İstanbul'un Zemin ve Risk Durumu

6 Şubat 2023 depremi sonrasında birçok televizyon kanalına katıldım. Yayınlar sonrasında haber editörleriyle iletişime geçerek kayıtları alıp YouTube kanalıma yükledim. Şimdi daha ileri bir seviyede, canlı yayın konuşmalarını yazılı metne dönüştürdüm. 1 Mart 2023 tarihli Haber Global programında canlı yayın konuğu olarak İstanbul'un depreme hazırlığı konusunda yöneltilen sorulara cevap verdim. Canlı yayında açıkladığım görüşleri yazılı hale getirerek 100 kelimelik bir özet ekledim ve 10 maddelik sonuç önerilerini içeren yazıyı blogger sayfama yükledim. Bu sayede okumak isteyenler de içeriğe kolayca ulaşabilirler.

ÖZET

İstanbul'un zemin ve risk durumu, 1999 depreminden sonra Japonlarla yapılan çalışmalarla belirlendi. Şehirdeki riskli ve güvenli alanlar tespit edildi, ancak haritanın eksik kaldığı düşünülüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, senaryo portalında risk raporlarını yayınlıyor. İdris planı, yıkılacak binaları ve riskli bölgeleri gösteriyor. Ancak bazı haritaların yanıltıcı olabileceği belirtiliyor. İstanbul'da depremlere karşı dayanıklılık testleri yapıldı. Zemin direnç durumu için ölçümler öneriliyor. Avcılar, Bağcılar, Fatih ve Bahçelievler gibi bölgelerde çadırlar kurulmuştu. Beylikdüzü, Büyükçekmece ve Silivri'de zemin ölçümleri yapılıyor. İstanbul'da deprem riski hakkında kapsamlı bir risk planı mevcut ve herkese açık.

RÖPÖRTAJIN ÇÖZÜMÜ

Sayın hocam, başlamadan önce İstanbul'un zemin ve risk durumunu konuşmak istiyorum. Tabii ki burada bir risk haritası var ama zemin haritasını da göz önünde bulundurmalıyız. Çünkü iyi ve kötü zeminlerle ilgili faktörler de var. İstanbul'un zemin ve risk durumu hakkında neler söyleyebiliriz?

İstanbul'un önemli bir yanı var. 1999 depreminden sonra, riskli alanların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapıldı. Japonlarla birlikte bu çalışma tamamlandı ve şimdi İstanbul'da depreme karşı hangi alanların güçlü, hangi alanların zayıf olduğunu bilebiliyoruz. Ancak, bu haritanın eksik olduğunu düşünüyorum. Örneğin, Avcılar'da yaşadığım yerde bir bina yıkıldı ve 33 kişi hayatını kaybetti. İstanbul Üniversitesi Avcılar Kampüsü de önemli hasar gördü.

Deprem riski, zeminin büyütme özelliklerine, zeminin Vs30 değerlerine ve özellikle binanın yaşına ve yüksekliğine bağlı olarak değerlendirilir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin senaryo portalına mahalle bazında bu bilgiler yayınlanmış durumda. Eğer adresinizi girerseniz, bu bilgilere ulaşabilirsiniz.

İstanbul'da herkesin ulaşabileceği, her binanın hangi binada bir yıkım olacağı ve bu yüzden hangi binalarda insanların daha fazla öleceği konusunda bilgi var. Ancak, bu bilgileri talep etmeden vermiyorlar.

İstanbul çok büyük bir şehir. 2022 yılında yayınlanan İdris planı, hangi binaların yıkılacağını ve nerede daha çok insanın öleceğini gösteriyor. Ancak, zemin faktörü, depremin riskini belirlemek için yanıltıcı olabilir ve gereksiz bir dalgalanmaya neden olabilir. Bu yüzden, bu tür haritaların gösterilmesi yanıltıcı olabilir.

İstanbul için kapsamlı bir risk planı var ve bu rapor herkese açık. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ilçe bazında risk raporları hazırlamıştır. Mahalle mahalle bu bilgileri veriyorlar.

İstanbul'da bir deprem olduğunda, özellikle İstanbul'un Asya tarafı daha yakın olmasına rağmen, burada yıkılan bina veya ölen insan olmamıştır. Çünkü buranın zemini oldukça sağlamdır. Ancak, İstanbul'un batı tarafında, özellikle Avcılar, Bağcılar, Fatih ve Bahçelievler gibi yerlerde çadırlar kurulmuştur. Bu, 1999 depreminden sonra binaların depreme karşı dayanıklılık durumunun test edildiğini göstermektedir.

RÖPÖRTAJIN VİDEO KAYDI

1 MART 2023

RÖPÖRTAJ

Hocam, 1999'da Avrupa yakasındaydınız, nasıl hissettiniz? Zaten çadırda kalmış olduğunuzu söylediniz.

Aslında 1999'da Japonya'daydım. Ailemle birlikte yaşadığım binanın yanındaki bina yıkıldı ve olayı Tokyo'da hissettim. Ailemle birlikte yaşadığım binanın sağlam kaldığını gördüğümde çok sevindim. Ancak aynı gece eve giremedim. Benim bulunduğum yer Avcılar'daydı, üniversitem de Avcılar'daydı. Avcılar'da 350-500 bina yıkıldı ve 300-500 kişi hayatını kaybetti.

Zeminin direnç durumunu anlamak için ölçüm yapabiliriz. Bu ölçüm, binanın yüksekliğine bağlı olarak rezonansa girme riskini belirler. İstanbul'da yaşayanların, yaşadıkları binaların zemin direnç durumunu ölçtürmelerini tavsiye ederim. Çünkü zeminin direnç durumu, 365 gün boyunca aynı kalmaz, değişir. Japonya'da, zeminin direnç durumu 7/24, 365 gün boyunca izlenir.

Zeminin direnç durumunu belirlemek için, zeminin altındaki sertliği ölçeriz. Eğer hız 760 metre/saniye üzerinde ise, zeminin sağlam olduğunu ve gönül rahatlığıyla oturulabileceğini belirtiriz. Ancak, eğer hız 760 metre/saniye altında ise, zeminin kötü olduğunu belirtiriz.

1999 Meksika City depreminde, depremin etkilediği binaların yükseklikleri ve zeminin doğal titreşim periyodu birleşince, binaların bazı katları tamamen yıkıldı. Bu durum, zeminin ve binaların doğal titreşim periyodlarının birbirine uymaması nedeniyle oluştu.

Ben Beylikdüzü'nde oturan bir vatandaş olarak, Beylikdüzü Belediyesi'ne binanın rezonansa girme riskini sordum. Bana, bu konuyu araştırmak için bir bütçe ayırdıklarını söylediler.

Beylikdüzü'nün zemin haritası ve -30 ölçümleri yeni yapılmaya başlandı. Büyükçekmece ve Silivri'deki zemin ölçümleri de yeni yapılmaya başlandı. Bu bölgelerde direnç verileri ne yazık ki diğer ilçelere göre daha eksiktir. Ancak bu ölçümlerin yapıldığına dair bilgiler aldım.

Hocam, çok teşekkür ediyoruz.

SONUÇ VE ÖNERİLER

1. İstanbul'un zemin ve risk durumu için çalışmalar yapılmıştır ve bu çalışmalar sonucunda hangi alanların depreme karşı güçlü, hangi alanların zayıf olduğu belirlenmiştir.
2. Zeminin direnç durumu, binaların depreme karşı dayanıklılığını önemli ölçüde etkilemektedir.
3. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin senaryo portalına mahalle bazında risk raporları yayınlanmıştır ve vatandaşların erişimine açıktır.
4. Riskli bölgelerdeki vatandaşların, yaşadıkları binaların zemin direnç durumunu ölçtürmeleri önerilmektedir. Zeminin direnç durumu, 365 gün boyunca aynı kalmaz, değişir.
5. Zeminin direnç durumunu belirlemek için, zeminin altındaki sertliği ölçeriz. Eğer hız 760 metre/saniye üzerinde ise, zeminin sağlam olduğunu ve gönül rahatlığıyla oturulabileceğini belirtiriz. Ancak, eğer hız 760 metre/saniye altında ise, zeminin kötü olduğunu belirtiriz.
6. Beylikdüzü, Büyükçekmece ve Silivri'deki zemin ölçümleri yeni yapılmaya başlandı. Bu bölgelerde direnç verileri ne yazık ki diğer ilçelere göre daha eksiktir.
7. 1999 Meksika City depreminde yaşananlara benzer bir durumun tekrarlanmaması için, binaların zemin direnç durumları ve rezonansa girme riskleri düzenli olarak kontrol edilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.

SORULAR

Metinde bahsedilenlerden, İstanbul'un deprem riskini belirlemek için hangi faktörlerin göz önünde bulundurulması gerektiği vurgulanmaktadır?

a) Bina yaşları ve yükseklikleri

b) İlçe bazında risk raporları

c) Zeminin direnç durumu ve zemin haritası

d) İstanbul'un Asya ve Avrupa tarafı arasındaki farklılıklar

Metinde, İstanbul'un hangi ilçelerinin depremde daha çok etkilenebileceği belirtilmektedir?

a) Beylikdüzü ve Büyükçekmece

b) Avcılar ve Bağcılar

c) Fatih ve Bahçelievler

d) Kadıköy ve Üsküdar

Metinde bahsedilen zemin direnç ölçümlerine göre, 760 metre/saniye üzerindeki hız değeri ne anlama gelmektedir?

a) Zemin sağlam ve güvenlidir.

b) Zemin kötü ve risklidir.

c) Zeminin sertliği bina için tehlike oluşturur.

d) Zeminin titreşim periyodu uygun değildir.

Metinde, İstanbul'daki deprem riskinin belirlenmesi için neden zemin haritalarının eksik olduğundan bahsedilmektedir?

a) İstanbul çok büyük bir şehir olduğu için tüm bölgelerin haritası hazırlanamamıştır.

b) Zemin haritaları, deprem riskini yanıltıcı şekilde gösterebilir ve gereksiz panik yaratabilir.

c) İstanbul'daki binaların yaş ve yükseklikleri değişkenlik gösterdiği için haritalar güncellenememektedir.

d) İstanbul'da yapılan çalışmalarda bütçe sıkıntısı yaşandığından, zemin haritaları tam olarak hazırlanamamıştır.

Metinde vurgulanan önemli bir nokta aşağıdakilerden hangisidir?

a) İstanbul'daki binaların depreme dayanıklılığı test edilmelidir.

b) Zemin direnç durumunun sürekli olarak izlenmesi önemlidir.

c) Japonya'daki deprem yönetimi İstanbul için örnek alınabilir.

d) Deprem riski değerlendirmeleri için zemin haritaları eksik kalmamalıdır.

Cevaplar: 1 - c, 2 - a, 3 - a, 4 - b, 5 - d