6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş'ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen depremler, jeofizik unsurların şehirleri nasıl etkilediğinin acı bir örneği oldu. Bu blog yazısında, jeofizik şehirlerin 13 kategorisini inceleyeceğiz ve 6 Şubat depremlerinden etkilenen illerden örnekler vereceğiz
1. Fay Zonları Boyunca Şehirler: Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay, Kilis gibi depremden etkilenen iller aktif fay hatları üzerinde yer alıyor. Bu durum deprem riskini artırıyor ve şehir planlamasında özel önlemler alınmasını gerektiriyor.
San Francisco, İstanbul, Tokyo gibi birçok büyük şehir aktif fay hatları üzerinde yer alır.
2. Maden Zonları Boyunca Şehirler: Zonguldak, Erzincan, Sivas gibi şehirler maden yatakları üzerine kurulmuştur. Madencilik faaliyeti bu şehirlerin ekonomisini ve kimliğini belirler. Depremler madenlerde göçük ve diğer riskleri de beraberinde getiriyor.
Johannesburg, Gold Coast, Sudbury gibi şehirler zengin maden yatakları üzerine kurulmuştur.
3. Jeotermal Zonları Boyunca Şehirler: Denizli, Kızılcahamam, Pamukkale gibi şehirler jeotermal kaynakların sunduğu enerji ve turizm imkanlarından faydalanır. Depremler jeotermal kaynaklara zarar verebilir ve bu şehirlerin ekonomisini olumsuz etkileyebilir.
Reykjavik ve Rotorua gibi şehirler jeotermal kaynakların sunduğu enerji ve turizm imkanlarından faydalanır.
4. Petrol Zonları Boyunca Şehirler: Batman, Diyarbakır, Mardin gibi şehirler petrol rezervlerinin keşfi ile büyük bir gelişme göstermiştir. Petrol ekonomisi bu şehirlerin yaşam tarzını ve politikasını etkiler. Depremler petrol tesislerine zarar verebilir ve çevre kirliliğine yol açabilir.
Bakü, Houston, Dubai gibi şehirler petrol rezervlerinin keşfi ile büyük bir gelişme göstermiştir.
5. Volkanik Kuşaklar Boyunca Şehirler: Van, Nemrut Dağı, Erciyes Dağı gibi bölgeler volkanik faaliyetlerin yarattığı coğrafi yapıda yer alır. Volkanik patlamalar risk oluştururken, aynı zamanda verimli topraklar ve doğal güzellikler de sunar. Depremler volkanik aktiviteyi tetikleyebilir veya volkanik patlamalara neden olabilir.
Napoli, Katmandu, Quito gibi şehirler volkanik faaliyetlerin yarattığı coğrafi yapıda yer alır.
6. Heyelan Zonları Boyunca Şehirler: Rize, Artvin, Trabzon gibi şehirler heyelan riski taşıyan yamaçlarda kurulmuştur. Heyelan önleme çalışmaları şehir planlamasında önemli bir yer tutar. Depremler heyelan riskini artırabilir ve büyük can ve mal kayıplarına yol açabilir.
Rio de Janeiro, Hong Kong, Los Angeles gibi şehirler heyelan riski taşıyan yamaçlarda kurulmuştur.
7. Kaya Zeminler Boyunca Şehirler: Mardin, Midyat, Ürgüp gibi şehirler kayalara oyulmuş mağaralar ve evler ile ünlüdür. Kaya zemin şehirlerin mimarisini ve atmosferini belirler. Depremler kaya zeminlerde hasara yol açabilir ve binaların yıkılmasına neden olabilir.
Petra, Jerusalem, Matera gibi şehirler kayalara oyulmuş mağaralar ve evler ile ünlüdür.
8. Bataklık Zeminler Boyunca Şehirler: Adana, Çanakkale, İzmir gibi şehirler bataklık alanları üzerine kurulmuştur. Bu durum şehirlerin altyapısını ve ulaşım sistemini etkiler. Depremler bataklık zeminlerde sıvılaşmaya neden olabilir ve binaların çökmesine yol açabilir.
Venedik, Bangkok, New Orleans gibi şehirler bataklık alanları üzerine kurulmuştur.
9. Yüksek Rezonanslı Şehirler: İstanbul, İzmir, Bursa gibi büyük şehirler yeraltı yapılarının ve zemin özelliklerinin etkisiyle depremlere karşı daha fazla risk altındadır. Binaların rezonansa girmesini önlemek için özel mühendislik çözümleri gerekir. 6 Şubat depremleri bu şehirlerde büyük yıkıma neden oldu.
Mexico City, Osaka, Taipei gibi şehirler yeraltı yapılarının ve zemin özelliklerinin etkisiyle depremlere karşı daha fazla risk altındadır.
10. Deprem Öncelikli Sağlam Şehirler: Japonya gibi bazı ülkeler depreme dayanıklı binalar ve altyapı yatırımları ile deprem riskini en aza indirmiştir. Türkiye'de de bazı şehirler bu konuda adımlar atmaya başlamıştır.
Tokyo, San Francisco, Wellington gibi şehirler depreme dayanıklı binalar ve altyapı yatırımları ile deprem riskini en aza indirmiştir.
11. Afet Öncelikli Zayıf Şehirler: 6 Şubat depremlerinde birçok şehir altyapı yetersizliği ve plansız yapılaşma nedeniyle büyük zarar gördü. Afetlere karşı hazırlıklı olmak ve şehirleri daha dirençli hale getirmek için acil adımlar atılması gerekiyor.
Port-au-Prince, New Orleans, Dhaka gibi şehirler yetersiz altyapı ve plansız yapılaşma nedeniyle doğal afetlere karşı daha savunmasızdır.
12. Yer Sağlığı İzlenmeyen Şehirler: Yeraltı su seviyesinin düşmesi, toprak erozyonu ve zemin kirliliği gibi yer altı problemleri, şehirlerin sağlamasını ve depremlere karşı dayanıklılığını etkiler. Bu konulara gereken önem verilmelidir.
Pek çok şehir yeraltı su seviyesinin düşmesi, toprak erozyonu ve zemin kirliliği gibi yer altı problemlerine karşı gerekli izleme ve önlemleri almaz.
13. Yapı Sağlığı İzlenmeyen Şehirler: Binaların ve altyapının periyodik kontrol ve bakımı yapılmaması, deprem ve diğer afetlerde yıkılma riskini artırır. Eski ve sağlıksız yapıların güçlendirilmesi veya yenilenmesi gerekir.
6 Şubat 2023 depremleri, jeofizik unsurların şehirlerimizi ne kadar etkilediğini göstermesi açısından önemli bir olaydı. Bu tecrübeden ders çıkararak, daha güvenli ve yaşanabilir şehirler inşa etmeliyiz. Jeolojik riskleri göz önünde bulundurmalı, sağlam altyapı ve binalar inşa etmeliyiz. Ayrıca, afetlere karşı hazırlıklı olma ve市民 (shìmín - siviller) bilinçlendirme çalışmaları da büyük önem taşıyor.
Not: Bu blog yazısı sadece bilgilendirme amaçlıdır. Jeofizik şehirler hakkında daha detaylı bilgi edinmek için uzmanlara danışmanız ve akademik kaynaklara başvurmanız tavsiye edilir.
