x
TV Röportajı: Kamçatka Depremi ve Türkiye’nin Deprem Riskleri
1. Kamçatka Depremine Giriş / Introduction to Kamchatka Earthquake (0:00 - 0:38)
Cüneyt Özdemir: Sayın seyirciler, bu depremi daha iyi anlamanız için bir kıyaslama yapalım. 17 Ağustos’ta ülkemizde yaşanan Marmara, İzmit, Bolu, Düzce, Adapazarı, İstanbul ve Bursa’yı etkileyen depremin yaklaşık **45 katı** enerji açığa çıkardı. 6 Şubat’taki depremlere kıyasla ise **145 kat** daha fazla enerji üretti. Türkiye’deki depremler binlerce can kaybına yol açarken, bu depremde şu ana kadar yaralı dışında can kaybı bildirilmedi. Rusya’dan gelen bilgiler bu yönde. Programa konuk olan **Prof. Dr. Ali Osman Öncel**, hoş geldiniz.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Teşekkür ederim, hoş bulduk.
2. Mega Deprem Tanımı / Mega Earthquake Definition (0:38 - 1:41)
Cüneyt Özdemir: Yerkürenin bu zamana kadar gördüğü en şiddetli 8 depremden biri olarak kayıtlara geçti. Büyüklüğü **8.8**. Buna mega deprem diyebilir miyiz?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Evet, buna **8’in üstündeki depremler** mega deprem denir.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Gerçekten Pasifik Okyanusu’nda meydana gelen süper depremler olarak adlandırabiliriz. Bunlar enerjik depremlerdir. Dünyanın en büyük enerjisi Pasifik Okyanusu’nda açığa çıkar.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Ancak bunlar her zaman en şiddetli depremler değildir. Enerji açısından büyük olsalar da şiddet olarak düşük kalabilirler.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Sabah Kamçatka’daki vatandaşlardan gelen deprem raporlarını inceledim ve bu raporlarda **7 şiddetini** geçen bir veri bulunmuyor. Vatandaşlar depremi hissettikleri şiddeti bildirdi.
Bölüm 2 Hakkında Yorumlarınız
Comments on Section 2
3. Neden Düşük Şiddet? / Why Low Intensity? (1:41 - 2:29)
Cüneyt Özdemir: Peki, neden düşük şiddet? Okyanusta olması mı?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Okyanusta olması etkili, ancak asıl neden Kamçatka’daki düşük nüfus ve sanayi yoğunluğu.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Özellikle **1952 Kamçatka depreminden** sonra Rusya, bölgede nüfus yoğunluğunu artırmamak için önlem aldı.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Sanayi ve ticaret alanlarının bölgeye taşınmasını engellemek için özel politikalar uygulandı. Bu, deprem riskini azaltmayı amaçlayan bir stratejiydi.
Cüneyt Özdemir: Yani nüfus az, şehirleşme az diyorsunuz.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Evet, nüfus da az. Yaşayan insan sayısı sınırlı.
Bölüm 3 Hakkında Yorumlarınız
Comments on Section 3
4. Deprem Süresi ve Enerji / Earthquake Duration and Energy (3:41 - 4:29)
Cüneyt Özdemir: Bu deprem **8 dakika** sürdü. Böyle bir büyüklükte deprem bu kadar uzun sürebilir mi?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Evet, sürebilir. **1960 Şili depremi**, **9.5 büyüklüğünde** 10 dakika sürdü. Depremin süresi ile büyüklüğü veya enerjisi arasında bir ilişki var. Bu korelasyon istatistiksel olarak tahmin edilebilir. Bu depremin olduğu bölgede bir yıl önce **7.4 büyüklüğünde** bir deprem meydana geldi.
Bölüm 4 Hakkında Yorumlarınız
Comments on Section 4
5. Türkiye’deki Deprem Riskleri / Earthquake Risks in Turkey (4:29 - 7:07)
Cüneyt Özdemir: Türkiye’de **7’nin üzerindeki depremlerin** açığa çıkması için **200-250-300 yıl** gerektiği söyleniyor. Ancak Kamçatka’da **1950’de**, yani **75 yıl** önce bundan daha büyük bir deprem meydana gelmiş.
Cüneyt Özdemir: Demek ki **200-300 yıllık zaman aralığı** her yerde geçerli değil. Bunu mu anlıyoruz?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Evet, enerjinin birikme hızı orada çok daha fazla. Türkiye’ye benzer bir durum Batı Anadolu’da, **Afrika levhası**nın **Anadolu levhası**na çarptığı bölgede var.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Afrika levhası Batı Anadolu’nun altına **300 km derinliğe** kadar iniyor, tıpkı **Pasifik levhası**nın Kamçatka’nın altına inmesi gibi.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Aradaki fark inme hızı. Kamçatka’da bu hız **5.5-7.5 cm/yıl** iken, Türkiye’de **1.5-2.5 cm/yıl**.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Bu **5 kat fark**, enerjinin daha hızlı birikmesine ve sık depremlerin meydana gelmesine neden oluyor.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Bu nedenle **Pasifik Ateş Çemberi** dünyanın en aktif deprem bölgesidir. Türkiye’de ise deprem büyüklükleri genellikle **7.5** civarında sınırlıdır.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Geçmişte kaydedilen maksimum büyüklük **7.9** olup, bundan daha büyük bir deprem beklenmemektedir.
Cüneyt Özdemir: **7.9**un yıkım gücü **11** olarak bazı bilim insanları tarafından dile getirildi. Yani depremin bir de yıkım gücü var, değil mi?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Evet, burada şiddetten ve hasar gücünden bahsediyoruz. Yıkım gücü **11’e**, hatta **12’ye** kadar çıkabilir.
Bölüm 5 Hakkında Yorumlarınız
Comments on Section 5
6. Tsunami ve Türkiye / Tsunami and Turkey (7:07 - 12:30)
Cüneyt Özdemir: **2000 km** uzakta dahi hissedilen bu deprem, İzmir’i bile etkilerdi, değil mi? İstanbul’daki vatandaşlar **Akdeniz’de 5 büyüklüğündeki depremleri** bile hissediyor. Burada vatandaşın hissetmesi önemli, şiddet düzeyini gösteriyor. Kamçatka gibi sıfıra yakın nüfuslu bir yerde deprem ne kadar enerjik olursa olsun, hissedilen canlı veya yapı azsa şiddet büyümüyor.
Cüneyt Özdemir: **1950’de** Kamçatka’daki **9 büyüklüğündeki deprem** sonrasında Rusya nüfusu ve sanayiyi azalttı. Oysa biz **Marmara ve çevresine** sanayi, endüstri, finansı doldurduk.
Cüneyt Özdemir: Beklenen **7.5** veya **büyük Marmara depremi** için geç kaldık gibi görünüyor. Bundan sonra geriye dönüş zor.
Cüneyt Özdemir: Türkiye’de depreme dayanıklı yapılaşma için başka ülkelerden hangi teknolojik çözümleri uygulayabiliriz?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Japonya’ya bakarsak, nüfusu Türkiye’nin iki katı, toprak alanı yarısı ve %80’i dağlık. Kötü zeminlerde bina yapıyorlar ama depremle yaşamaya alıştılar.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: **Sismik izolatörlerle** deprem şiddetini %80 azaltıyorlar. **1995 Kobe depreminden** ders çıkararak şehir hastanelerini izolatörlü modele çevirdiler.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Biz de bu modelleri alabiliriz. **Fayın yakınlığı** önemli değil; önemli olan depremle başa çıkma kapasitesi yüksek izolatörlü yapılar.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Kamçatka’daki son depremde yüksek yapı yok, **perde kolon ve tünel kalıp sistemiyle** yapılmış bir-iki katlı binalar var. Türkiye’de **TOKİ tünel kalıp** kullanıyor, ancak müteahhitler genelde tercih etmiyor.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: **Tünel kalıp ve perde kolon sistemi** doğru bir model. Ancak en önemlisi **sismik izolatörlü yapılaşmaya** geçmek.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Japonya **1995’te** tüm yapıları bu sisteme çevirdi. Maliyet %3 artıyor, ancak deprem şiddeti %80 azalıyor.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: **Mimar Sinan**’ın bize miras bıraktığı yöntemler var; Japonlar ondan ilham aldıklarını söylüyor. Anadolu coğrafyasında depremle baş etme bahanemiz yok.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: **600-700 yıllık eserler** depremlere dayanıklı kaldı.
Cüneyt Özdemir: Peki, tsunamiyle ilgili bir soru sorayım. **8.8 olmayacağını** söylediniz. Türkiye’deki **fay hatları** **8.8’in üzerinde deprem** üretmez mi?
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: **8’in üzerindeki depremler** kesin olarak bilinemez, ancak **dalma-batma zonları** bunu üretebilir. **Afrika levhası** Anadolu levhasının altına dalıyor.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Türkiye’deki dalma-batma zonlarında enerji birikme hızı **1.5-2.5 cm/yıl**, Kamçatka’da ise **5.5-7 cm/yıl**.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Tarihte **Akdeniz’de** medeniyetleri yok eden büyük depremler rapor edilmiş, ancak yakın tarihte gözlenmediği için tam bilinmiyor.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Türkiye’de de benzer mekanizmaya sahip **çarpışma sınırları** var, özellikle **Batı Anadolu ve Akdeniz’de**.
Cüneyt Özdemir: Çok teşekkür ederim, katkılarınız için. Allah ülkemizi bu tür felaketlerden korusun.
Cüneyt Özdemir: Büyük acılar yaşadık, bir daha böyle bir acı ne ülke ne toplum kaldırabilir. Sağ olun, lütfen bizimle kalın.
Cüneyt Özdemir: Sıradaki haberle devam edeceğim.
Prof. Dr. Ali Osman Öncel: Teşekkür ederim, sağ olun.
Bölüm 1 Hakkında Yorumlarınız
Comments on Section 1