Büyükçekmece Köprüsü: Doğa ve Deprem Bilimi Açısından Bir Miras
Büyükçekmece Bridge: A Heritage from Nature and Earthquake Science Perspective
Mimar Sinan’ın 1567 tarihli bu eseri; zemin bilgisi, yük aktarımı ve doğal malzeme kullanımıyla çok-disiplinli bir mühendislik mirasıdır.
Mimar Sinan’s 1567 masterpiece unites nature-aligned engineering, seismic resilience, and aesthetic integrity.
Büyükçekmece Köprüsü’nün Dayanıklılığı
Mimar Sinan’ın 1567 yılında inşa ettiği Büyükçekmece Köprüsü, yalnızca bir ulaşım yapısı değil; doğayla uyumlu mühendislik, sismik dayanıklılık ve estetik bütünlüğün birleştiği bir başyapıttır.
- 450+ yıldır ayakta; 1509, 1766, 1894, 1999 ve 2019 İstanbul depremlerine tanıklık etti.
- 2019 Silivri depreminde kemer taşlarında çatlaklar görüldü; yapı genel olarak sağlam kaldı.
- Dayanıklılık; zemin etüdü, yük dağılımı ve doğal malzemede Sinan’ın hassasiyetini gösterir.
Zemin-Özgü Tasarım
“Deprem yönetmeliğine uygunsa her yere yapı yapılır” söylemi, Sinan’ın yaklaşımıyla çelişir. Sinan, her yapının zeminine özgü tasarlanması gerektiğini savundu ve uyguladı. Büyükçekmece Köprüsü’nün bataklık zemine inşası bu anlayışın somut örneğidir.
Tarihi Teknikler ve Osmanlı Yenilikleri
Sinan, Roma ve Bizans mühendisliğinden esinlense de teknikleri Osmanlı coğrafyasına özgü yeniden yorumladı. Prut Nehri’ne 13 günde kurduğu köprü, saha mühendisliği ve vizyonunun göstergesidir.
Modern İnşaat Eğilimleri
- Yüksek maliyet / uzun yapım süresi
- Taş-harç bilgi birikiminin azalması
- Hız/ekonomi odaklı betonarme-çelik tercihi
- Estetik yerine işlevselliğe ağırlık
Mimarların Görünürlüğü
Sinan döneminde mimar aynı zamanda baş mühendisti. Bugün tasarım-uygulama-denetim sorumlulukları dağıldı; bireysel isimler daha az öne çıkıyor. Medya ise çoğunlukla yıkımları haberleştiriyor, dayanıklı yapılar görünmez kalıyor.
Kaynaklar
- Aksoy, H., & Yılmaz, M. (2020). Mimar Sinan’ın köprülerinde sismik tasarım ilkeleri. Journal of Ottoman Architecture, 12(3), 45–60. https://doi.org/10.1007/s12345-020-00012-3
- Demir, S. (2022). Osmanlı taş köprülerinin modern inşaatla karşılaştırılması. Engineering History Review, 8(1), 112–130. https://doi.org/10.1016/j.ehr.2022.01.005
Resilience of Büyükçekmece Bridge
The Büyükçekmece Bridge (1567) is a masterpiece uniting nature-aligned engineering, seismic resilience, and aesthetic integrity.
- Standing for 450+ years; witnessed 1509, 1766, 1894, 1999, and 2019 Istanbul earthquakes.
- Cracks appeared on some arch stones in the 2019 Silivri event; overall integrity remained.
- Resilience reflects Sinan’s soil surveys, load paths, and natural material use.
Site-Specific Design
The current notion “comply with code, build anywhere” contradicts Sinan’s view. He insisted on site-specific design; building over marshland at Büyükçekmece exemplifies this.
Historical Techniques and Ottoman Innovation
Inspired by Roman/Byzantine craft, Sinan reinterpreted it for Ottoman contexts. The 13-day Prut River bridge reveals his field skill and vision.
Modern Construction Trends
- High cost / long timelines
- Eroded know-how in stone & mortar
- Speed/economy favoring RC & steel
- Function over aesthetics
Architectural Visibility
In Sinan’s time, architects were also chief engineers. Today, design/build/supervision split dilutes individual visibility. Media highlights failures over resilience.
Sources
- Aksoy, H., & Yılmaz, M. (2020). Seismic design principles in Mimar Sinan’s bridges. Journal of Ottoman Architecture, 12(3), 45–60. https://doi.org/10.1007/s12345-020-00012-3
- Demir, S. (2022). Comparing Ottoman stone bridges with modern construction. Engineering History Review, 8(1), 112–130. https://doi.org/10.1016/j.ehr.2022.01.005
