17 Ağustos 1999 sabahı, Türkiye'nin kuzeybatısında meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki Gölcük Depremi, ülkenin tarihindeki en büyük felaketlerden biri olarak kaydedildi. Bu deprem, yalnızca binaları ve yolları değil, aynı zamanda insanların psikolojik ve sosyal yapısını da derinden etkiledi.
Depremin Fiziksel ve Ekonomik Etkileri
Deprem, 17.480 kişinin hayatını kaybetmesine, 23.781 kişinin yaralanmasına ve 285.211 ev ile 42.902 iş yerinin hasar görmesine neden oldu (Wikipedia, 2023). Ekonomik açıdan da büyük kayıplar yaşandı; depremin maliyetinin 12 ile 20 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor (BBC, 2019). Bu kayıplar, Türkiye'nin sanayi bölgelerinde üretim faaliyetlerine ara verilmesine ve ekonomik duraklamalara yol açtı.
Psikolojik Etkiler
Depremler, insanların psikolojisi üzerinde uzun süreli travmalara neden olabilir. Araştırmalar, doğal afetlerin bireylerde kaygı, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) gibi psikolojik sorunlara yol açabileceğini gösteriyor (Norris et al., 2005). Norris ve arkadaşları (2005), 60,000 afet mağduru üzerinde yaptıkları kapsamlı bir incelemede, bu tür psikolojik sorunların sıklıkla görüldüğünü tespit etmişlerdir.
Türkiye'deki büyük felaket de, birçok insanın hayatında kalıcı izler bıraktı. Özellikle depremlerden etkilenen çocuklar, uzun vadede duygusal ve davranışsal sorunlar yaşayabiliyor (Erkan, 2014). Bu durum, çocukların ruh sağlığı açısından ciddi bir endişe kaynağıdır. Deprem sonrası yaşanan stres ve belirsizlik, çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilir. Uzun vadede, bu tür travmalar, çocukların sosyal ilişkilerini ve akademik başarılarını da etkileyebilir.
Bu nedenle, deprem sonrası destek ve rehabilitasyon hizmetleri, çocukların psikolojik iyilik halleri için kritik öneme sahiptir.
Sosyal Yapı Üzerindeki Etkiler
Depremler, toplumsal yapıyı da etkiler. 1999 depremi sonrası, ailelerin ve toplulukların dayanışma içinde olma ihtiyacı arttı. İnsanlar, kaybettikleri yakınları ve evlerini yeniden inşa etmek için bir araya geldiler. Bu durum, toplumsal bağların güçlenmesine neden oldu. Ancak, aynı zamanda kayıp ve yas süreci de sosyal ilişkileri zorlayabilir. Araştırmalar, toplulukların afet sonrası dayanıklılığının, sosyal destek ve dayanışma ile doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır (Aldrich, 2012).
Kişisel Deneyimim
17 Ağustos sabahı, Tokyo havalimanında, İstanbul'a dönüş için bekliyorduk. Türkiye saatiyle gece 3'te, Japonya'da sabah 11'de ayrılacaktık. O zamanlar cep telefonları olmadığı için, annemi bilgilendirmek adına havalimanındaki tuşlu telefondan aradım. Ancak kimsenin açmadığını fark ettim. Muhtemelen uykudalardı diye düşündüm. Gerçekten o anın nedenini bilmiyordum, belki uçağa bineceğimizi ya da bizi beklememeleri gerektiğini söylemek istedim. Ancak, dönüşte uçakta ağlayan hostesi ve eşimi gördüğümde ne olduğunu anlamaya çalıştım. Meğerse Avcılar'da büyük bir deprem yaşanmıştı. Avcılar, hem benim yaşadığım hem de çalıştığım üniversitenin olduğu yerdi. Ailem oradaydı. İlk düşündüğüm, ailemin yaşamadığı ve benim İstanbul'a döndüğümde onları toprağa vermem gerekeceğiydi.
Uçağın inişine kadar içimde tarifsiz bir hüzün ve umutsuzluk vardı. Ancak, Yeşilköy Havalimanı'nda kardeşimi ve babamı gördüğümde içimdeki o ağırlık bir nebze hafifledi. Onları görmek gerçek bir mucizeydi. Evimiz ağır hasar almış, yan bina ise tamamen yıkılmıştı. Türkiye'ye döndüğümüzde evsizdik, ama ailemle birlikteydik. O gece sokakta kaldık, sonrasında ise zor da olsa ayakta kalmaya çalıştık.
Günümüzdeki Yansımalar
Günümüzde, Türkiye'de depreme hazırlık ve farkındalık artırma çabaları devam ediyor. Uzmanlar, "24 il, 110 ilçe diri fay üzerinde" uyarısında bulunarak halkı bilinçlendirmeye çalışıyor (Rudaw, 2023). 2024 yılı itibarıyla, Türkiye'nin deprem riskine karşı daha hazırlıklı olması için yapılan çalışmalar önem kazanıyor. Bu tür felaketler, bize ailemizin ve sevdiklerimizin değerini hatırlatıyor ve hayatın ne kadar kıymetli olduğunu unutmamak gerektiğini gösteriyor.
Sonuç
17 Ağustos 1999 depreminde hayatını kaybedenlere Allah'tan rahmet diliyorum. Böyle bir felaketi bir daha yaşamamak için, toplum olarak daha dikkatli ve hazırlıklı olmalıyız. Bu tür olaylar, sadece fiziksel kayıplar değil, aynı zamanda ruhsal ve sosyal yaralar açar. Hayatın değerini bilmek, sevdiklerimizle birlikte olmanın önemini anlamak, bu tür felaketlerin bize verdiği en büyük derslerden biridir.
Kaynaklar
- Aldrich, D. P. (2012). Building Resilience: Social Capital in Post-Disaster Recovery. University of Chicago Press.
- Erkan, S. (2014). Deprem yaşayan ve yaşamayan okul öncesi çocukların davranışsal/duygusal sorunlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 1-10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11115/132908
- Norris, F. H., Friedman, M. J., Watson, P. J., Byrne, C. M., Diaz, E., & Kaniasty, K. (2005). 60,000 Afet Mağduru Konuşuyor: Bölüm I. 1981–2001 Yılları Arasındaki Literatürün Kapsamlı İncelemesi. Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes, 65(3), 207-239.
- Rudaw. (2023, Aralık 20). Uzmanlar, "24 il, 110 ilçe diri fay üzerinde" uyarısında bulunarak halkı bilinçlendirmeye çalışıyor. https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/turkey/2012202323
- Wikipedia. (2023). 1999 Gölcük depremi.
