🏛️ Depremler ve Yapı Direnci:
Riskleri Anlamak ve Azaltmak
🖋️ Yazar: Prof.Dr. Ali Osman Öncel
🗓️ Tarih: 8 Temmuz 2025
🌐 Dil: Türkçe
📚 İçindekiler
- 📘 Giriş ve Önem
- 🌙 Gece ve Gündüz Deprem Riski
- 🏗️ Depreme Dayanıklı Yapılar
- 📚 Eğitim ve Farkındalık
- 📜 Tarihsel Deprem Verileri
- 💰 Ekonomik ve Sosyal Maliyet
- 🚨 Afet Yönetimi ve FEMA
- 🛠️ Yapısal ve Yapısal Olmayan Riskler
- 🌋 Deprem Sonrası Artçı Şoklar
- 🏥 Şehir Hastaneleri Modeli
- 🧩 THINK Modeliyle Etkileşim
- 🔗 Sosyal Paylaşım ve Geri Bildirim
📘 Giriş ve Önem
Ülkemiz, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleriyle sarsıldı. Bin yılda bir görülen bu felaket, aynı gün içinde 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki depremle tarihe geçti.
🎙️ Konuşma Metni
Merhaba ve hoş geldiniz, değerli meslektaşlarım ve katılımcılar! Ülkemiz son zamanlarda büyük bir doğal felaketle sarsıldı ve bu olay, tarih boyunca nadir görülen büyük depremlerden biriydi. Bu, bin yılda bir meydana gelme olasılığına sahip bir depremdi, ancak beklentilerimizin çok üzerindeydi. İşte bu büyüklükteki depremi beklemiyorduk. Aslında, beklentilerimiz daha ölçekli bir depremdi, ama beklenmeyen bir şekilde aynı gün içinde iki büyük deprem yaşandı.
Değerli katılımcılar, risk mühendisliği ve deprem bilimi bağlamında nadiren karşılaştığımız bir durumu ele alacağımız bu dersimize hoş geldiniz. Son yaşadığımız olaylarda bir deprem gece, diğeri ise gündüz meydana geldi. Bu iki olay arasındaki zaman farkı, deprem riski açısından önemli etkilere yol açmaktadır. Çünkü insanlar gece depremlerinde genellikle daha savunmasız bir konumdadır; bu, maalesef can kayıplarının artmasına neden olabilmektedir.
Değerli katılımcılar, risk mühendisliği ve deprem bilimi bağlamında nadiren karşılaştığımız bir durumu ele alacağımız bu dersimize hoş geldiniz. Son yaşadığımız olaylarda bir deprem gece, diğeri ise gündüz meydana geldi. Bu iki olay arasındaki zaman farkı, deprem riski açısından önemli etkilere yol açmaktadır. Çünkü insanlar gece depremlerinde genellikle daha savunmasız bir konumdadır; bu, maalesef can kayıplarının artmasına neden olabilmektedir.
🌙 Gece ve Gündüz Deprem Riski
Gece depremleri, uykuda yakalanma nedeniyle daha yüksek can kaybına yol açar. Kahramanmaraş’ta gece 04:17’de 7.7, gündüz 13:24’te 7.6 büyüklüğünde depremler yaşandı.
🎙️ Konuşma Metni
Kahramanmaraş'ta Büyük Depremler ve Güvenlik. 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde saat 04.17'de meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki büyük deprem, aynı gün saat 13.24'te 7,6 büyüklüğünde bir başka depremi beraberinde getirdi. İkinci büyük deprem, yapısal güvenlik endişeleri nedeniyle insanları binalara girmekte tereddüt ettirdi. Ancak bu tereddüt, aslında onları bir sonraki depremin etkilerinden korudu.
17 Ağustos 2023 tarihinde meydana gelen daha eski bir deprem ise gece saatlerinde, tam olarak 03.02'de gerçekleşti. Bu tür gece depremlerinde uygulanması önerilen güvenlik protokolleri, uykuda olan bireyler için her zaman etkili olamamaktadır.
17 Ağustos 2023 tarihinde meydana gelen daha eski bir deprem ise gece saatlerinde, tam olarak 03.02'de gerçekleşti. Bu tür gece depremlerinde uygulanması önerilen güvenlik protokolleri, uykuda olan bireyler için her zaman etkili olamamaktadır.
🏗️ Depreme Dayanıklı Yapılar
Dirençli yapılar ve şehirler, depremin yıkıcı etkilerine karşı kritik öneme sahiptir. Sismik izolatörler, yapıların ayakta kalmasını sağlar.
🎙️ Konuşma Metni
Şimdi, deprem öncesinde ve sonrasındaki bina durumlarına bir göz atalım. Deprem sonrasında binaların nasıl bir hal aldığını gözlemleyebiliriz: çoğu binanın yıkıldığını görüyoruz. Özellikle dirençli binaların önemi büyüktür. Dirençli şehirler, dirençli yapılar ve dirençsiz zeminler gibi terimler, bu ders kapsamında sık sık kullanacağımız konular arasındadır.
Ayrıca, bu terimlerle ilgili yapılan çalışmalar hakkında çok sayıda toplantı yapılmaktadır. Örneğin, bugün Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı tarafından düzenlenen bir toplantıda, deprem riski taşıyan veya taşımayan kırıkları nasıl haritalandırabileceğimizi tartışılmıştır.
Ayrıca, bu terimlerle ilgili yapılan çalışmalar hakkında çok sayıda toplantı yapılmaktadır. Örneğin, bugün Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı tarafından düzenlenen bir toplantıda, deprem riski taşıyan veya taşımayan kırıkları nasıl haritalandırabileceğimizi tartışılmıştır.
📚 Eğitim ve Farkındalık
Deprem farkındalık eğitimleri, özellikle gece depremleri için hayati önem taşır ve toplumun bilinçlenmesini sağlar.
🎙️ Konuşma Metni
Deprem bilimi bağlamında, tesislerin modellenmesi nadiren karşılaşılan bir durumdur. Yakın zamanda yaşadığımız depremlerden biri gece, diğeri ise gündüz meydana geldi. Gece ve gündüz meydana gelen depremler arasında, risk analizi açısından belirgin farklar bulunmaktadır. Çoğu birey, gece depremlerine karşı daha savunmasızdır ve depremin etkilerini tam olarak algılayamadan zarar görebilmektedir.
Bu tür gece depremlerinin, ölümlü vakaların sayısını artırdığına dair kanıtlar mevcuttur. Özellikle 6/2 tarihli depremi çoğumuz hatırlamaktayız. Bunun yanı sıra, 17/8 tarihli deprem de gece saat 03:05'te gerçekleşmiştir. Bu bağlamda, depremle ilgili olarak sunulan farkındalık eğitimlerinin, gece depremlerinde etkili bir korunma sağlayamadığı gözlemlenmiştir.
Bu tür gece depremlerinin, ölümlü vakaların sayısını artırdığına dair kanıtlar mevcuttur. Özellikle 6/2 tarihli depremi çoğumuz hatırlamaktayız. Bunun yanı sıra, 17/8 tarihli deprem de gece saat 03:05'te gerçekleşmiştir. Bu bağlamda, depremle ilgili olarak sunulan farkındalık eğitimlerinin, gece depremlerinde etkili bir korunma sağlayamadığı gözlemlenmiştir.
📜 Tarihsel Deprem Verileri
Tarihsel depremler, gelecekteki risklerin öngörülmesinde rehberdir. Türkiye’nin deprem tehlike haritaları, yüksek riskli bölgeleri gösterir.
🎙️ Konuşma Metni
Bu konuda ilginç bir tespitte bulunalım. Romanya'dan gelen bir bilim insanı, kar patlamalarının depremler üzerindeki etkilerini incelerken, 1839'da Romanya'da meydana gelen 7.5 büyüklüğündeki depremin, 1939'da Türkiye'de yaşanan Erzincan depreminden tam 100 yıl önce gerçekleştiğini belirtmiştir.
Benim için 1839 özel bir tarih çünkü Türkiye'de 1939'da büyük bir deprem meydana gelmiştir. Bu nedenle Romanya'daki 1839 depremi, Türkiye için de bir anlam ifade ediyor. Ayrıca, İtalya'nın deprem riski açısından önemli bir ülke olduğunu belirtmek gerekir.
Benim için 1839 özel bir tarih çünkü Türkiye'de 1939'da büyük bir deprem meydana gelmiştir. Bu nedenle Romanya'daki 1839 depremi, Türkiye için de bir anlam ifade ediyor. Ayrıca, İtalya'nın deprem riski açısından önemli bir ülke olduğunu belirtmek gerekir.
💰 Ekonomik ve Sosyal Maliyet
Deprem öncesi güçlendirme, sonrası harcamalara kıyasla çok daha ekonomiktir. 10 milyar dolarlık yatırım, 100 milyar dolarlık hasarı önleyebilir.
🎙️ Konuşma Metni
Afet eğitimi bağlamında, depremin merkez üssünü sıfır nokta olarak kabul ederiz. Deprem sonrasında yapacağınız her yatırımın, deprem öncesi yapılan yatırımlarla karşılaştırıldığında maliyetinin çok daha yüksek olacağını unutmamalıyız. Yani deprem öncesi alınan tedbirler, sonrasındaki mali yükü önemli ölçüde azaltabilir.
Eğer bu önlemler alınmışsa, deprem sonrası oluşabilecek ekonomik zararlar önemli ölçüde azaltılabilir. Yani, deprem öncesi yapılan 10 milyar dolarlık bir yatırım, deprem sonrasında 100 milyar dolarlık bir zararı engelleyebilir. Genellikle afet yönetimi uzmanları, deprem öncesi harcanacak her bir birim paranın, deprem sonrasında oluşacak zararları 8 kat azaltabileceğini belirtirler.
Eğer bu önlemler alınmışsa, deprem sonrası oluşabilecek ekonomik zararlar önemli ölçüde azaltılabilir. Yani, deprem öncesi yapılan 10 milyar dolarlık bir yatırım, deprem sonrasında 100 milyar dolarlık bir zararı engelleyebilir. Genellikle afet yönetimi uzmanları, deprem öncesi harcanacak her bir birim paranın, deprem sonrasında oluşacak zararları 8 kat azaltabileceğini belirtirler.
🚨 Afet Yönetimi ve FEMA
FEMA’dan ilham alan bu ders, sağlık çalışanlarına yönelik risk azaltma eğitimini örnek alıyor. AFAD ile uyumlu farkındalık hedefleniyor.
🎙️ Konuşma Metni
Bu dersin ilham kaynağı FEMA'dır. FEMA, Amerikan Federal Acil Durum Yönetimi Ajansı'nın kısaltmasıdır ve ülkemizdeki AFAD'ın benzeri bir kurumdur. FEMA, Amerika'da sağlık çalışanlarına yönelik deprem riskinin azaltılması eğitimi vermektedir. Biz de bu bilgiyi alarak, sağlık alanındaki profesyonellere benzer bir eğitim vermeye karar verdik.
Sonuç olarak, bu dersin temel amacı, FEMA'nın direnç eğitimi modelini alarak sağlık sektörü çalışanlarına deprem risklerini azaltma yöntemlerini aktarmaktır. Sınavlarınızda bu konu başlıklarını görmeyi bekleyebilirsiniz.
Sonuç olarak, bu dersin temel amacı, FEMA'nın direnç eğitimi modelini alarak sağlık sektörü çalışanlarına deprem risklerini azaltma yöntemlerini aktarmaktır. Sınavlarınızda bu konu başlıklarını görmeyi bekleyebilirsiniz.
🛠️ Yapısal ve Yapısal Olmayan Riskler
Yapısal ve yapısal olmayan risklerin azaltılması için AFAD ve FEMA kaynakları kullanılabilir.
🎙️ Konuşma Metni
Bu dersin kapsamında hangi kaynaklardan yararlanabileceğimizi inceleyelim. Türkiye'de "AFAD" olarak bilinen kurum, Amerika'da "FEMA" olarak anılır. FEMA'nın web sitesine gidildiğinde "Depreme Karşı Yapısal Olmayan Risk Azaltma" ve "Depreme Karşı Yapısal Güçlendirme" başlıklı ücretsiz yayınlara erişim mümkündür. Aynı zamanda AFAD'ın detaylı afet yönetimi kaynakları da mevcuttur. Bu kaynakları indirerek detaylı inceleme yapabilirsiniz.
🌋 Deprem Sonrası Artçı Şoklar
Artçı şoklar, üç yıl boyunca yapıların dayanıklılığını tehdit eder. Hastanelerin bu süreçte ayakta kalması kritiktir.
🎙️ Konuşma Metni
Bu deprem senaryolarının ardından, hastane yapıları gibi kritik yapıların, en azından gerçekleşen büyük bir depremden sonraki 3 yıl boyunca artçı sarsıntılara karşı dayanıklı olması gerektiği sonucuna varıyoruz. Bu, bize, yapı güvenliği ve dayanıklılığı konusundaki planlama ve uygulamaların sürekli olarak gözden geçirilmesi gerektiğini hatırlatıyor.
Depremin etkilerinin analiz edildiği bu çalışmada, üç yıl boyunca meydana gelen tüm sarsıntıların sebep olduğu kuvvetlere karşı yapıların ne derecede dayanıklı olması gerektiğine odaklanılmıştır.
Depremin etkilerinin analiz edildiği bu çalışmada, üç yıl boyunca meydana gelen tüm sarsıntıların sebep olduğu kuvvetlere karşı yapıların ne derecede dayanıklı olması gerektiğine odaklanılmıştır.
🏥 Şehir Hastaneleri Modeli
Şehir hastaneleri sismik izolatörlerle depreme karşı başarılı oldu, ancak eski hastanelerde eksiklikler tespit edildi.
🎙️ Konuşma Metni
Türkiye'deki son depremle, şehir hastanelerinin sismik dayanıklılığı da sınandı. Depremin ardından bu hastaneler, halk için hem sığınak hem de tedavi merkezi olarak hizmet vermiştir. Yapılarda kullanılan sismik izolatörler, gelen enerjinin büyük bir kısmını filtreleyerek yapıya zarar vermesini engelledi.
Ancak bu olumlu gelişmelere rağmen, bazı hastanelerde sismik dayanıklılık konusunda eksiklikler bulunmaktadır. Özellikle eskiden yapılmış olan bazı devlet hastanelerinde, depreme karşı dayanıklılık konusunda ciddi sorunlar mevcuttur.
Ancak bu olumlu gelişmelere rağmen, bazı hastanelerde sismik dayanıklılık konusunda eksiklikler bulunmaktadır. Özellikle eskiden yapılmış olan bazı devlet hastanelerinde, depreme karşı dayanıklılık konusunda ciddi sorunlar mevcuttur.
🧩 THINK Modeliyle Etkileşim
T: Risk Haritaları / Şehir Dönüşüm Stratejileri
H: “Riskli yapı stoğu ile harita zonları örtüşüyor mu?”
I: Açık veri ve imar planları
N: Yerel politika eksiklikleri
K: Yorum kısmına kendi önerinizi ekleyin
H: “Riskli yapı stoğu ile harita zonları örtüşüyor mu?”
I: Açık veri ve imar planları
N: Yerel politika eksiklikleri
K: Yorum kısmına kendi önerinizi ekleyin
📎 THINK modeli hakkında detaylı bilgi
🔗 Sosyal Paylaşım ve Geri Bildirim
Bu yazıyı paylaşarak daha fazla kişinin deprem risk azaltma stratejilerine erişmesine katkı sağlayabilirsiniz:
💬 Geri Bildirim: Bu yazı hakkında soru, katkı veya yeni içerik önerilerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz. Her yorum, disipliner bakışımızı zenginleştirir. 👇
EK A – Konuşma Metni Erişim Bilgisi
Bu çalışmaya temel teşkil eden dersin tam konuşma metnine, aşağıdaki bağlantı aracılığıyla erişilebilir:
https://aliosmanoncel.blogspot.com/2023/10/sorular.html
Yazar: Prof. Dr. Ali Osman Öncel
Tarih: 1 Temmuz 2024
Konu: Depremler ve Yapı Direnci – Riskleri Anlamak ve Azaltmak
No comments:
Post a Comment