, hikaye anlatımı ve sanal gerçeklik (VR) tabanlı eğitimlerin afet hazırlığını güçlendirebileceğini vurgular. ^{(Covello, 2011; Lamontagne & Flynn, 2014; Welbourne & Grant, 2016)}

Bilimsel iletişimin afet yönetimindeki en kritik unsurları nelerdir? Dezenformasyonla mücadelede hangi stratejiler etkili olabilir?

This study evaluates the role of scientific communication in disaster management, focusing on earthquakes. Using the 27/9/3 approach and Compassion, Commitment, Hopefulness (CCH) principles, effective communication strategies were analyzed in the context of the 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes. Case studies and social media analysis highlight social media’s power in rapid information dissemination and the need to combat misinformation. Findings suggest that consistent messaging, visual materials, and local collaborations enhance public trust. Recommendations emphasize storytelling and virtual reality (VR)-based training to strengthen disaster preparedness. ^{(Covello, 2011; Lamontagne & Flynn, 2014; Welbourne & Grant, 2016)}

What are the critical elements of scientific communication in disaster management? Which strategies are effective in combating misinformation?

Depremler, hızlı ve doğru bilgi paylaşımını gerektiren kritik afetlerdir. Bilimsel iletişim, yerbilimcilerin doğru bilgileri halka aktararak psikososyal stresi azaltmasını ve güvenli davranışları teşvik etmesini sağlar. YouTube ve X gibi platformlar, bilgiyi hızlıca yaymada önemli bir rol oynar. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri (7.8 Mw ve 7.5 Mw), sosyal medya ve medya kampanyalarının gücünü gösterirken, dezenformasyon ve koordinasyon eksiklikleri gibi zorlukları ortaya koymuştur. Risk ve kriz iletişimi, bilim ve sanatın birleşimi olarak, güvenilir bilgi yayılımını destekler. Bu çalışma, bilimsel iletişimin afet yönetimindeki etkisini değerlendirmeyi ve etkili stratejiler geliştirmeyi amaçlamaktadır. ^{(Covello, 2011; Allgaier, 2019; Gürül & Öncel, 2015)}

Deprem gibi krizlerde bilimsel iletişimin en önemli unsurları nelerdir? Hangi dijital platformlar bilgi aktarımında daha etkili olur?

Earthquakes are critical disasters requiring rapid and accurate information sharing. Scientific communication enables geoscientists to reduce psychosocial stress and promote safe behaviors by conveying accurate information. Platforms like YouTube and X play a significant role in rapid information dissemination. The 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes (7.8 Mw and 7.5 Mw) demonstrated the power of social media and media campaigns while highlighting challenges like misinformation and coordination gaps. Risk and crisis communication, as a blend of science and art, supports reliable information dissemination. This study aims to evaluate the impact of scientific communication in disaster management and develop effective strategies. ^{(Covello, 2011; Allgaier, 2019; Gürül & Öncel, 2015)}

What are the most critical elements of scientific communication in crises like earthquakes? Which digital platforms are more effective for information sharing?

Veri Toplama ve Analiz

Bu çalışma, bilimsel iletişimin afet yönetimindeki etkisini değerlendirmek için vaka çalışmaları ve literatür analizi yöntemlerini kullanmıştır. 1999 Gölcük, 2020 Elazığ, 2020 İzmir ve 2023 Kahramanmaraş depremleri incelenmiştir. Veri kaynakları, sosyal medya (X ve YouTube) paylaşımları, AFAD raporları ve yerel gözlemleri içermektedir. ^{(Gürül & Öncel, 2015; Osman et al., 2025)}

İletişim Stratejileri

27/9/3 Yaklaşımı: Lamontagne ve Flynn (2014) tarafından önerilen bu model, mesajların 27 kelimeyle, 9 saniyede okunabilir ve 3 ana fikir (bilgilendirme, yönlendirme, umut) içermesini önerir. Örnek: “Adım Ali Osman Öncel, sismolog. Kahramanmaraş depremi zor. Artçılar olabilir, evinizi kontrol edin. AFAD’a bakın.” ^{(Lamontagne & Flynn, 2014)}

Şefkat, Bağlılık, Umutsallık (SBU): Empatik ve kişisel iletişim, mesaj kabulünü artırır. Bu prensipler, Kahramanmaraş depremi bağlamında test edilmiştir. ^{(Covello, 2011)}

Seri Konum Etkisi: İlk (ilklik) ve son (sonluk) mesajlar daha iyi hatırlanır (Ebbinghaus, 1885). Deprem iletişiminde, ilk mesaj güven, son mesaj eylem çağrısı içerir. ^{(Murdock, 1962)}

27/9/3 ve SBU prensipleri afet iletişiminde nasıl uygulanabilir? Hangi veri kaynakları daha güvenilir bilgi sağlar?

Data Collection and Analysis

This study uses case studies and literature analysis to evaluate scientific communication in disaster management. The 1999 Gölcük, 2020 Elazığ, 2020 İzmir, and 2023 Kahramanmaraş earthquakes were examined. Data sources include social media (X and YouTube) posts, AFAD reports, and local observations. ^{(Gürül & Öncel, 2015; Osman et al., 2025)}

Communication Strategies

27/9/3 Approach: Proposed by Lamontagne and Flynn (2014), this model suggests messages should use 27 words, be readable in 9 seconds, and contain 3 ideas (informing, guiding, inspiring hope). Example: “I’m Ali Osman Öncel, seismologist. The Kahramanmaraş quake is tough. Aftershocks may occur, check your home. See AFAD.” ^{(Lamontagne & Flynn, 2014)}

Compassion, Commitment, Hopefulness (CCH): Empathetic and personal communication enhances message acceptance, tested in the Kahramanmaraş context. ^{(Covello, 2011)}

Serial Position Effect: First (primacy) and last (recency) messages are better recalled (Ebbinghaus, 1885). In earthquake communication, the first builds trust, the last prompts action. ^{(Murdock, 1962)}

How can the 27/9/3 and CCH principles be applied in disaster communication? Which data sources provide more reliable information?

Vaka Çalışmaları

6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri (7.8 Mw ve 7.5 Mw), etkili iletişim örnekleri ve eksiklikleriyle önemli bir vaka sunar. “Türkiye Tek Yürek” kampanyası empati ve dayanışma ile halkı birleştirdi, ancak Twitter kısıtlamaları ve sela ritüelinin yanlış kullanımı paniğe yol açtı. Sela, kültürel olarak dayanışma ve teselli sağlasa da, net bilgi eksikliğiyle panik yarattı. 1999 Gölcük depreminde medya odaklı iletişim etkiliydi, ancak internet eksikliği bilgi akışını yavaşlattı. 2020 Elazığ’da sosyal medya hızlıydı, ancak yerel koordinasyon sınırlıydı. 2020 İzmir’de vatandaşların sosyal medya kullanımı kurtarmaları hızlandırdı, ancak tsunami söylentileri paniğe neden oldu. ^{(Lamontagne & Flynn, 2014; Osman et al., 2025)}

Video Kaynakları

YouTube, bilim insanlarının halkla doğrudan iletişimini destekler. USGS ve AFAD videoları, deprem hazırlığı ve kriz iletişimine dair örnekler sunar, hızlı bilgi yayılımını sağlar. ^{(Welbourne & Grant, 2016; Allgaier, 2019)}

İletişim Zorlukları

Twitter kısıtlamaları, sela ritüelinin yanlış zamanlaması ve “depremzede” gibi ötekileştirici medya dili, halkın güvenini zedeledi. Dezenformasyon, özellikle Kahramanmaraş’ta, paniği artırdı. ^{(Covello, 2011; Gürül & Öncel, 2015)}

Kahramanmaraş depreminde hangi iletişim stratejileri etkiliydi? Dezenformasyonun etkileri nasıl en aza indirilebilir?

Case Studies

The 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes (7.8 Mw and 7.5 Mw) provide a significant case study with communication successes and shortcomings. The “Türkiye Tek Yürek” campaign united the public through empathy and solidarity, but Twitter restrictions and misuse of the sela ritual caused panic. While sela culturally fosters solidarity and solace, lack of clear information increased panic. In 1999 Gölcük, media-driven communication was effective, but limited internet slowed information flow. In 2020 Elazığ, social media was rapid, but local coordination was limited. In 2020 İzmir, citizen social media use accelerated rescues, but tsunami rumors caused panic. ^{(Lamontagne & Flynn, 2014; Osman et al., 2025)}

Video Resources

YouTube enables direct public engagement by scientists. USGS and AFAD videos offer examples of earthquake preparedness and crisis communication, facilitating rapid information dissemination. ^{(Welbourne & Grant, 2016; Allgaier, 2019)}

Communication Challenges

Twitter restrictions, mistimed sela rituals, and othering media language (e.g., “depremzede”) undermined public trust. Misinformation, particularly in Kahramanmaraş, increased panic. ^{(Covello, 2011; Gürül & Öncel, 2015)}

Which communication strategies were effective in the Kahramanmaraş earthquake? How can the impact of misinformation be minimized?

İletişim Stratejilerinin Etkisi

Bilimsel iletişim, afet yönetiminde fırsatlar ve zorluklar sunar. 27/9/3 yaklaşımı ve SBU prensipleri, stres altındaki topluluklara rehberlik etmede etkili olup, kısa ve empatik mesajlarla güven oluşturur. Örnek: “Adım Ali Osman Öncel, sismolog. Kahramanmaraş depremi zor. Artçılar olabilir, evinizi kontrol edin. AFAD’a bakın.” ^{(Lamontagne & Flynn, 2014; Covello, 2011)}

Hikaye Anlatımı ve Seri Konum Etkisi

Hikaye anlatımı, sismik dayanıklılık gibi soyut kavramları somutlaştırır ve duygusal bağ kurar. Seri konum etkisi, ilk ve son mesajların hatırlanmasını güçlendirir, örneğin, güven verici bir açılış ve eylem odaklı kapanış. ^{(Murdock, 1962; Olson & Janes-Hodder, 2008)}

Yüksek Stres Altındaki İletişim

Stres altındaki bireyler, negatif bilgilere odaklanma eğilimindedir. Empatik, kısa mesajlar (27/9/3) ve SBU prensipleri, mesaj kabulünü artırır. Negatif mesajların etkisi, üç pozitif mesaja eşittir. ^{(Covello, 2011; Reynolds & Seeger, 2005)}

Yangın İletişimi

27/9/3 yaklaşımı yangınlara uyarlanabilir: “Yangınlar hepimizi etkiliyor. Rüzgâr riski var, evinizi gözlemleyin. Afet Haritası’na bakın.” Bu, kaygıyı azaltır ve eyleme yöneltir. ^{(Lamontagne & Flynn, 2014)}

Hikaye anlatımı ve seri konum etkisi bilimsel iletişimde nasıl optimize edilebilir? Gelecekteki afetlerde toplum güvenini artırmak için hangi adımlar atılmalı?

Impact of Communication Strategies

Scientific communication offers opportunities and challenges in disaster management. The 27/9/3 approach and CCH principles are effective in guiding stressed communities, building trust with short, empathetic messages. Example: “I’m Ali Osman Öncel, seismologist. The Kahramanmaraş quake is tough. Aftershocks may occur, check your home. See AFAD.” ^{(Lamontagne & Flynn, 2014; Covello, 2011)}

Storytelling and Serial Position Effect

Storytelling concretizes abstract concepts like seismic resilience and builds emotional connections. The serial position effect enhances recall of first and last messages, such as trust-building openers and action-oriented closers. ^{(Murdock, 1962; Olson & Janes-Hodder, 2008)}

Communicating with Stressed Individuals

Stressed individuals tend to focus on negative information. Empathetic, concise messages (27/9/3) and CCH principles enhance message acceptance. The impact of a negative message equals three positive messages. ^{(Covello, 2011; Reynolds & Seeger, 2005)}

Fire Communication

The 27/9/3 approach can be adapted for wildfires: “Wildfires affect us all. Wind poses risks, observe your home. Check Afet Haritası.” This reduces anxiety and prompts action. ^{(Lamontagne & Flynn, 2014)}

How can storytelling and the serial position effect be optimized in scientific communication? What steps can enhance public trust in future disasters?

Sonuç

Bu çalışma, bilimsel iletişimin afet yönetiminde kritik bir rol oynadığını ortaya koymuştur. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri, 27/9/3 yaklaşımı ve SBU prensiplerinin, kısa ve empatik mesajlarla stresi azalttığını ve toplumu yönlendirdiğini göstermiştir. Ancak, Twitter kısıtlamaları, sela ritüelinin yanlış kullanımı ve dezenformasyon gibi zorluklar, güveni zedelemiştir. Vaka çalışmaları (Gölcük, Elazığ, İzmir), sosyal medyanın hızlı bilgi yayılımındaki gücünü ve yerel koordinasyon eksikliklerini vurgulamıştır. ^{(Covello, 2011; Lamontagne & Flynn, 2014; Osman et al., 2025)}

Öneriler

• Tutarlı Mesajlar: Farklı kaynaklardan gelen tutarlı bilgiler, halkın güvenini artırır. ^{(Reynolds & Seeger, 2005)}
• Basitleştirilmiş Görseller: Diyagramlar ve infografikler, karmaşık bilgileri anlaşılır kılar. ^{(Olson & Janes-Hodder, 2008)}
• Yerel İşbirlikleri: Yerel gruplarla önceden kurulan bağlantılar, iletişimi güçlendirir. ^{(Mileti & Peek, 2002)}
• VR ve Tatbikatlar: Sanal gerçeklik tabanlı eğitimler ve deprem tatbikatları, halkın hazırlığını artırır. ^{(Allgaier, 2019)}
• Sosyal Medya Yönetimi: X ve YouTube’da hızlı, doğru bilgi paylaşımı, dezenformasyonla mücadele eder. ^{(Welbourne & Grant, 2016)}
• Kültürel Duyarlılık: Sela gibi ritüeller, resmi güncellemelerle dengelenerek panik önlenebilir. ^{(Gürül & Öncel, 2015)}
• Dil Kullanımı: “Depremzede” gibi ötekileştirici terimlerden kaçınılmalı, kapsayıcı bir dil benimsenmelidir. ^{(Covello, 2011)}

Bu öneriler, gelecekteki afetlerde nasıl uygulanabilir? Hangi öneriler diğer afet türlerine uyarlanabilir?

Conclusion

This study confirms the critical role of scientific communication in disaster management. The 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes demonstrated that the 27/9/3 approach and CCH principles reduce stress and guide communities through concise, empathetic messages. However, challenges like Twitter restrictions, misuse of the sela ritual, and misinformation undermined trust. Case studies (Gölcük, Elazığ, İzmir) highlight social media’s power in rapid information dissemination and the need for improved local coordination. ^{(Covello, 2011; Lamontagne & Flynn, 2014; Osman et al., 2025)}

Recommendations

• Consistent Messaging: Consistent information from multiple sources enhances public trust. ^{(Reynolds & Seeger, 2005)}
• Simplified Visuals: Diagrams and infographics make complex information accessible. ^{(Olson & Janes-Hodder, 2008)}
• Local Collaborations: Pre-established connections with local groups strengthen communication. ^{(Mileti & Peek, 2002)}
• VR and Drills: Virtual reality-based training and earthquake drills improve preparedness. ^{(Allgaier, 2019)}
• Social Media Management: Rapid, accurate information sharing on X and YouTube combats misinformation. ^{(Welbourne & Grant, 2016)}
• Cultural Sensitivity: Balancing rituals like sela with official updates can prevent panic. ^{(Gürül & Öncel, 2015)}
• Language Use: Avoiding othering terms like “depremzede” and adopting inclusive language is essential. ^{(Covello, 2011)}

How can these recommendations be applied in future disasters? Which recommendations are adaptable to other disaster types?

1. Allgaier, J. (2019). Science and environmental communication on YouTube: Strategically distorted communications in online videos on climate change and climate engineering. Frontiers in Communication, 4, 36. https://doi.org/10.3389/fcomm.2019.00036
2. Covello, V. T. (2011). Risk communication, radiation, and radiological emergencies: Strategies, tools, and techniques. Health Physics, 101(5), 511–530. https://doi.org/10.1097/HP.0b013e318222ec47
3. Gürül, B., & Öncel, A. O. (2015). Deprem odaklı iletişimin esasları [Fundamentals of communication focused on earthquake]. SlideShare. https://www.slideshare.net/oncel/communication-focusedearthquake
4. Lamontagne, M., & Flynn, B. W. (2014). Communications in the aftermath of a major earthquake: Bringing science to citizens to promote recovery. Seismological Research Letters, 85(2), 561–565. https://doi.org/10.1785/0220130132
5. Mileti, D. S., & Peek, L. A. (2002). Understanding individual and social characteristics in the promotion of household disaster preparedness. In P. Stern (Ed.), New tools for environmental protection: Education, information, and voluntary measures (pp. 127–132). National Academies Press. https://doi.org/10.17226/10401
6. Murdock, B. B. (1962). The serial position effect of free recall. Journal of Experimental Psychology, 64(5), 482–488. https://doi.org/10.1037/h0045106
7. Olson, B. D., & Janes-Hodder, L. (2008). Effective science communication during crises: Lessons from Hurricane Katrina. Journal of Risk Research, 11(6), 765–780. https://doi.org/10.1080/13669870802038932
8. Osman, N. S., Kim, J.-H., Park, J.-H., & Park, H.-W. (2025). Identifying the impacts of social movement mobilization on YouTube: Social network analysis. Information, 16(1), 55. https://doi.org/10.3390/info16010055
9. Reynolds, B., & Seeger, M. W. (2005). Crisis and emergency risk communication as an integrative model. Journal of Health Communication, 10(1), 43–55. https://doi.org/10.1080/10810730590904571
10. Welbourne, D. J., & Grant, W. J. (2016). Science communication on YouTube: Factors that affect channel and video popularity. Public Understanding of Science, 25(6), 706–718. https://doi.org/10.1177/0963662515572068

1. Allgaier, J. (2019). Science and environmental communication on YouTube: Strategically distorted communications in online videos on climate change and climate engineering. Frontiers in Communication, 4, 36. https://doi.org/10.3389/fcomm.2019.00036
2. Covello, V. T. (2011). Risk communication, radiation, and radiological emergencies: Strategies, tools, and techniques. Health Physics, 101(5), 511–530. https://doi.org/10.1097/HP.0b013e318222ec47
3. Gürül, B., & Öncel, A. O. (2015). Fundamentals of communication focused on earthquake. SlideShare. https://www.slideshare.net/oncel/communication-focusedearthquake
4. Lamontagne, M., & Flynn, B. W. (2014). Communications in the aftermath of a major earthquake: Bringing science to citizens to promote recovery. Seismological Research Letters, 85(2), 561–565. https://doi.org/10.1785/0220130132
5. Mileti, D. S., & Peek, L. A. (2002). Understanding individual and social characteristics in the promotion of household disaster preparedness. In P. Stern (Ed.), New tools for environmental protection: Education, information, and voluntary measures (pp. 127–132). National Academies Press. https://doi.org/10.17226/10401
6. Murdock, B. B. (1962). The serial position effect of free recall. Journal of Experimental Psychology, 64(5), 482–488. https://doi.org/10.1037/h0045106
7. Olson, B. D., & Janes-Hodder, L. (2008). Effective science communication during crises: Lessons from Hurricane Katrina. Journal of Risk Research, 11(6), 765–780. https://doi.org/10.1080/13669870802038932
8. Osman, N. S., Kim, J.-H., Park, J.-H., & Park, H.-W. (2025). Identifying the impacts of social movement mobilization on YouTube: Social network analysis. Information, 16(1), 55. https://doi.org/10.3390/info16010055
9. Reynolds, B., & Seeger, M. W. (2005). Crisis and emergency risk communication as an integrative model. Journal of Health Communication, 10(1), 43–55. https://doi.org/10.1080/10810730590904571
10. Welbourne, D. J., & Grant, W. J. (2016). Science communication on YouTube: Factors that affect channel and video popularity. Public Understanding of Science, 25(6), 706–718. https://doi.org/10.1177/0963662515572068

Yorumlar / Comments