Deprem Bilinci Rehberi
Deprem Bilinci Rehberi / Earthquake Awareness GuideBir Güvenlik ve Bilgi Kaynağı / A Safety and Information Resource
Rehber Notu: Depremler ve Güvenlik Temelleri / Guide Note: Earthquakes and Safety Fundamentals
Today's date and time is 01:01 PM +03 on Thursday, July 24, 2025
Neler Öğreneceğiz? / What Will We Learn?
TR: Bu bölümde depremlerin temel kavramları, oluşum nedenleri ve Marmara bölgesindeki riskler ele alınacaktır. Depremlerin nasıl meydana geldiğini, enerji salınımını ve gerilme türlerini öğreneceğiz.
EN: This section covers the fundamental concepts of earthquakes, their causes, and risks in the Marmara region. We will learn how earthquakes occur, their energy release, and types of stress.
- Depremin Tanımı: Depremlerin ne olduğu ve nasıl oluştuğu.
- Deprem Büyüklüğü ve Enerji: Deprem büyüklüğü ile açığa çıkan enerji arasındaki ilişki.
- Deprem Büyüklük ve Frekans Yasası: Deprem sayıları ve büyüklükleri arasındaki matematiksel ilişki.
- Deprem Gerilmesinde Değişim: Depremlere neden olan gerilme türleri ve değişimleri.
- Deprem Tehlikesinde Değişim: Deprem risklerinin bölgesel farklılıkları ve etkileri.
- Definition of Earthquake: What earthquakes are and how they form.
- Earthquake Magnitude and Energy: The relationship between earthquake magnitude and released energy.
- Earthquake Magnitude and Frequency Law: The mathematical relationship between earthquake numbers and magnitudes.
- Changes in Earthquake Stress: Types of stress causing earthquakes and their changes.
- Changes in Earthquake Hazard: Regional differences and impacts of earthquake risks.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Depremlerin geleneksel ve modern anlamları arasındaki fark nedir?
- Deprem büyüklüğü ve boşalan enerji arasındaki ilişki nasıldır?
- Deprem sayısında artış izleme sistemlerine neden bağlıdır?
- Depremleri meydana getiren gerilme türleri nedir?
- Deprem tehlikesi nedir?
- Marmara bölgesinde hâkim gerilme türleri nedir?
Think Zone Questions:
- What is the difference between traditional and modern meanings of earthquakes?
- How is the relationship between earthquake magnitude and released energy?
- Why is the increase in earthquake numbers linked to monitoring systems?
- What are the types of stress that cause earthquakes?
- What is earthquake hazard?
- What are the dominant stress types in the Marmara region?
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Eşyalarınızı sabitleyin, acil çanta hazırlayın.
Secure your items, prepare an emergency kit.
Son Bin Yıldaki Deprem Etkileri / Earthquake Impacts Over the Last Millennium
TR: Son milenyumda depremler nedeniyle 8 milyon, 20. yüzyılda ise 2 milyon insan hayatını kaybetmiştir. 40’tan fazla ülke yıkıcı deprem tehlikesiyle karşı karşıyadır. 1990-1999 yılları arasında depremler nedeniyle 215 milyar dolar ekonomik kayıp yaşanmıştır (USGS). Türkiye’de, 1939 Erzincan depreminde 32,700, 1999 Marmara depreminde 20,000+ kişi hayatını kaybetmiş; ekonomik kayıp 20 milyar doları aşmıştır. 2023 Kahramanmaraş depremlerinde ise 50,000 kişi yaşamını yitirmiş, ekonomik zarar 100 milyar dolar olmuştur. 2011 Van depremi sonrası çıkarılan 6316 Sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası, güvenli kentleşme için önemli bir adım olsa da, uygulama beklenen düzeyde değildir.
EN: Over the last millennium, earthquakes have caused 8 million deaths, with 2 million in the 20th century alone. Over 40 countries face destructive earthquake risks. Between 1990-1999, economic losses from earthquakes reached 215 billion dollars (USGS). In Türkiye, the 1939 Erzincan earthquake killed 32,700, the 1999 Marmara earthquake over 20,000, with economic losses exceeding 20 billion dollars. The 2023 Kahramanmaraş earthquakes claimed 50,000 lives, with damages of 100 billion dollars. The 6316 Urban Transformation Law post-2011 Van earthquake was a step toward safer urbanization, but implementation falls short.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Deprem kayıplarını azaltmak için kentsel dönüşüm nasıl daha etkili uygulanabilir?
- Ekonomik kayıpların artışı, yapı güvenliği eksikliklerinden mi kaynaklanıyor?
Think Zone Questions:
- How can urban transformation be implemented more effectively to reduce earthquake losses?
- Are increasing economic losses due to deficiencies in building safety?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Acil durum planı yapın, güvenli bir köşe seçin.
Make an emergency plan, choose a safe spot.
Depremlerin Oluşum Mekanizması / Earthquake Formation Mechanism
TR: Depremler, litosferin üst kısmındaki kabukta meydana gelir. Litosfer, üst manto ve kabuktan oluşur ve yüksek dayanımlı bir yapıya sahiptir. Yeryüzü, bir düzine levhadan oluşur ve bu levhalar, farklı tektonik rejimlerde hareket eder. Açılmalı gerilme, okyanus ortalarında yeni kabuk oluşumuna yol açarken; sıkışmalı rejim, çarpışma ve bindirmelere neden olur. Yatay gerilme ise transform faylar oluşturur, bu da enerji transferine ve depremlere sebep olur.
EN: Earthquakes occur in the upper crust of the lithosphere. The lithosphere, composed of the upper mantle and crust, has high strength. The Earth’s surface consists of a dozen plates moving in different tectonic regimes. Tensional stress forms new crust in mid-ocean ridges, while compressional regimes cause collisions and thrusting. Shear stress creates transform faults, leading to energy transfer and earthquakes.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Levha hareketlerinin hızı deprem oluşumunu nasıl etkiler?
- Transform faylar neden büyük depremler üretir?
Think Zone Questions:
- How does the speed of plate movements affect earthquake formation?
- Why do transform faults produce large earthquakes?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Kapıya yakın durun, başınızı koruyun.
Stay near a doorway, protect your head.
Levha Hareketleri ve Okyanus Çukurları / Plate Movements and Ocean Trenches
TR: Levhaların açıldığı bölgelerde, yüksek sıcaklık nedeniyle sığ ve küçük depremler meydana gelir. Okyanus çukurları ve çarpışma zonları, büyük ve derin depremlerin oluştuğu alanlardır. Transform faylar, örneğin Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) ve San Andreas Fay Zonu (SAFZ), yatay gerilmeli hareketlerle büyük depremler üretir. 2014 SAFZ depremi (M6.0), can kaybı olmadan gerçekleşmiştir.
EN: In areas where plates diverge, high temperatures cause shallow and small earthquakes. Ocean trenches and collision zones are where large and deep earthquakes occur. Transform faults, such as the North Anatolian Fault Zone (NAFZ) and San Andreas Fault Zone (SAFZ), produce large earthquakes through horizontal stress movements. The 2014 SAFZ earthquake (M6.0) occurred without loss of life.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Okyanus çukurlarında neden daha derin depremler olur?
- Transform fayların hareket mekanizması nasıl izlenebilir?
Think Zone Questions:
- Why do deeper earthquakes occur in ocean trenches?
- How can the movement mechanisms of transform faults be monitored?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Mobilyaları duvara sabitleyin, kaçış yolunu belirleyin.
Secure furniture to walls, plan your escape route.
Türkiye’deki Depremler / Earthquakes in Türkiye
TR: Türkiye, Afrika, Arabistan ve Avrasya levhalarının etkileşimiyle deprem riski altındadır. Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Doğu Anadolu Fay Zonu, Anadolu levhasını batıya taşır. 2014 Fethiye-Burdur depremi (M5.2), Afrika levhasının hareketinden kaynaklanmıştır. 1999 İzmit depremi (M7.8), 45 saniye sürmüş, 20 milyon nüfusu etkilemiş ve 100 km kırılmaya neden olmuştur.
EN: Türkiye is at earthquake risk due to the interaction of the African, Arabian, and Eurasian plates. The North Anatolian Fault Zone and East Anatolian Fault Zone move the Anatolian plate westward. The 2014 Fethiye-Burdur earthquake (M5.2) resulted from African plate movement. The 1999 İzmit earthquake (M7.8) lasted 45 seconds, affected 20 million people, and caused a 100 km rupture.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Türkiye’deki fay zonları nasıl daha iyi izlenebilir?
- 1999 İzmit depreminin etkileri nasıl azaltılabilirdi?
Think Zone Questions:
- How can fault zones in Türkiye be better monitored?
- How could the impacts of the 1999 İzmit earthquake have been reduced?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Acil toplantı noktası belirleyin, eğitim alın.
Designate a meeting point, get trained.
İzmit Depremi ve Sismik Suskunluk / İzmit Earthquake and Seismic Silence
TR: İzmit depremi, Adapazarı, Yalova ve İzmit’te büyük hasara yol açtı. Bölge, tarihsel olarak 447, 553, 1719 ve 1894 depremleriyle sismik aktivite gösterdi, ancak 20. yüzyılda sismik suskunluk dönemi yaşadı. Bilim insanları (Prof. Nafi Toksöz, Dr. Selçuk Sipahioğlu, Dr. Oshiman) İzmit’te M7.0 ve üzeri deprem öngörmüştü. Bu tahminler, sismik boşluk (seismic gap) kavramıyla desteklenmiştir.
EN: The İzmit earthquake caused significant damage in Adapazarı, Yalova, and İzmit. The region historically experienced seismic activity in 447, 553, 1719, and 1894, but saw a seismic silence period in the 20th century. Scientists (Prof. Nafi Toksöz, Dr. Selçuk Sipahioğlu, Dr. Oshiman) predicted an earthquake of M7.0 or higher in İzmit, supported by the seismic gap concept.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Sismik suskunluk bölgeleri nasıl daha iyi izlenebilir?
- Sismik boşluk kavramı deprem tahmininde ne kadar güvenilir?
Think Zone Questions:
- How can seismic silence zones be better monitored?
- How reliable is the seismic gap concept in earthquake prediction?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Deprem anında sakin kalın, saklanın.
Stay calm during a quake, take cover.
Depremler ve Oluşum Nedenleri / Earthquakes and Their Causes
1.1. Depremin Tanımı / Definition of Earthquake
1.1. Definition of Earthquake
TR: Depremler, mitolojilerde farklı şekillerde açıklanmıştır: Japon mitolojisinde Namazu kedi balığı, Yunan mitolojisinde Poseidon, Türk mitolojisinde dört öküzün hareketleri depremlere neden olur. Modern tanımına göre, depremler yerkabuğundaki kırılmaların neden olduğu ani titreşimlerdir. Bu titreşimler, elastik dalgalar halinde yayılarak yeryüzünü sarsar, yapılar hasar görür ve can kayıplarına yol açabilir.
EN: Earthquakes have been explained differently in mythologies: in Japanese mythology, the Namazu catfish; in Greek mythology, Poseidon; in Turkish mythology, the movement of four oxen. Modernly, earthquakes are sudden vibrations caused by fractures in the Earth’s crust. These vibrations spread as elastic waves, shaking the surface, damaging structures, and potentially causing loss of life.
1.2. Deprem Büyüklüğü ve Enerji / Earthquake Magnitude and Energy
1.2. Earthquake Magnitude and Energy
TR: Deprem büyüklüğü, açığa çıkan enerji miktarıyla doğrudan ilişkilidir. Her bir birimlik artış (ör. M5’ten M6’ya), enerjiyi 30 kat, M6’dan M7’ye geçiş ise 900 kat artırır. Küçük depremler, büyük depremlerin habercisi olabilir ve izlenmesi önemlidir. Deprem büyüklüğü, hiposantrdan yayılan dalgaların genlikleriyle hesaplanır; şiddet ise zemin koşullarına ve hasara bağlıdır. Türkiye’de deprem terminolojisinin halka doğru aktarılmaması, uzman deprem muhabirlerinin eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
EN: Earthquake magnitude is directly related to the amount of energy released. Each unit increase (e.g., from M5 to M6) multiplies energy by 30, and from M6 to M7 by 900. Small earthquakes can be precursors to larger ones and should be monitored. Magnitude is calculated from the amplitude of waves from the hypocenter, while intensity depends on ground conditions and damage. In Türkiye, the failure to communicate earthquake terminology to the public stems from a lack of expert earthquake reporters.
1.3. Depremlerde Büyüklük – Sayı İlişkisi / Earthquake Magnitude-Frequency Relationship
1.3. Earthquake Magnitude-Frequency Relationship
TR: Depremlerin büyüklükleri (M) ve sayıları (N) arasındaki ilişki, Gutenberg-Richter yasasıyla ifade edilir: Log N = a – bM. Parametre a, deprem sayısını; b, gerilme seviyesini gösterir. b=1 global standarttır. Küçük depremler (M2-M3) yılda 1 milyon, M8 ise yalnızca 1 kez meydana gelir. Kuyu sismometreleri ile küçük depremlerin izlenmesi, fay hatlarının güncellenmesi ve büyük depremlerin tahmini için kritiktir. Türkiye’de bu sistemlerin yetersizliği bir sorundur.
EN: The relationship between earthquake magnitudes (M) and their frequency (N) is expressed by the Gutenberg-Richter law: Log N = a – bM. The parameter a indicates the number of earthquakes, and b reflects stress levels. b=1 is the global standard. Small earthquakes (M2-M3) occur 1 million times annually, while M8 quakes happen only once. Monitoring small earthquakes with borehole seismometers is critical for updating fault lines and predicting large quakes. The inadequacy of these systems in Türkiye is a problem.
1.4. Bölgesel Örnekli Depremlerde Gerilme Değişimi / Stress Changes in Regional Earthquake Examples
1.4. Stress Changes in Regional Earthquake Examples
TR: Yerkürede levha hareketleri, gerilme alanları oluşturur. Türkiye’de, Arabistan ve Afrika levhalarının kuzeye hareketi, doğuda kapanma, batıda açılma gerilmelerine yol açar. Kuzey Anadolu Fay Zonu, bu gerilmelerin depremlerle boşalmasını sağlar. Marmara bölgesinde doğrultu atımlı, açılma ve kapanma gerilmeleri bir arada görülür. GPS ölçümleri, gerilme değişimlerini hassas bir şekilde izler ve deprem riskini anlamada etkilidir.
EN: Plate movements create stress fields on Earth. In Türkiye, the northward movement of the Arabian and African plates causes compressional stress in the east and tensional stress in the west. The North Anatolian Fault Zone facilitates stress release through earthquakes. In the Marmara region, strike-slip, tensional, and compressional stresses coexist. GPS measurements accurately monitor stress changes and are effective in assessing earthquake risk.
1.5. Deprem Tehlikesinde Değişim / Changes in Earthquake Hazard
1.5. Changes in Earthquake Hazard
TR: Marmara bölgesi, kapanma, açılma ve yatay gerilmelerin bir arada bulunduğu bir geçiş alanıdır. Doğrultu atımlı hareketler, en büyük gerilme birikimini oluşturur. 2006’da yapılan bir çalışma, kapanma gerilmeli alanlarda (mavi bölgeler) daha büyük depremlerin, açılma gerilmeli alanlarda (kırmızı bölgeler) ise daha küçük depremlerin meydana geldiğini göstermiştir. 1509 ve 1766 depremlerinden beri büyük deprem olmayan Kuzey Batı Marmara, yüksek risk taşır. Ancak, 2000 yıllık verilere göre Marmara’da M7.2’den büyük deprem beklenmez.
EN: The Marmara region is a transition zone with compressional, tensional, and shear stresses. Strike-slip movements create the largest stress accumulation. A 2006 study showed that larger earthquakes occur in compressional stress areas (blue zones), while smaller ones occur in tensional stress areas (red zones). Northwest Marmara, with no major earthquake since 1509 and 1766, carries high risk. However, 2000 years of data suggest no earthquakes above M7.2 are expected in Marmara.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Marmara’daki gerilme türleri nasıl daha iyi analiz edilebilir?
- M7.2’den büyük deprem beklenmemesi, risk algısını nasıl etkiler?
Think Zone Questions:
- How can stress types in Marmara be better analyzed?
- How does the expectation of no earthquakes above M7.2 affect risk perception?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Acil iletişim planı oluşturun, su stoklayın.
Create an emergency communication plan, stock water.
Özet / Summary
TR: Bu rehberde, depremlerin oluşum mekanizmaları, gerilme türleri ve Marmara bölgesindeki deprem riskleri detaylıca incelendi. Gutenberg-Richter yasası, deprem büyüklüğü ve frekansı arasındaki ilişkiyi açıklarken; GPS ölçümleri, gerilme değişimlerini izlemede kritik bir rol oynar. Türkiye, %95 oranında deprem riski altında olup, doğru bilgilendirme ve izleme sistemlerinin geliştirilmesi hayati önem taşır.
EN: This guide examined earthquake formation mechanisms, stress types, and Marmara region earthquake risks in detail. The Gutenberg-Richter law explains the relationship between earthquake magnitude and frequency, while GPS measurements play a critical role in monitoring stress changes. Türkiye faces a 95% earthquake risk, making accurate information and monitoring systems vital.
Düşünce Alanı ve Sorular / Think Zone and Questions
Think Zone and Questions
Think Zone Soruları:
- Deprem riskini azaltmak için hangi teknolojiler geliştirilebilir?
- Doğru bilgilendirme nasıl daha etkili hale getirilebilir?
Think Zone Questions:
- What technologies can be developed to reduce earthquake risk?
- How can accurate information dissemination be made more effective?
Yorumlar / Comments
Comments
Depremde Yapılması Gerekenler / Earthquake Safety Tips
Earthquake Safety Tips
Acil durum tatbikatı yapın, aile planı oluşturun.
Conduct an emergency drill, create a family plan.
Yorumlar / Comments
Comments