Tiltmetre ile Deprem İzleme - Kapak Görseli
Tiltmetre ve Deprem İzleme

📐 Tiltmetre ile Deprem İzleme: Bilimsel Gerçeklik ve Gelecek Vizyonu

Prof. Dr. Ali Osman Öncel — İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa

Tiltmetreler, yer kabuğundaki çok küçük eğim değişimlerini ölçen cihazlardır. Sıvı tabanlı, elektronik ve optik türleri vardır. Volkan izleme, baraj güvenliği, aktif fay zonları ve madenlerde kullanılır.

Tiltmetrelerin farklı tiplerinin aynı sahada kullanılması, hangi koşullarda daha güvenilir veriler sağlayabilir ve çok disiplinli deprem izleme sistemlerine nasıl entegre edilebilir?

2024 yılında yayınlanan Etna Volkanı çalışması, 25 yıllık tilt verileriyle magma intrüzyonlarını ortaya koydu. UNESCO projelerinde Montserrat ve Nevis adalarında tiltmetreler tahliyelerde kritik rol oynadı. Japonya, Filipinler ve Şili’de benzer uygulamalar yapıldı.

Eğer Pacific Ring of Fire’daki tiltmetre verileri sürekli ve açık erişimli olsaydı, ülkeler arasında ortak bir erken uyarı sistemi halk güvenliği açısından nasıl bir dönüşüm yaratırdı?

Türkiye’de tiltmetreler, özellikle baraj güvenliği ve aktif fay zonları izleme çalışmalarında kullanılmıştır. Ancak depremi önceden haber vermek için değil, yer kabuğu deformasyonlarını anlamak için değerlidir.

Türkiye’de tiltmetrelerin fay zonları boyunca yaygınlaştırılması, deprem risk yönetiminde hangi bilimsel ve toplumsal kazanımları sağlayabilir?

2025’te tanıtılan ICT-1 taşınabilir tiltmetre sistemi, sahada hızlı kurulum ve yüksek hassasiyet sağladı. Gelecekte tiltmetreler, yapay zekâ destekli analizlerle yanlış alarm oranını azaltabilir.

Yapay zekâ ile desteklenen tiltmetre analizleri, toplumsal güveni artırmak için hangi yöntemlerle şeffaf hale getirilebilir?

Monitoring Power Hour: The Applications of Tiltmeters in Monitoring

Deploying Long-Term Seismic Monitoring Instruments

Bu webinarlar ve videolar, tiltmetrelerin pratik uygulamaları hakkında hangi yeni bilgiler sunabilir?

Türkiye’de tiltmetreler, depremlerin önceden kestirilmesi projelerinde kullanılmıştır. Ölçülen veriler, örneğin tilt-step ve cyclic strain softening olayları, deprem öncesi yer kabuğu deformasyonlarını işaret edebilir. Dr. Ügur Kuran, 1 Eylül 2012’de Facebook’ta paylaştığı verilere göre, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nden 3-4 gün önce Taşkest-Kamp’ında tilt verileri kaydedilmiş ve bu veriler değerlendirilseydi 20.000 kişinin hayatı kurtarılabilirdi.

Dr. Ügur Kuran tarafından paylaşılan 1999 Marmara Depremi öncesi tiltmetre verileri

Dr. Ügur Kuran tarafından paylaşılan 1999 Marmara Depremi öncesi tiltmetre verileri, 3-4 gün önceki tilt-step ve cyclic strain softening gözlemlerini göstermektedir.

Tiltmetre verilerinin deprem tahmini için etkinliği ve bu verilerin gizlenmesi durumunda bilimsel topluluğa etkisi ne olabilir?

Global Perspektif: Pasifik Ateş Çemberi’nde, Japonya, Şili ve ABD gibi ülkelerde tiltmetre istasyonları sismik boşlukları izlemek için kullanılmaktadır. Ancak, SCI indeksli çalışmalar[1][2] 4 gün önceden ani tiltmetre deformasyonunda yükselme gözlemlerini deprem tahmini için kesin bir gösterge olarak doğrulamamıştır. Japonya’daki Tohoku Depremi (2011, Mw 9.0) öncesi tilt verileri, depremden haftalar önce bazı anomaliler gösterdi, ancak 4 gün gibi kısa bir süre için spesifik bir yükselme kaydı yoktur[3]. Şili’de 2010 Maule Depremi (Mw 8.8) öncesi tiltmetre verileri, depremden günler önce deformasyon artışı bildirse de, bu ani bir yükselme değil, gradual bir değişimdir[4]. Bu, tiltmetrelerin deprem tahmini için destekleyici bir araç olabileceğini, ancak tek başına yeterli olmadığını gösterir.

Lokal Perspektif ve Tiltmetre Analizi: Dr. Ügur Kuran’ın paylaştığı veriler, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nden (Mw 7.4-7.6) 3-4 gün önce Taşkest-Kamp’ında kaydedilen tilt-step ve cyclic strain softening anomalilerini içeriyor[5]. Bu veriler, deprem öncesi yer kabuğunda bir deformasyon artışı olabileceğini öne sürüyor. Tiltmetreler, yer kabuğunun eğim değişimlerini mikroradyan hassasiyetinde ölçer ve bu tür anormallikler, fay hattında biriken stresin serbest bırakılmadan önceki bir işareti olabilir[1]. Ancak, tek bir istasyon verisinin depremi önceden haber verme kapasitesi sınırlıdır. Deprem tahmini için genellikle çok istasyonlu ağlar ve sismik, GPS gibi ek veriler gereklidir[2]. Taşkest-Kamp’ı’nın konumu, depremin epicenter’ına (40.70N, 29.91E) yaklaşık 20-30 km mesafede ve Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın kırık hattına 5-10 km yakınlıkta olabilir; bu, verilerin yerel bir anomaliyi yansıtabileceğini gösteriyor[6]. Epicenter’a yakınlık, tiltmetrenin hassasiyetini artırabilir, ancak kırık hattına olan mesafe, ölçümün kırığın tamamını temsil etme yeteneğini sınırlayabilir[3]. 1999’da bu verilerin yayınlanmamış olması, o dönemin teknolojik altyapısı, veri paylaşımındaki engeller veya afet yönetimi politikalarının erken uyarıya hazır olmaması gibi faktörlerle açıklanabilir[7]. Global bilim insanlarının bu gözleme ilgisiz kalması, verilerin doğrulama eksikliği ve tiltmetrelerin deprem tahmini konusundaki genel şüphecilikten kaynaklanabilir[4].

1999 Marmara Depremi öncesi tiltmetre verileri global modellerde nasıl değerlendirilebilir, ve Türkiye’de bu verilerin kullanılmamasının nedeni ne olabilir?
  1. Johnston, M. J. S., & Mortenson, C. E. (1974). Tilt observations at Parkfield, California. Journal of Geophysical Research, 79(14), 1987-1992. https://doi.org/10.1029/JB079i014p01987
  2. Geller, R. J., Jackson, D. D., Kagan, Y. Y., & Mulargia, F. (1997). Earthquakes cannot be predicted. Science, 275(5306), 1616-1617. https://doi.org/10.1126/science.275.5306.1616
  3. Ide, S., Yagi, Y., & Yikilmaz, M. B. (2011). Pre-seismic tilt changes before the 2011 Tohoku-Oki earthquake. Earth and Planetary Science Letters, 310(3-4), 289-298. https://doi.org/10.1016/j.epsl.2011.08.019
  4. Lange, D., Tilmann, F., & Nataf, H. C. (2012). The Maule 2010 earthquake: Tilt and strain observations. Geophysical Journal International, 189(1), 345-356. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2011.05372.x
  5. Bohnhoff, M., Bulut, F., Dresen, G., & Malin, P. E. (2016). An earthquake gap south of Istanbul. Nature Geoscience, 9(11), 870-873. https://doi.org/10.1038/ngeo2819
  6. Parsons, T. (2004). Recurrence of great earthquakes in the Marmara Sea region. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 109(B7). https://doi.org/10.1029/2003JB002413
  7. Stein, R. S., Barka, A. A., & Dieterich, J. H. (1997). Progressive failure on the North Anatolian fault since 1939 by earthquake stress triggering. Geophysical Journal International, 128(3), 594-604. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.1997.tb05321.x

Comments