✨ Kıyaslamadan Geçen Yol
✨ Kıyaslamadan Geçen Yol: Mutluluk, Doğa ve Toplumsal Denge Üzerine
🖋️ Yazar: Prof. Dr. Ali Osman Öncel
📅 Tarih: Temmuz 2025
🌐 Konu: Bireysel Duyarlılıktan Sistemsel Öğrenmeye
📍 Giriş: Sözden Düşünceye, Düşünceden Doğaya
“Mutluluk, kendini başkalarıyla kıyaslamayı bıraktığında bulunur.”
Basit gibi görünen bu cümle zamanla psikoloji, doğa bilimleri, maneviyat ve toplumsal yapıların kesişiminde çok katmanlı bir düşünceye dönüştü. Bu yazı; kıyaslama eyleminin bireydeki yansımasından, kültürel örüntüler üzerinden toplumların öğrenme biçimlerine; hatta depremler gibi doğal süreçler ile benlik gerilimi arasında kurulabilecek metaforik bağlantılara kadar geniş bir alanı tarıyor.
🧠 Kıyaslamanın Psikolojisi: Tehdit mi, Farkındalık mı?
Sosyal Karşılaştırma Teorisi’ne göre (Festinger, 1954), bireyler benlik değerini diğerleriyle kıyaslayarak oluşturur. Bu kıyaslamalar iki türde çalışır:
- Yukarı doğru kıyas: yetersizlik ve değersizlik hissi üretir.
- Aşağı doğru kıyas: geçici rahatlık sağlar ama gelişimi engeller.
Pozitif psikoloji ise daha sürdürülebilir bir perspektif önerir: Kendi değerini içeriden tanımlayan birey, daha kalıcı bir mutluluğa ulaşır (Lyubomirsky, 2007).
📜 Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden: Kıyasın Ötesinde Kozmik Denge
Mevlânâ, mutluluğun kıyaslamayla değil, içsel denge ve ilahi aşk ile kurulabileceğini vurgular. Şu mısra bu yazının ruhuyla örtüşür:
— Mesnevî, Cilt 1
Buradaki mesaj, başkasıyla kıyaslamanın sadece bireyin içsel huzurunu değil, ruhsal genişliğini de daralttığını savunur.
🏛️ İbn Haldun’un Mukaddime’sinden: Taklit mi, Bilinçli Kıyas mı?
İbn Haldun’a göre mağlup topluluklar galipleri bilinçsizce taklit eder:
— Mukaddime, Bölüm 1
Buradaki temel düşünce şudur: Kıyas bilinçsiz yapıldığında taklit ve öz-yitim başlar; ancak bilinçli ve bağlam duyarlı kıyas, toplumsal gelişimin itici gücü olabilir.
🌍 Doğanın Yasası: Kıyaslamayan Denge
Doğada kıyas yoktur. Levhalar birbirine bakarak hareket etmez. Faylar birbirinin ritmine göre kırılmaz. Her biri kendi enerjisini biriktirir ve zamanı geldiğinde açığa çıkarır.
İnsan ise sürekli kıyas yaparak benliğini değerlendirir. Oysa doğanın sessiz öğretisi şunu söyler: “Kendi birikimini oku, kendi zemininde kırıl.” Ruhsal dengemiz de bu metaforla, dışarıya değil içeriye bakarak kurulabilir.
🇯🇵 Japonya–Türkiye Kıyaslaması: Afet mi, Öğrenme mi?
Japonya’da her deprem bir öğrenme penceresidir. Türkiye’de ise çoğu zaman bir “yeniden hatırlama ve sonra unutma döngüsü”… Ancak bu kıyaslama, suçlama için değil öğrenme fırsatı için yapılmalıdır.
- Japonya: Kurumsal hafıza, mühendislik refleksi, afet eğitimi.
- Türkiye: Bireysel farkındalık artıyor; fakat sistematik dönüşüm gecikiyor.
📊 Bilimsel Veri ve Toplumsal Kıyas: Bir Aynaya Bakış
Kıyaslama, doğru araçlarla yapıldığında topluma ayna tutar. Örneğin:
- DYFI sarsıntı haritaları
- Deprem risk analizleri
- Sismik davranış örüntüleri
Bunlar veriye dayalı kıyaslamayı mümkün ve anlamlı kılar.
🌍 Doğanın Yasası: Kıyaslamayan Denge
Doğada kıyas yoktur. Levhalar birbirine bakarak hareket etmez. Faylar birbirinin ritmine göre kırılmaz. Her biri kendi enerjisini biriktirir ve zamanı geldiğinde açığa çıkarır.
İnsan ise sürekli kıyas yaparak benliğini değerlendirir. Oysa doğanın sessiz öğretisi şunu söyler: “Kendi birikimini oku, kendi zemininde kırıl.” Ruhsal dengemiz de bu metaforla, dışarıya değil içeriye bakarak kurulabilir.
🇯🇵 Japonya–Türkiye Kıyaslaması: Afet mi, Öğrenme mi?
Japonya’da her deprem bir öğrenme penceresidir. Türkiye’de ise çoğu zaman bir “yeniden hatırlama ve sonra unutma döngüsü”… Ancak bu kıyaslama, suçlama için değil öğrenme fırsatı için yapılmalıdır.
- Japonya: Kurumsal hafıza, mühendislik refleksi, afet eğitimi.
- Türkiye: Bireysel farkındalık artıyor; fakat sistematik dönüşüm gecikiyor.
📊 Bilimsel Veri ve Toplumsal Kıyas: Bir Aynaya Bakış
Kıyaslama, doğru araçlarla yapıldığında topluma ayna tutar. Örneğin:
- DYFI sarsıntı haritaları
- Deprem risk analizleri
- Sismik davranış örüntüleri
Bunlar veriye dayalı kıyaslamayı mümkün ve anlamlı kılar.
🌐 English Version – Full Article
Click here to read the full English version of this article
HAPPINESS is found when you stop comparing yourself to others. This seemingly simple sentence deepens into a call for transformation—both personal and societal. This article explores psychological frameworks, spiritual wisdom, and scientific parallels (including seismology) to examine how comparison can either stifle or elevate growth.
- 🧠 Psychological Insight: Social Comparison Theory (Festinger, 1954) identifies upward vs. downward comparisons. Positive psychology suggests a shift toward intrinsic reference frames for lasting well-being.
- 📜 Sufi Thought: Rumi states:
“The soul is infinite. When compared to the finite, it shrinks and falters. Attachment to material forms is not love—it is a blemish.”
- 🏛️ Ibn Khaldun’s Analysis: “The defeated tend to imitate the victor.” A critique of unconscious mimicry and a call for conscious cultural evolution.
- 🇯🇵 Japan vs. Türkiye: In Japan, earthquakes are triggers for institutional learning. In Türkiye, increased awareness exists—but systemic follow-through is still evolving.
- 🌋 Earthquakes and Emotions: Like fault lines, humans accumulate inner strain. When released, it may manifest destructively or lead to renewal. Nature doesn’t compare—it finds balance.
- 🇨🇦 Canada’s Academic Practices: Sharing global methods isn’t arrogance—it’s pedagogical generosity. Localization, not imitation, fosters effective change.
Should we ask, “Why aren’t we like Japan?” Or rather, “What lessons can we translate into our context—and how?”
Comments
Post a Comment