✨ Aşure ve Toplumsal Hafızanın Katmanları
🖋️ Yazar: Prof. Dr. Ali Osman Öncel
📅 Tarih: Temmuz 2025
🌐 Konu: Gelenek, Doğa ve Kuşaklararası Aktarım
📍 Giriş: Kıyaslama Üzerine
Geçtiğimiz cuma günü Nuruosmaniye Camii önünden geçerken yılın ilk aşuresini aldım.
Bu paylaşım, sadece damakta değil, zihinsel hafızamızda da iz bırakıyor.
Dua ettim; yeni yılın hayırlarla dolmasını diledim.
Oğlum ise aşure almadı. Bu davranış, kültürel bağların kuşaklar arasında nasıl zayıflayabileceğine dair küçük ama anlamlı bir ipucu sunuyor.
⛰️ Doğa ile Bağlantı
Aşure, çok çeşitli malzemelerin bir araya gelmesiyle oluşur.
Bu birleşim, doğada rastlanan denge arayışıyla örtüşür.
Levha sınırları nasıl kendi enerjisini biriktirip zamanla kırılma yaratırsa,
toplumlar da kültürel birikimlerini geleneklerle ifade eder.
Aşure bu birikimin tatlı ve paylaşım odaklı bir yansımasıdır.
📜 Aşure Gününün Anlamı
- 10 Muharrem, İslam tarihinde birçok dönüm noktasına işaret eder: Hz. Nuh’un gemisinin tufandan kurtulması, Hz. Musa’nın Kızıldeniz’i geçmesi, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehadeti.
- Bu gün; şükür, yas ve birliktelik duygularıyla aşure yapılarak anılır.
🍽️ Tarifin Dönüşümü
- Geleneksel tarif: Buğday, nohut, fasulye, kuru meyveler, ceviz ve tarçın içerir.
- Osmanlı dönemi: Aşure saraylarda törenle hazırlanır, halka dağıtılırdı.
- Günümüz: Tarifler nar, gül suyu, ayva gibi malzemelerle zenginleşir; görsel sunumlar önem kazanır.
🌍 Günümüzde Paylaşım
Türkiye’de camiler, belediyeler ve bireysel hayırseverler aracılığıyla aşure dağıtımı yapılır.
Bu paylaşım dini ve sosyal bir aidiyet hissi uyandırır.
Bazı ülkelerde festival havasında kutlanırken, Şii topluluklar matemle anarlar.
Aşure; coğrafyaya göre farklı duygularla anlam bulur.
👥 Z Kuşağı ile Aktarım
Genç nesiller, aşureyi bir tatlıdan öte görmeyebilir.
Oysa bu lezzetin ardındaki hikâye anlatıldığında;
kolektif travmalar, dayanışma ve kültürel süreklilik gibi temalar ortaya çıkar.
Aşure, yalnızca damakta değil; aktarımla yaşam bulan bir gelenektir.
💡 Not: Yukarıda geçen “Sosyal Kıyaslama” kavramı, psikoloji literatüründe bireyin benliğini oluştururken başkalarını referans alması anlamına gelir.
📚 Referanslar
- Festinger, L. (1954). A Theory of Social Comparison Processes. Human Relations, 7(2), 117–140. DOI bağlantısı
- Lyubomirsky, S. (2007). The How of Happiness: A New Approach to Getting the Life You Want. Penguin Press.
No comments:
Post a Comment